Morgunblaðið - 17.02.2001, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2001 11
BÆJARSTJÓRINN í Bolungarvík,
Ólafur Kristjánsson, segir það veru-
legt áhyggjuefni að aðeins þriðjungur
þess bolfisksafla sem berst að landi
sé unninn á staðnum. Á þetta benti
Páll Pétursson félagsmálaráðherra
meðal annars í umræðum á Alþingi á
fimmtudag um vanda sjávarbyggða á
landsbyggðinni og óöryggi í atvinnu-
málum fiskverkafólks. Ólafur segir
þörf á sameiginlegu átaki allra hags-
munaaðila í bænum til að breyta
þessu þannig að auka megi atvinn-
una. Það eigi við um sjómenn, fisk-
vinnslu, sveitarfélagið og stjórnvöld.
Verkalýðs- og sjómannafélag Bol-
ungarvíkur áformar fund með
smábátasjómönnum og bæjaryfir-
völdum um þessi mál, sem talsmaður
smábátasjómanna fagnar. Hann seg-
ir smábátasjómenn ekki vilja að
byggðarlögin leggist af.
Stór hluti af þeim bolfiski sem
berst á land í Bolungarvík frá um 20
smábátum fer á fiskmarkaði og bend-
ir Ólafur Kristjánsson á að aflinn fari
ekki allur út af atvinnusvæðinu.
Þannig sé fiskurinn t.d. unninn á Suð-
ureyri, Flateyri, Súðavík og í Hnífs-
dal. Þrjú lítil fiskvinnsluhús hafa ver-
ið í Bolungarvík en eftir að NASCO,
stærsti atvinnurekandinn, hætti
vinnslu á bolfiski og sneri sér að
rækju minnkaði verulega sá afli sem
unninn var á staðnum og hefur
dreifst á fleiri staði í gegnum fisk-
markaðina. Mun meira berst að landi
á sumrin frá smábátunum og algeng-
ara að aflinn sé unninn í landi að vetri
til.
„Þetta snýst fyrst og fremst um
hvernig við getum fest þennan afla al-
farið til vinnslu hér í bænum. Við-
skipti með fiskflök eru að aukast og
nú erum við hér með fullkomna
loðnuverksmiðju sem jafnframt
bræðir bein. Manni finnst hálfundar-
legt að hægt sé að flytja hausinn og
beinin suður en láta ekki flaka þetta
og vinna beinin hér. Ætli flökin séu
ekki um 45% af fiskinum. Þetta er eitt
af því sem við höfum verið að fjalla
um,“ segir Ólafur.
Bolvíkingar hafa byggt útgerðina
talsvert á afla smærri báta og jafnvel
báta undir sex tonnum. Ólafur segir
að samfara baráttu fyrir því að bát-
arnir fái að veiða ýsu og steinbít utan
kvóta þá sé æskilegt að finna leið til
að skapa rekstrargrundvöll fyrir fisk-
vinnslu í landi. Markaðslögmálin ráði
á fiskmörkuðunum og við því sé í
sjálfu sér lítið hægt að gera.
„Virkileg þörf er á samstilltu átaki
allra sem í bænum búa til að treysta
búsetuna. Ég veit að sjómenn eru
farnir að íhuga alvarlega með hvaða
hætti megi auka hér vinnslu á þeim
fiski sem berst að landi. Ég hef rætt
við marga smábátasjómenn og þeir
gera sér grein fyrir þýðingu þess að
vernda hér byggð og mannvirki alveg
eins og aðrir. Við erum öll meðvituð
um að þarna verður að verða einhver
breyting til betri vegar,“ segir Ólafur.
Styrkja þarf fiskvinnsluna
Formaður Verkalýðs- og sjó-
mannafélags Bolungarvíkur, Lárus
Benediktsson, segir markaðslögmál-
in einfaldlega ráða á fiskmörkuðun-
um og það sé meginástæða þess að
svo lítill hluti aflans er unninn í Bol-
ungarvík. Hann segir fulla þörf vera á
að skoða þessi mál gaumgæfilega og
áformar félagið fund með smábáta-
sjómönnum ásamt Ólafi bæjarstjóra.
