Morgunblaðið - 20.01.2001, Blaðsíða 50

Morgunblaðið - 20.01.2001, Blaðsíða 50
ALDARMINNING 50 LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ Þau eru misjöfn áhrifin sem mennirnir hafa hver á annan; Pét- ur á Reykjum var gim- steinn á vegferð okkar og það glóir á hann enn. Áhrifin sem hann hafði á okkur, unga drengi á viðkvæmu mótunar- skeiði, liggja að vísu ekki ljós fyrir, en eru í okkar dæmi þess eðlis að þau hreiðruðu smátt og smátt um sig í sál- arfylgsnum og uxu með aldri og þroska. Slíkur maður var hann í um- gengni og dagfari að ekki gleymist: íhugull, umhyggjusamur, hljóðlátur, gæddur ríkum hæfileikum; verk sín vann hann af sjálflærðri kunnáttu- semi svo vel að af bar og athygli vakti svo sem við matargerð og garðyrkju- störf. Hann fylgdist vel með, velti fyr- ir sér málefnum líðandi stundar, hin- um almennu jafnt sem hinum sértæku sem vörðuðu hans nánasta umhverfi. Okkur finnst í minningunni að viðhorf hans hafi mótast af hóg- værð og raunsæi og í þeim hafi aldrei kennt kala til nokkurs manns. Hann var einn af þeim ósérplægnu og hljóð- látu sem lítið fer fyrir, samt áhrifa- maður í hópi, tranaði sér ekki fram, en orð hans höfðu vægi; kíminn var hann og næmur fyrir því kostulega og gæddur leiklistarhæfileikum í ríkum mæli sem enn eru sveitungum hans í ljósu minni, svo sem til dæmis þá hann lék Skrifta-Hans í Leikritinu Ævintýri á gönguför. Svo sterkur er hann í minningunni að þegar hugsað er til hans koma sem af sjálfu sér fram í hugann orðin úr Fjallræðunni: Sælir eru hógværir því að þeir munu landið erfa. Pétur Guðni Stefánsson hét hann fullu nafni og fæddist hinn 20. janúar 1901 á Ásgeirsárseli í Húnaþingi vestra – býli sem nú er fyrir löngu rústir einar. Um frumbernsku hans og fyrstu uppvaxtarár vitum við fátt eitt, enda ræddi hann þau mál aldrei í okkar áheyrn, en hann kom úr barnmargri fjölskyldu sem hrakist hafði frá ein- um stað til annars í jarðnæðisleysi og harðindum áratuganna á undan og fram eftir tuttugustu öld. Þetta var tímabilið þegar fólk flutti búferlum svo þúsundum skipti vestur yfir haf í von um bættan hag og betra líf á kan- adísku sléttunum; í þeim hópi voru PÉTUR STEFÁNSSON a.m.k. tveir elstu bræð- ur Péturs, þeir Gunn- björn Ingvar, f. 1886, og Ragnar Ágúst, f. 1888, og átti hvorugur þeirra afturkvæmt til gamla landsins. Samkvæmt manntalsbók Breiðaból- staðarprestakalls bjuggu foreldrar Pét- urs, Stefán Þorsteins- son og Ásta Margrét Jónsdóttir, í Dæli í Víði- dal árið sem hann fædd- ist og voru bæði 43 ára. Með þeim til heimilis í Dæli voru þá fimm af börnum þeirra, hér talin í aldursröð: Láretta Elúía, Steinunn Soffía, Jón Leví, Tryggvi og Pétur á fyrsta ári. Átti þó fyrir þeim hjónum að liggja að eignast tvær dætur til viðbótar stórum hópi sínum, Sigríði Ágústu 1902 og Margrétu Ingibjörgu 1903. Alls urðu systkinin tólf, þar af þrjú hálfsystkin, en öll samfeðra. Hálf- systkinin voru: Ásta Stefanía og var hún þeirra elst, fædd 1885; önnur hálfsystir hét einnig Ásta, fædd 1913 , en yngstur var hálfbróðirinn Guð- mundur Halldór, síðar bóndi á Stóru- Seilu í