Fregnir - 01.06.2005, Blaðsíða 25

Fregnir. FréttabréfUpplýsingar - Félags bókasafns- og upplýsingafrœða
gangi eða ekki. Þar geta vaknað spurningar
um lögmæti eintakagerðar og getur slíkt
sett bókaverði í óþægilega aðstöðu. Það er
því nauðsynlegt að settar verði skýrar
reglur þar um.
Akvæði í núverandi lögum um tak-
markaða eintakagerð í atvinnuskyni er
fellt brott.
Yið bendum á að það gæti komið sér
illa fyrir einstaklinga sem hafa sjálfstæð-
ar rannsóknir að atvinnu og þurfa að
gera eintök til að nota við vinnu utan
safns.
Margir sjónskertir, lesblindir og
fleiri, sem nota bókasöfn, þurfa að fá allt
sitt lesefni á stafrænu formi, hvort sem það
er í atvinnuskyni eða ekki. Það veldur mis-
rétti gagnvart þessum hópum ef þeir geta
ekki gert eintök eftir prentuðu efni í
atvinnuskyni. Undantekningarákvæðið í
19. gr í gildandi lögum um heimild til út-
gáfu á blindraletri er ekki fullnægjandi í
þessu sambandi. Það þarf að útfæra betur
líkt og gert er í 17. grein dönsku höfunda-
laganna.
Ákvæðið um heimild til eintakagerðar
til einkanota virðist líka stangast á við það
sem segir í athugasemdum við greinina að
beiting tæknilegra verndarráðstafana
kunni að leiða til þess að eintakagerð til
einkanota sé ekki möguleg.
Við leggjum til að eintakagerð í
atvinnuskyni verði gerð möguleg, sam-
kvæmt ákveðnum reglum, til sjálfstæðra
rannsókna og ef viðkomandi er sjón-
skertur, lesblindur eða á annan hátt fatlað-
ur með tilliti til lesturs.
3. gr.
Það er einkum þessi grein sem varðar
starfsemi bókasafnanna beint.
í fylgiskjali II við frumvarpið er lagt til
að ákvæði í C-lið 2. mgr. 5. gr. tilskipunar-
innar um eintakagerð, sem ekki er vegna
efnahagslegs ávinnings, á opinberum
bóka- eða skjalasöfnum, verði lagað að 12.
gr. gildandi höfundalaga. í athugasemdum
við greinina er gert ráð fyrir því að þetta
verði gert með sérstakri reglugerð.
Við tökum undir það sjónarmið sem
fram kemur í athugasemdum við þessa
grein frumvarpsins að mjög brýnt er að
reglugerð sú, sem gert hefur verið ráð
fyrir í 12. grein núgildandi laga, verði sett
hið fyrsta. Við teljum ógerlegt fyrir söfnin
að fara að höfundalögum, þar til það hefur
verið gert, og bendum á ítarlega reglugerð
sem Norðmenn hafa nýlega samþykkt.
í fylgiskjali II við frumvarpið kemur
einnig fram að ekki hafi þótt ástæða til að
taka upp valfrjálsa undantekningu í N-lið
3. mgr. 5. gr. tilskipunarinnar, “varðandi
miðlun verka eða annars efnis í söfnum til
almennings eða að þau verði gerð aðgengi-
leg almenningi, til fræðistarfa eða einka-
rannsókna, með þar til gerðum enda-
búnaði á athafnasvæði stofnananna,
enda falli verkin og efnið ekki undir kaup
eða nytjaleyfísskilmála.“
Við teljum mjög mikilvægt að þetta
ákvæði verði tekið upp í 3. grein frum-
varpsins. Það er einstaklega mikilvægt að
nútíma bóka- og skjalasöfn hafí möguleika
á, með endabúnaði, að miðla safnefni til
notenda innan veggja safns, t.d. stafrænt af
netþjóni. Þetta getur átt við ef hlífa þarf
frumeintökum eða ef um óútgefm hljóðrit
eða annað sérhæft efni er að ræða sem
söfnin vilja að notendur hafi aðgang að
innan sinna veggja, til fræðistarfa og rann-
sókna.
Við vekjum athygli á að ákvæði þetta
var tekið upp í dönsku höfundalögin með
breytingu á þeim þann 22. desember 2004.
Þjóðbókasafn ætti að hafa skilyrðis-
lausan rétt til að setja allar tegundir verka
úr safni sínu á stafrænt form í öryggis-
og varðveisluskyni, án þess að þurfa að
sækja um leyfí til þess hverju sinni og
einnig til að gera þau aðgengileg notend-
um. Sama gildir raunar um Blindrabóka-
safn Islands.
Athuga þarf að lög um höfundarétt
stangist ekki á við lög um skylduskil til
safna nr. 20/2002 þar sem segir m.a. í 1.
grein 1. kafla: „Tilgangur þeirrar skila-
skyldu sem á er lögð í lögum þessum er að
tryggja ... að efnið geti verið tiltækt til
nota vegna rannsókna og fræðiiðkana eða
annarra réttmætra þarfa.“' í reglugerð um
skylduskil til safna nr. 982/2003 segir enn-
fremur í 5. gr. um stafræn verk: „Af staf-
rænum verkum til notkunar í tölvu, sem
gefin eru út á hljóðdiskum, mynddiskum,
disklingi eða sambærilegu formi, skal af-
henda þrjú eintök og hvílir skilaskylda á
útgefanda. Til skilaskyldra verka sam-
kvæmt þessu ákvæði telst m.a. skrifaður
texti, tal, tónlist og önnur hljóðverk,
myndlist, ljósmyndir, kvikmyndir, tölvu-
grafík, tölvuleikir, annað gagnvirkt efni og
30. árg. - 2. tbl. 2005 - bls. 25