„Mér finnst full ástæða til að
spyrja smábátasjómenn hvort þeir
ætli sér að lifa og starfa í þessu sam-
félagi með okkur. Ég tel vel athug-
andi að styrkja hér fiskvinnsluna með
þeim hætti að hagnaður skapist.
Smábátasjómenn hafa rætt þetta sín
á milli án þess að eitthvað hafi komið
út úr því,“ segir Lárus og bendir á að
hið sama sé að gerast í Vestmanna-
eyjum. Kvótinn sé nægur á þessum
stöðum en stórum hluta aflans sé ráð-
stafað annað. Það sé áleitin spurning
af hverju alltaf sé hægt að flytja fisk-
inn suður á land og vinna hann þar en
ekki í Bolungarvík.
Guðmundur Halldórsson, formað-
ur smábátafélagsins Eldingar, segir
sína menn vilja hag byggðarlaganna
á Vestfjörðum sem mestan. Þeir vilji
ekki leggja niður byggðirnar. Hann
fagnar þeim áformum Verkalýðs- og
sjómannafélagsins að efna til fundar
með bæjaryfirvöldum í Bolungarvík.
En til þess að bæta ástandið, og gera
smábátasjómönnum auðveldara að
selja aflann beint til vinnslu í heima-
höfn, segir Guðmundur að gjörbylt-
ing á fiskveiðistjórnuninni og kvóta-
kerfinu þurfi að koma til. Þannig
verði t.d. veiðar smábáta á ýsu, ufsa
og steinbít að vera utan kvóta. Annað
þýði einfaldlega hrun byggðarlaga á
Vestfjörðum þar sem um 7 þúsund
tonna afli geti farið út af svæðinu.
Guðmundur bendir einnig á að
stærstur hluti þess bolfiskafla sem
fari burtu frá Bolungarvík komi að
landi á sumrin. Minna sé um þetta yf-
ir veturinn, þá sé algengara að heima-
menn fái afla til vinnslu.
Guðmundur vonast einnig til þess
að eitthvað komi út úr fundi Eldingar
með endurskoðunarnefnd um stjórn-
un fiskveiða, verkalýðshreyfingunni
og bæjaryfirvöldum, sem halda á eft-
ir helgi á Ísafirði að frumkvæði smá-
bátasjómanna. Hann telur að þessi
fundur eigi eftir að marka tímamót í
umræðunni um kvótakerfið.
Bæjarstjórinn í Bolungarvík um ráðstöfun bolfisks úr byggðarlaginu til vinnslu annars staðar
Þörf á sameigin-
legu átaki allra
INNRA eftirlit er ekki í lagi í um
70% matvælafyrirtækja. Sjöfn Sig-
urgísladóttir, forstöðumaður mat-
vælaeftirlits Hollustuverndar ríkis-
ins, segir að innra eftirlit hjá
matvælafyrirtækjum sé greinilega
óviðunandi og þörf á stórátaki. Hún
telur ástandið verst hjá minni fyr-
irtækjum en betra hjá stærri fyr-
irtækjum.
Sjöfn segir að samkvæmt lögum
sé ábyrgð matvælaframleiðenda og
-dreifenda skýr. Þeim beri að halda
uppi innra eftirliti til að tryggja ör-
yggi og gæði matvæla þannig að
öruggt sé að þau standist þær kröf-
ur sem til þeirra eru gerðar. Fram-
leiðendur og dreifendur verði að
geta sýnt fram á að fyllsta öryggis
sé gætt.
„Margir hafa kvartað yfir því að
reglurnar séu of strangar. Ég skal
ekki segja til um það, ef til vill er
þörf á að endurskoða reglurnar. Það
er þó alveg ljóst að þetta getur ekki
haldið svona áfram til lengdar,“
sagði Sjöfn.
Einstaklingsmerkingar búfjár
Sjöfn sagði reglugerðir ESB um
innra eftirlit og svokallaðan „rekj-
anleika“ sláturafurða sífellt verða
strangari. Rekjanleiki felst í því að
hægt er að rekja uppruna slátur-
dýra til framleiðenda. Sjöfn sagði
rekjanleika mjög mismunandi hér á
landi. Í kjúklingarækt væri hann
mjög góður enda hefðu framleiðend-
ur gert stórátak eftir þá sjúkdóma
sem komu upp fyrir skemmstu í
kjúklingarækt. Í dag væri hægt að
rekja afurðir frá verslun að fram-
leiðanda, framleiðsludegi, sláturdegi
og sláturhópi. Ástandið væri hins
vegar langt því frá jafn gott í sauð-
fjár- og nautgriparækt. Hún nefndi
sem dæmi að þegar salmonella hefði
komið upp í sviðum hefði reynst af-
ar erfitt að komast að því frá hvaða
bæjum sviðin voru.
