Fregnir - 01.06.2005, Page 26

Fregnir. Fréttabréf Upplýsingar - Félags bókasafns- og upplýsingafrœða
samsetningar framangreindra verka, þ.e.
margmiðlunarefni. Verk útgefin á stafrænu
formi eru skilaskyld, þrátt fyrir að þau
kunni jafnframt að vera gefin út á pappír
eða öðru hliðrænu formi“. Ennfremur segir
í 6. gr. um verk á rafrænu formi á al-
mennu tölvuneti: „Undir þennan flokk
falla vefsíður og önnur gögn - sem birt eru
eða gerð aðgengileg almenningi á hinuin
íslenska hluta veraldarvefsins, þ.e. þjóðar-
léninu .is, svo og efni sem birt er á öðrum
lénum á íslensku eða af íslenskum aðilum.
Sá sem birtir verk á rafrænu formi á al-
mennu tölvuneti skal veita móttökusafni
aðgang að verkinu og láta í té aðgangsorð
og aðrar upplýsingar sem nauðsynlegar eru
til þess að safnið fái aðgang að verkinu.
Afhendingarskyldu telst fullnægt sé
móttökusafni gert kleift að taka til sín
stafrænt eintak af verkinu.“ Hér er kannski
óljóst hvemig orðalagið „tiltækt til nota“
má túlka í tengslum við eintakagerð.
í athugasemdum við 3. gr. er vitnað til
40. gr. tilskipunarinnar þar sem hvatt er
„til þess að gerðir verði samningar eða
veitt sérstök nytjaleyfí sem em hagstæð
þessum stofnunum og miðlunarhlutverki
þeirra án þess þó að skapa misvægi.“ (sbr.
einnig ákvæði í dönsku höfundalögunum
50 gr. og nýja gr. 16 b. frá 22. des. 2004).
Nauðsynlegt er að söfnin geti samið við
samtök rétthafa um ákveðnar undantekn-
ingar gegn banni við miðlun efnis á staf-
rænu formi út fyrir sína veggi. Það á t.d.
við um millisafnalán á greinum á stafrænu
formi sem em arftaki póstsendra ljósrita.
Einnig á það við í þeim tilvikum þegar
bókasöfn vilja gera ákveðið safnefni að-
gengilegt á netþjónum af einhverjum
ástæðum og veita notendum stafrænan
aðgang að á þeim stað og stundu sem þeir
sjálflr kjósa. „Stafræn bókasöfn“ munu
verða algeng hér á landi sem annars staðar.
Það á einkum við um þjóðbókasöfn og há-
skólabókasöfn.
Hvað varðar námsefni á netþjónum
opinberra skólabókasafna, t.d. fyrir fjar-
nema, væntum við þess að menntamála-
ráðuneytið f. h. ríkisins og/eða sveitarfélög
semji við rétthafa um notkun og miðlun
þess á vegum skólanna sem söfnin em
hluti af.
Söfn þyrftu líka að geta samið við rétt-
hafasamtök um að mega ljósrita t.d. nótur
fyrir kóra og hljómsveitir úr safnkosti
sínum, en oft em nótur ófáanlegar nema á
söfnum og eintakagerð þeirra óleyfíleg
nema til einkanota og bannað að leita til
þess aðstoðar aðila sem taka slíka eftirgerð
að sér í atvinnuskyni samkvæmt 11. gr.
Einnig þyrftu söfn að geta lánað út
notkunareintök sem gerð hafa verið til að
hlífa frumeintökum en það getur átt við
um ófáanlegar illa famar bækur, viðkvæm
eldri hljóðrit o.þ.h., sem fræðimenn geta
þurft á að halda við rannsóknir og saman-
burð á sínum vinnustað.
Hvað varðar nytjaleyfissamninga um
notkun stafræns efnis í starfsemi bóka-
safna, er rétt að benda á, að það getur verið
mjög flókið að greina að efni sem greiða
ber fyrir, þ.e. sem veldur rétthöfum um-
talsverðum skaða og það sem gerir það
ekki eða hefúr þegar verið samið um, til-
heyrir undantekningarákvæðum eða fellur
ekki undir höfúndaréttarákvæði. Mikil
hætta er á ofgreiðslum vegna þessa. Þetta
kemur fram í lögfræðilegri úttekt sem
Norsk bibliotekforening lét gera um mat á
nytjaleyfíssamningum vegna notkunar
stafræns efnis á bókasöfnum.
Við leggjum til að bætt verði við 3. gr.
ákvæði um að heimilt sé að gera nytja-
leyfissamninga um miðlun safnefnis út
fyrir stofnun, ef þess gerist þörf til að
slíkt verði unnt.
6. gr.
Við treystum því að breytingar á 24. gr.
höfúndalaga er lúta að tæmingarreglu
hafí ekki áhrif á möguleika bókasafna til
útlána á verkum útgefnum utan Evrópska
efnahagssvæðisins og eins að söfnin geti
áfram óhindrað aflað sér fræðiverka, bók-
menntaverka og verka ætluðum inn-
flytjendum frá ríkjum utan þess.
Við fögnum því, að ekki er lengur gert
upp á milli tónverka og prentaðra verka
hvað varðar útlánsrétt en bendum jafn-
framt á skerðingu á leigurétti sem nú
mun gilda fyrir öll safngögn skv. 2. mgr.
Hvað 3. mgr. varðar þá hefðum við
helst viljað fá hana út úr frumvarpinu en í
henni er gert upp á milli kvikmyndaverka,
stafrænna tölvuforrita og annarra verka
hvað útlánsrétt varðar. Við gerum okkur
hins vegar grein fyrir því, að erfítt geti
reynst að fá hana fellda brott. Engu að
síður leggjum við til, að gerð verði undan-
tekning fyrir bókasöfnin varðandi
útlánsrétt á sígildum kvikmyndaverkum
30. árg. - 2. tbl. 2005 - bis. 26