Morgunblaðið - 14.02.2001, Blaðsíða 29

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRÚAR 2001 29
HVERJUM bálið brenn-
ur – aðild kvenna að ís-
lenskum galdramálum,
nefnist fyrirlestur dr.
Ólínu Þorvarðardóttur í
hátíðarsal Háskóla Ís-
lands, aðalbyggingu, á
fimmtudag kl. 16.15.
Þetta er fyrsti opin-
beri fyrirlestur Ólínu frá
því hún hlaut doktors-
nafnbót við heimspeki-
deild sl. vor, en áður hef-
ur hún haldið fjölda
fyrirlestra og skrifað
greinar um íslenska
trúarhætti, þjóðsögur,
þjóðtrú og þéttbýlis-
sagnir síðari tíma.
Rannsóknarviðhorf hennar er
þverfaglegt, þar sem nýttar eru
rannsóknaraðferðir ýmissa fræði-
greina á borð við bókmenntafræði,
sagnfræði, þjóðfræði, menningar- og
félagssögu.
Efni fyrirlestrarins byggir á nýút-
gefinni doktorsritgerð hennar
(Brennuöldin. Galdur og galdratrú í
málskjölum og munnmælum) með
áherslu á einn afmarkaðan þátt ís-
lenskra galdramála, nefnilega hlut
kvenna.
Ólína segir hlut kvenna í íslenskum
galdramálum umhugsunarefni eink-
um þar sem það heyrði nánast til
undantekninga að konur væru
brenndar á báli fyrir galdra hérlend-
is. „Í sunnanverðri Evrópu eru þess
dæmi að konur og börn hafi verið
75% líflátinna galdramanna við
fjöldaaftökur á sautjándu öld. Hér á
landi voru einungis tvær konur
brenndar á báli á sjálfri brennuöld-
inni, en heimildir eru til um tvær
brennur á konum
aldirnar á undan,
þ.e. 1343 og 1580,“
segir Ólína.
„Sú staðreynd –
hve konur eru fáar í
hópi saksóttra og líf-
látinna galdramanna
á Íslandi – vekur
ýmsar spurningar
um samfélagsað-
stæður, menningar-
hefð og stöðu kon-
unnar yfirleitt,“
heldur hún áfram.
„Að svo stöddu lofa
ég engum svörum
við þeim spurning-
um, en vonast engu
að síður til þess að geta varpað ljósi
á hina íslenzku galdrakonu, mynd
hennar og afdrif í menningarsög-
unni.“
Ólína varði doktorsritgerð sína,
Brennuöldin. Galdur og galdratrú í
málskjölum og munnmælum í ís-
lenskum bókmenntum og þjóðfræð-
um, frá heimspekideild Háskóla Ís-
lands síðastliðið vor. Hún hefur
verið stundakennari í þjóðfræðum
við félagsvísindadeild Háskóla Ís-
lands frá 1991 og sjálfstætt starf-
andi fræðimaður við Reykjavík-
urAkademíuna frá stofnun hennar
1999.
Ólína var borgarfulltrúi í Reykja-
vík 1990-1994 en hefur starfað sem
frétta- og dagskrárgerðarmaður við
útvarp, sjónvarp og á dagblöðum í
hátt á annan áratug. Eftir hana
liggja þrjár bækur auk fjölda greina
og fyrirlestra í blöðum og tímaritum.
Hún er gift Sigurði Péturssyni sagn-
fræðingi og eiga þau fimm börn.
Fyrirlestur um
aðild kvenna
að galdramálum
Ólína
Þorvarðardóttir
HÓPUR leikhúslistafólks
undir merkjum Einleik-
hússins hefur hafið vinnu
við verkefni sem ber
vinnuheitið Harakiri eða
Stefnumót við fröken
Júlíu. Leikstjóri er Rúnar
Guðbrandsson en leikarar
eru Árni Pétur Guðjóns-
son, Pálína Jónsdóttir og
Sigrún Sól Ólafsdóttir.
Framkvæmdastjóri sýn-
ingarinnar er Þórunn Ás-
dís Óskarsdóttir. „Þetta
er tilraunaverkefni, þar
sem list leikarans er lögð
til grundvallar og mark-
vissar tilraunir og skipu-
lagðar rannsóknir á tján-
ingarmeðulum hans eru helsti
útgangspunktur og leiðarljós í skap-
andi starfi hópsins,“ segja þau um
verkefnið.