Skagafirði. Móðir tveggja þeirra síðastnefndu var Teitný Jó- hannesdóttir, en móðir Ástu Stefaníu var Margrét Kristmannsdóttir. Stef- án Þorsteinsson var til heimilis á Harrastöðum á Skagaströnd þá hann andaðist hinn 29. október 1927 á 69. aldursári. Þeir sem komnir eru vel yfir miðj- an aldur hafa orðið vitni að meiri þjóð- félagsbreytingum en allar kynslóðir til samans í þessu landi. Við munum því tímana tvenna eins og stundum er haft á orði. Þetta á ekki einungis við í tækni og verklegum efnum heldur einnig og ekki síður á hinu svonefnda félagslega sviði og er sama hvort horft er til þéttra eða dreifðra byggða. Allt er breytt sem áður var, utan fjöll og dalir, fénaður, grös og blóm. Við vitum ekki hvenær þessi stóra og gjörvilega fjölskylda sundr- aðist – en ástæðan var dauði móður- innar – eða hvort eitthvað af systk- inunum ólst upp saman, en hitt er kunnugt að Pétur Guðni Stefánsson kom til dvalar 10 ára að aldri að Syðri- Reykjum í Miðfirði til hjónanna Helgu Arnbjarnardóttur og Jónasar Þorbergs Bjarnasonar. Jónas andað- ist um miðjan annan áratuginn, en Pétur var áfram hjá heiðurskonunni Helgu, fóstru sinni, og fór með henni að Ytri-Reykjum er hún flutti þangað árið 1930. Hjá henni ólst hann upp við alhliða sveitastörf, bæði úti sem inni, og varaði samvera þeirra í 23 ár eða allt þar til hún lést 1934. Meðan Pétur var á Reykjum urðu tengsl hans og vinskapur við fjöl- skylduna á Stóra-Ósi einkar náin, en Helga, fóstra hans, var úr hópi eldri systkinanna þar, Arnbjarnarbarna; Við yngra fólkið þar á bænum bast hann og traustum vináttuböndum, einkum þó við Böðvar, síðar hrepp- stjóra, Friðriksson. Á Reykjum var hann til 1940 og annaðist heimilis- störfin, en á þeim árum voru þar um tíma karlmenn einir í heimili. Er hann fór frá Reykjum fékk hann húsnæði til eigin nota í Félagsheimilinu Ás- byrgi og tók þá að sér að annast rækt- un suðrænna ávaxta í nýreistu gróð- urhúsi ofarlega í Reykjabrekkunni; hús þetta var fyrsta sinnar tegundar í sveitinni og því var nýnæmi að rækt- un grænmetis og tómata, en Pétur kynnti sér málin og allt fór á besta veg meðan hann hafði umsjón og ábyrgð. Að auki sá hann um kartöflu- og grænmetisrækt í hinum stóra garði Reykjabrekkunnar, en þar var volgra í jörðu og sumstaðar svo heitt að auðvelt var að baka brauð ef nógu djúpt var grafið. Þetta nýttu sveit- ungar hans sér og komu með óbakað brauð í dunkum að heiman og báðu hann baka, hvað hann jafnan gerði með ljúfu geði, – og sóttu það tveimur sólarhringum síðar. Pétur tók mikinn þátt í ungmennafélagshreyfingunni sem var kröftugasta félagsafl sveit- anna á uppvaxtarárum okkar. Hann var ágætlega liðtækur í félagsstarfi, hugmyndaríkur, lipur og sanngjarn og leikari af guðs náð; hlutverk hans í leiksýningum á vegum ungmenna- félagsins urðu okkur barnaskóla- strákunum ógleymanleg og þegar hann tók að sér að annast matargerð og rekstur mötuneytis við barnaskóla sveitarinnar, sem þá var rekinn í Félagsheimilinu Ásbyrgi, urðu tengsl okkar beggja enn nánari en áður og urðu að órjúfandi vináttu meðan hans naut við. Einu gilti