Hjá landbúnaðarráðuneytinu er í
smíðum reglugerð um einstaklings-
merkingar búfjár. Sigurður Örn
Hansson aðstoðaryfirdýralæknir
segir að reglugerðin muni að öllum
líkindum koma til framkvæmda á
þessu ári, a.m.k. að hluta. Einstak-
lingsmerking felst í því að hvert dýr
er merkt skömmu eftir fæðingu.
Einstaklingsmerkingin fylgir dýrinu
alla tíð.
Sigurður Örn segir merkinguna
forsendu þess að hægt sé að fylgjast
með og sjúkdómaprófa dýrin. Þá sé
hægt að sjá hvers konar meðferð,
t.d. lyfjagjöf, dýrið hafi fengið.
Merkingin sé jafnframt forsendan
fyrir rekjanleika búfjár en slíkt
verði brátt nauðsynlegt til að hægt
sé að flytja búfjárafurðir til ESB-
landa.
Samkvæmt núgildandi fyrirkomu-
lagi er hægt að rekja sláturdýr og
heila skrokka til framleiðenda.
Dr. Guðmundur Georgsson, for-
stöðumaður tilraunastöðvar Há-
skóla Íslands á Keldum, fjallaði um
sauðfjárriðu og skylda sjúkdóma.
Hann sagði að smitefnið sem veldur
kúariðu þyldi gríðarlega harkalega
meðferð, t.d. þyldi efnið dauðhreins-
un við 134°C í hálftíma. Það væri því
ljóst að venjuleg suða dygði hvergi
til að eyðileggja smitefnið.
Guðmundur sagði að niðurstaðan
af 40 ára rannsóknum hér á landi
hefði væri sú að sauðfjárriða bærist
ekki í fólk. Dauðsföll hér á landi,
sem rekja mætti til hins svokallaða
klassíska Creutzfeldt-Jakob-sjúk-
dóms, væru fjögur á fjörutíu árum.
Það væri svipað hlutfall og í löndum
þar sem sauðfjárriða hefði aldrei
komið upp.
Guðmundur B. Helgason, ráðu-
neytisstjóri í landbúnaðarráðuneyt-
inu, vék að umfjöllun um írskar
nautalundir. Hann sagði að fólk yrði
að gera sér grein fyrir því að smit-
efni kúariðu þyldi suðu. Því væru
alls ekki meiri líkur á að kúariða
væri í unnum innfluttum matvælum,
s.s. pítsum, vorrúllum eða pasta.
Það væri ekki trúverðugt eða heið-
arlegt gagnvart neytendum að
banna innflutning á hráu nautakjöti
en leyfa áfram innflutning á öðru
nautakjöti.
Stefán Haukur Jóhannesson,
skrifstofustjóri viðskiptasviðs utan-
ríkisráðuneytisins, sagði mikilvægt
að Íslendingar gættu þess að styðj-
ast ætíð við vísindalegar niðurstöð-
ur þegar kæmi að því að setja regl-
ur um innflutning. Aðeins þannig
gætu þeir verið trúverðugir á al-
þjóðavettvangi.
Almennt neikvæð markaðs-
áhrif af völdum kúariðu
Sigurgeir Þorgeirsson, fram-
kvæmdastjóri Bændasamtaka Ís-
lands, sagði kúariðu í Evrópu vera
ógnun við íslenskan landbúnað en
jafnframt gætu ýmis tækifæri gefist
á markaðssókn. „Í Evrópu hefur
kúariða haft neikvæð áhrif á nauta-
kjötsneyslu og hugsanlega alla kjöt-
neyslu,“ sagði Sigurgeir. Umræðan
gæti einnig haft neikvæð áhrif hér á
landi, jafnvel þótt kúariða hefði
aldrei komið upp hér á landi og ljóst
væri að sauðfjárriða bærist ekki í
menn.