„En þó að unnið sé út frá þeirri
hugmynd að leikarinn sé þunga-
miðja leiklistarinnar, uppsprettan
og frumkrafturinn í þeirri orkustöð
sem við köllum leikhús, er engu að
síður leitað fanga í leikbókmennt-
unum og hefur innblástur verið sótt-
ur í leikrit Strindbergs, fröken
Júlíu.“
Stuðst er við nýja þýðingu Sigrún-
ar Sólar Ólafsdóttur, en leikritið
hefur nokkrum sinnum áður verið
sviðsett hérlendis. „Strind-
berg ætlaði sér að skapa
ferskar leikpersónur fyrir
nýja tíma þegar hann samdi
Fröken Júlíu fyrir rúmri
öld, – innblásinn af nýjustu
hræringum í vísindum og
listum. Helsti frumkraftur
verksins, sjálf kynhvötin, er
blessunarlega enn til stað-
ar, – en hafa hugmyndir
okkar og fordómar varð-
andi kynferði, kynhneigð,
kynhlutverk og kynhegðun
hugsanlega breyst eitt-
hvað? Þessari spurningu og
ótal öðrum er leitast við að
svara í vinnuferli sem brýt-
ur upp hefðbundnar vinnu-
aðferðir og tekur mið af stefnumóti;
stefnumóti leikaranna við hvorn
annan, stefnumóti leikaranna við æf-
ingar og hugmyndir, leikstjórann,
textann og áhorfendur.“
Frumsýning er fyrirhuguð í mars
en ekki er enn ákveðið hvar sýn-
ingar fara fram.
Morgunblaðið/Golli
Leikhópurinn sem á stefnumót við fröken Júlíu.
Stefnumót við fröken Júlíu
ÁRNI Páll Jóhannsson, hönnuður
íslenska skálans á Expo, heims-
sýningunni í Hannover, hefur ver-
ið fenginn til að laga skálann að
nýju hlutverki og nýju umhverfi
við höfuðstöðvar danska stórfyr-
irtækisins Danfoss í Nordborg á
Suður-Jótlandi en Danfoss keypti
skálann seint á síðasta ári. Ætl-
unin er að skálinn verði hluti af
nýjum framtíðargarði Danfoss.
Gengið var frá samningum milli
Danfoss og Línuhönnunar um
verkið nú í vikunni og mun Línu-
hönnun hafa yfirumsjón með því
að taka niður skálann í Hannover
og setja hann upp í Nordborg. „Ég
verð eiginlega verktaki hjá Línu-
hönnun, sem hefur yfirstjórn á
verkfræðiþættinum og fjármálun-
um,“ segir Árni Páll og bætir við
að Gagarín muni sjá um að hanna
margmiðlunarefni fyrir Danfoss.
Stendur í stöðuvatni
Hann segir að skálinn verði
fyrsta húsið í garðinum og að
garðurinn verði hannaður í kring-
um skálann. „Næsta eitt og hálft
árið verðum við í því að reisa skál-
ann og hanna nýtt inn í hann og
nýtt umhverfi í kringum hann. Við
ætlum að láta hann standa úti í
stöðuvatni og inngangurinn í hann
verður að neðanverðu,“ segir Árni
Páll og bætir við að innandyra
megi sjá og heyra umfjöllun um
vatnið og uppruna þess. Á svæðinu
er fyrir lítið sögusafn um Danfoss.
Áætlað er að garðurinn verði full-
mótaður innan tíu ára. „Þeir eru
mjög sniðugir og framsæknir hjá
Danfoss og spara ekkert til,“ segir
Árni.
Íslenski skálinn hluti af
framtíðargarði Danfoss
Ljósmynd/Christian Augustin
Biðröð við íslenska skálann á Expo í Hannover. Hann verður nú tekinn niður og fluttur til Danmerkur.
SAUTJÁN aðilar hafa fengið úthlut-
að styrkjum úr sjóðnum Gjöf Jón Sig-
urðssonar, alls 5 milljónir króna.
Styrkþegar að þessu sinnu eru:
Aðalgeir Kristjánsson, fyrir ritið
Nú heilsar þér á Hafnarslóð, kr.
300.000; Aðalheiður Guðmundsdóttir,
vegna útgáfu á Úlfhams rímum og
Úlfhams sögu 200.000 kr.; Erna
Sverrisdóttir, fyrir ritið Orð af eldi,
200.000 kr., Guðjón Friðriksson fyrir
ritið Einar Benediktsson, ævisaga,
II.-III., 200.000 kr. og Nýjustu frétt-
ir! Saga fjölmiðlunar á Íslandi frá
upphafi til vorra daga, 200.000 kr.;
Helgi Guðmundsson og Sumarliði Ís-
leifsson, fyrir ritið Með framtíðina að
vopni, 200.000 kr.; Herdís Helgadótt-
ir, vegna ritsins Konur í hersetnu
landi. Ísland á árunum 1940-1947,
200.000 kr.; Hið íslenska bókmennta-
félag (Gunnar H. Ingimundarson),
vegna ritsins Annálar 1400-1800
Lykilbók I, mannanafnaskrá í sam-
antekt Einars Arnalds og Eiríks
Jónssonar 300.000 kr.; Jón Viðar
Jónsson fyrir fræðilega útgáfu á
Fjalla-Eyvindi Jóhanns Sigurjóns-
sonar og væntanlega heildarútgáfu á
ljóðum og lausu máli skáldins,
200.000 kr. og væntanlega heildarút-
gáfu á leikritum Guðmundar Steins-
sonar, 200.000 kr.; Jón Þ. Þór vegna
ritanna Aldamót og endurreisn og
væntanleg ævisaga dr. Valtýs Guð-
mundssonar, 200.000 kr. fyrir hvort
rit; Kristrún Heimisdóttir vegna rits-
ins Athugun á fullveldi Íslands,
200.000 kr., Páll Valsson vegna rit-
anna Jónas Hallgrímsson, ævisaga
300.000 kr. og væntanleg ævisaga
Bjarna Thorarensen, 200.000 kr.;
Sigrún Pálsdóttir, vegna ritsins
„Icelandic Culture in English
Thought“, 300.000 kr., Sigrún Sig-
urðardóttir fyrir ritið Elskuleg móðir
mín, 200.000 kr., Svanhildur Ósk-
arsdóttir vegna ritsins „Universal
history in fourteenth century Ice-
land: Studies in AM 764 4to“, 300.000
kr.; Sögufélagið, Helgi Skúli Kjart-
ansson og Guðmundur Jónsson,
vegna útgáfu yfirlitsritsins um sögu
Íslands á 20. öld. Að ritinu vinna auk
Helga og Guðmundar þeir Eggert
Þór Bernharðsson, Guðjón Friðriks-
son og Gunnar Karlsson, 400.000 kr.;
Þorvaldur Gylfason fyrir ritið Við-
skiptin efla alla dáð, 200.000 kr. og
Ættfræðifélagið, Ólafur H. Óskars-
son, vegna ritsins Manntal 1910 V-VI
Reykjavík, 300.000 kr. Verðlauna-
nefnd Gjafar Jóns Sigurðssonar er
kosin af Alþingi. Hana skipa nú Ólaf-
ur Oddsson, Ragnheiður Sigurjóns-
dóttir og Magdalena Sigurðarsdóttir.
Sjóðurinn var stofnaður sam-
kvæmt erfðaskrá Ingibjargar Ein-
arsdóttur, ekkju Jóns Sigurðssonar
forseta, 12. desember 1897. Alþingi
samþykkti reglur um sjóðinn 24.
ágúst 1881 og þær voru staðfestar af
konungi 27. apríl 1882. Sjóðurinn
veitti um skeið allmörgum fræði- og
vísindamönnum viðurkenningu fyrir
vel samin rit og styrkti útgáfu þeirra
og merkra heimildarita. Síðar varð
sjóðurinn, sakir verðbólgu, lítils
megnugur en 29. apríl 1974 ákvað Al-
þingi að efla hann með árlegu fram-
lagi.
Úthlutað úr sjóðnum Gjöf
Jóns Sigurðssonar
FJALLAÐ verður um framtíð-
arskipan Listaháskóla Íslands
og húsnæðismál hans á félags-
fundi í Félagi um Listaháskóla
Íslands í kvöld, miðvikudags-
kvöld.
Hjálmar H. Ragnarsson rekt-
or mun kynna áform um nýjar
deildir innan skólans; tónlistar-
deild og hönnunardeild, og
Kristinn E. Hrafnsson, sem sit-
ur í stjórn skólans fyrir hönd
Félags um Listaháskóla Ís-
lands, greinir frá þeim hug-
myndum sem nú eru uppi um
húsnæðismál Listaháskóla Ís-
lands.
„Kristinn mun reifa þær til-
lögur sem uppi eru varðandi
framtíðarstaðsetningu skólans.
Allt verður þetta rætt í ljósi ný-
legrar skýrslu Björns Hallsson-
ar um húsnæðismál Listahá-
skólans en línurnar skýrðust
mjög eftir að sú skýrsla var
gerð opinber,“ segir Gunnsteinn
Ólafsson tónlistarmaður og
stjórnarmaður í Félagi um
Listaháskóla Íslands.
Geta gengið í
félagið á staðnum
Hann hvetur félagsmenn til
að fjölmenna á fundinn og
skiptast á skoðunum.
„Þeir listamenn sem enn hafa
ekki gengið í félagið geta gerst
félagar á staðnum og tekið þar
með virkan þátt í stefnumótun
þess og þeirri hugmyndavinnu
sem þar fer fram,“ segir Gunn-
steinn.
Fundurinn er haldinn í hús-
næði Listaháskólans á Laugar-
nesvegi 91 í kvöld og hefst kl.
20.
Húsnæðismál
Listaháskóla rædd