hvað Pétur lagði hönd á; hann var hinn sjálfmenntaði snillingur í öllum sínum verkum. Það var þó einkum matreiðsla er átti hug hans og hún varð í raun ævistarf hans. Haustið 1944 var Pétur ráðinn forstöðumaður mötuneytis við Hér- aðsskólann að Reykjum í Hrútafirði. þá var þar blómstrandi skólastarf með um 80 nemendum. Þurfti mikinn kjark, elju og útsjónarsemi til að sinna slíku starfi á jafnstóru heimili þar sem öll matreiðsla og umsjón að- fanga hvíldi á hans herðum. Varð þetta honum þó leikur einn, því að honum var það eðlislægt að laða fram það besta í samstarfsfólki sínu og nemendanna sem hjálpuðu til við störfin og því varð útkoman gott, samhent og ábyrgt starfslið. Í þessu starfi var Pétur í 10 ár, lengur en nokkur annar í sögu skólans. Á þess- um árum eignaðist hann mikinn fjölda vina meðal starfsfólks og nem- enda sem höfðu tengsl við hann æ síð- an. Á áðurnefndum tíma var á sumr- um hótelrekstur á vegum skólans og sá Pétur þar um veitingar og var öll- um viðurgerningi þar viðbrugðið. Frá Reykjaskóla lá leiðin suður í Hvalfjörð þar sem hann sá um mötu- neyti starfsmanna Olíustöðvarinnar um tveggja ára skeið. Síðasta áratug- inn var Pétur búsettur í Reykjavík, lengst af á Óðinsgötu 4. Vann hann þá allan tímann á veitingahúsinu Lauga- vegi 28 sem í þann tíma var einn vin- sælasti matsölustaður borgarinnar. Pétur á Reykjum, eins og við, eldri vinir hans og sveitungar nefndum hann ætíð, var ókvæntur og barnlaus, en eins og af framansögðu má ráða var hann lítt einmana; börn og ung- lingar löðuðust að honum og vini átti hann fleiri og tryggari, en þorri sam- tíðarmanna hans; þrjá nafna hefur hann eignast; Böðvarsson, Stefáns- son og Egilsson. Þegar öllu er á botn- inn hvolft var líf hans innihaldsríkt og þrátt fyrir móðurmissi og dimma daga á hans fyrstu bernskuárum samverkuðu honum allir hlutir til góðs. Pétur lést 3. nóv. 1967 og er minn- isvarði hans í duftreit Fossvogs- kirkjugarðs. Snorri og Stefán frá Svertingsstöðum. 4 ,   ,   %     (  (   " +   6 F7 ,+  5  . ' +"   ( (  0   %1( (  -)6 ( ( ! %%  450-(  /34 !) ( 50-%( ( !)! %50-  !5!(  -  (  71( ( (2!0"1  6 %1"(  <5!% 55-%555- *"     % (   "'     9879+ 9879+ ,+ $B $ 0 %5>?> !/ 0$1  ! ,  ( &!     -   ; +("  <  "  # 07%B" ( 6 * "  *"     %    %   (  (      " '   2+ 9  ,+ 5( ! )   ! )  !  ,               +  '"   &+ "   %%!-    %350( 4  ,   (  "  ,  %     (    %  (   "  G* 9879+ ,+ -%"  7  ' !/ 0$1  3( ! ( $7%BG$ ( # 5!6  ( ! %G$  %( )*%G$  ( 36 ( " !/G$ "  !/"  5 % ! 4 , +  %     %-  (   "  '        =F9  + 79+  ,+  -"  . ' +"  " %"  ! % %( * %! %"( 4 !2!%" 20-%$ %"  2!%H( ) (  %"  4(6%3  %( %" %"  7%B( ( %)  /                I2  2+ $B 0(  -AJ ! 0!  (        :    -  77  558 %$! " ( " 12! ! $!50-4   %1(2! ! 20-(  2!% 2! !  $!  22! ! 3 !   %20-  $!50- (  4( $!50-  2!% 2! ! $!50- ( # 2%20-  3 20- ( 4  ,   (  "  ,  %       %  (    "         "   " *  97@ )1 !/ !  ,         (   - : ': ( . ' +"  50-20-  % 20-%$ ( (20- ( 2   !)  +20- ( * ! "20-  %20-  20-   "20-  4(20-%( ( 2717- !  )! % %  55-%555-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.