Sigurgeir sagði að þótt kúariða
hefði almennt neikvæð markaðs-
áhrif gæti kúariðufárið skapað tæki-
færi fyrir vottaðar afurðir frá
„hreinum“ svæðum eða löndum. Ís-
lenskir bændur þyrftu því að til-
einka sér markvissari vinnubrögð
og vottun. Þá kallaði frjálsari inn-
flutningur á landbúnaðarafurðum á
hertar sjúkdómavarnir og eftirlit.
Sigurgeir sagði þó helstu ógnina við
landbúnað á Íslandi vera bága af-
komu bænda og óvissu um framtíð-
arþróun.
Námstefna á Selfossi um kúariðu í Evrópu og áhrif hennar á Íslandi
Innra eftirlit matvælafyrir-
tækja í ólagi í 70% tilvika
Morgunblaðið/RAX
Fræðslunet Suðurlands stóð fyrir námstefnunni sem var haldin í húsnæði þess á Selfossi. Með fjarfundabúnaði gátu þátttakendur á Hvanneyri, Ak-
ureyri, Húsavík, Laugum, Kirkjubæjarklaustri og Vík í Mýrdal fylgst með fyrirlestrum og tekið þátt í umræðum.
Aukin eft-
irspurn
eftir heils-
dagsvistun
INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri gerði biðlista á leik-
skólum að umtalsefni á borgar-
stjórnarfundi í fyrrakvöld og sagði
hún nú 2.076 börn á aldrinum eins
til fimm ára á biðlista. Um 1.250
þeirra sagði hún í niðurgreiddri
dagvistun hjá dagmæðrum. Þá sagði
hún að til viðbótar væru nú 423 börn
á einkareknum leikskólum.
Borgarstjóri sagði þörf og eftir-
spurn eftir leikskólarými hafa auk-
ist gríðarlega síðastliðin fjögur ár,
ekki síst eftir heilsdagsvistun, og
væri greinilegt að foreldrar óskuðu
hennar í auknum mæli. Ingibjörg
Sólrún kvaðst gera sér grein fyrir
að þörfinni væri ekki fullnægt. Hún
sagði 5.481 barn, eða 56% allra
barna á aldrinum 0–5 ára, á leik-
skólum borgarinnar í dag og væru
af þeim fjölda 65% eða 3.559 börn í
heilsdags vistun. Til samanburðar
nefndi hún að árið 1994 hefðu 4.910
börn á aldrinum 0–5 ára verið á leik-
skólum, eða 48% barnanna, og af
þeim 31% eða 1.516 börn í heilsdags
vistun. Hefði fjölgað um 571 barn á
leikskólunum og börnum í heilsdags
vistun fjölgað um 2.042. Einnig
nefndi borgarstjóri að væri gert ráð
fyrir óbreyttum fjölda barna hjá
dagmæðrum og einkareknum leik-
skólum og um 6.500 til 7.000 börn-
um á leikskólum væru nú fyrir
hendi dagvistarúrræði fyrir um
8.200 til 8.700 börn á aldrinum 0–5
ára sem væru um 85% allra barna á
þeim aldri.
Þá kom fram í ræðu borgarstjóra
að núna fá 7.154 börn niðurgreidda
dagvistun sem væri um 83% barna á
aldrinum eins til fimm ára. Þetta
hlutfall hafi verið 55% árið 1994 eða
um 5.600 börn. Væri gert ráð fyrir
að 65% barna á aldrinum 0–5 ára
þurfi leikskólapláss muni vanta um
829 pláss í Reykjavík. Hún sagði
fyrirhugað að uppfylla það með 140
nýjum plássum á þessu ári, 160
vegna kjarasamninga, með 160
plássum sem gætu bæst en væru nú
ónýtt þar sem starfsfólk vantaði, og
árin 2002 til 2004 myndu bætast við
580 pláss. Alls gerði þetta liðlega
þúsund pláss til viðbótar.
Borgarstjóri að árið 1997 hefði
vantað leikskólakennara í um 900
stöður á leikskólunum í landinu. Bú-
ist væri við að árið 2006 myndi
vanta í 1.500 til 1.600 stöður.