Morgunblaðið - 14.02.2001, Blaðsíða 52

52 MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100  Símbréf 569 1329
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
FRÉTT af skoðanakönnun sem unn-
in var af Gallup fyrir Norðurál er, að
mínu mati, nokkuð gölluð. Það er
ákaflega mikilvægt þegar slíkar nið-
urstöður eru birtar, að greina ná-
kvæmlega frá aðferð við gerð könn-
unarinnar. Þar skiptir mestu að birta
spurningarnar sjálfar orðrétt og ekki
aðeins mat Gallup á svörunum. Það er
eðli hverrar könnunar að niðurstöð-
urnar markast af orðalagi spurninga,
svarmöguleikum, og svo mati starfs-
manna Gallup á svörunum sem nán-
ast aldrei eru einfaldlega já eða nei.
Einnig vildi ég benda á að spurning
varðandi sanngirni á verði orku til
Norðuráls gefur sterklega til kynna
að eitthvað annað en vönduð vinnu-
brögð liggi að baki könnuninni og að
sú niðurstaða sem sóst var eftir hafi
ekki verið hlutlaus mynd af sönnum
skoðunum almennings. Hvers vegna
svo stór orð? Vegna þess að almenn-
ingur hefur ekki forsendur til að
svara spurningunni – ef spurningin
var þess eðlis sem fréttin gefur til
kynna. Verðmyndun á orkusölu til
mismunandi kaupenda er snúinn
reikningur. Til dæmis mætti spyrja
hvort byggingarkostnaður uppruna-
legra hitaveitumannvirkja á Nesja-
völlum, án rafals og annarra þátta
raforkuvers, hafi áhrif á orkuverð til
Norðuráls. Hluti af þeim kostnaði
sem liggur á bak við rafmagnsfram-
leiðslu á Nesjavöllum mun áfram
verða borinn af viðskiptavinum Orku-
veitu Reykjavíkur og nú er óljóst
hvort verðskrá Orkuveitunnar ætti að
lækka meira þar sem byggingar- og
rekstrarkostnaður Nesjavalla dreifist
nú á fleiri orkukaupendur. Það sem
flækir slík mál í sumum tilvikum eru
pólitískar ákvarðanir um orkuverð
sem stundum geta fallið úr samhengi
þess hver raunverulegur kostnaður af
framleiðslu orkunnar er. Þá er óum-
flýjanlegt að aðrir viðskiptavinir, al-
mennir neytendur, borgi hlutfallslega
meira fyrir rafmagn, og ef til vill hita,
en eðlilegt væri ef kostnaðarútreikn-
ingur einn réði ferðinni. Stundum
geta stórir nýir orkukaupendur lækk-
að hlutfallslegan kostnað (kr. per
kWst) ef orkuver og dreifikerfi nýtast
betur í kjölfar aukinnar orkusölu. Það
ætti þá að sjást í lækkun orkuverðs til
almennra neytenda. Hitt getur einnig
gerst að stóriðja kalli á ný orkuver
sem ekki lækka hlutfallslegan kostn-
aði alls kerfisins mikið, ef nokkuð, og
geta jafnvel aukið kostnað. Ef orka til
stóriðju frá nýjum orkuverum er seld
of lágu verði munu almennir notend-
ur þurfa að borga meira fyrir hverja
kílówattstund. Hvert er eðlilegt orku-
verð til almennings og stóriðju? Al-
menningur hefur ekki aðgang að
þeim upplýsingum sem geta veitt
svar við þeirri spurningu. Að spyrja
almenning hvort rafmagnsverð til
einstaks kaupanda sé sanngjarnt, án
frekari upplýsinga, er því hrein mark-
leysa. Þess vegna vildi ég gjarnan vita
hvernig spurningin á bak við þessa
niðurstöðu í könnuninni var orðuð.
FREYR SVERRISSON
Tellus Institute 11
Arlington Street
Boston MA 02166
fsver@tellus.org
Gölluð skoðana-
könnun
Frá Frey Sverrissyni:
HVERS vegna spyr ég þannig?
Hverju breytir það að vita slíkt? Er
ekki Jóhannes jafn mikið skáld, hvort
sem hann var Jónasson eða Jónsson?
Ég hefði haldið það. Ljóðum Jóhann-
esar kynntist ég fyrst, þegar ljóðabók
hans „Ég læt sem ég sofi“ kom út, en
það var 1932. Þá vissi ég, að hann var
orðinn róttækur í þjóðmálaskoðunum
og orti baráttuljóð.
Oft horfi ég á Skjáleikinn í Sjón-
varpinu. Þar kemur margt fróðlegt
fram um hin ólíkustu efni. Mikið er
þar spurt um leikara í kvikmyndum
og söngvara með ýmsum hljómsveit-
um. Þessum spurningum gengur mér
illa að svara, manni sem næstum
aldrei sækir kvikmyndahús. Betur
gengur mér við sagnfræði, landa-
fræði og bókmenntir. Mér fannst
fengur að því að fá skjávarpið á ný, en
það hafði legið niðri um nokkra hríð.
Nýlega horfði ég á skjávarpið og
reyndi að svara í huganum ýmsum
spurningum af sögulegum eða bók-
menntalegum toga. Þá birtist á
skerminum spurning, sem þannig
hljóðaði: Hvers son var Jóhannes út
Kötlum? Voru gefnir þrír mögu-
leikar, líkt og venja er. En því miður
var sá möguleikinn, sem átti að vera
sá rétti, ekki sannleikanum sam-
kvæmur. Gefið var upp, að Jóhannes
hefði verið Jónsson. En þetta var því
miður ekki alveg rétt.
Á aldarafmæli Jóhannesar skálds
úr Kötlum var sett upp sýning um
hann og verk hans í Þjóðarbókhlöð-
unni, eða í Landsbókasafni Íslands –
Háskólabókasafni. Þar gaf að líta
bréf, sem hann hafði skrifað sem ung-
lingur, og þá hét hann einfaldlega Jó-
hannes Bjarni Jónasson. Mér fannst
sýning þessi á verkum Jóhannesar
einkar fróðleg og vel upp sett.
Það hefur sem sagt komið fram, að
Jóhannes Bjarni var Jónasson, en
ekki Jónsson, eins og þeir hjá Skjá-
varpinu töldu hann vera.
Jóhannes úr Kötlum fæddst á
Goddastöðum í Dalasýslu 4. nóvem-
ber 1899. Voru foreldrar hans Hall-
dóra Guðbrandsdóttir og Jónas Jó-
hannesson. Þau fluttust að Ljár-
skógaseli, og þar ólst Jóhannes upp.
Ekki hefur eiginleg ævisaga þessa
merka skálds enn séð dagsins ljós.
Hins vegar er ævisaga nemanda hans
eins úr Dölum vestur að birtast þjóð-
inni, sem sagt ævisaga Aðalsteins
Kristmundssonar, er tók sér skálda-
heitið Steinn Steinarr. Er ekki nema
gott eitt um það að segja. Að lokum
þetta: Jóhannes skáld úr Kötlum var
Jónasson.
AUÐUNN BRAGI SVEINSSON,
Hjarðarhaga 28, Reykjavík.
Hvers son var
Jóhannes úr Kötlum?
Frá Auðuni Braga Sveinssyni: