Morgunblaðið - 17.02.2001, Blaðsíða 55

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2001 55
STAÐA og horfur í
efnahagsmálum eru
eðli máls samkvæmt
stöðugt til umræðu
enda í senn grundvöll-
ur almennrar framþró-
unar í efnahagslífinu og
ákvarðana einstak-
linga, fyrirtækja og
stjórnvalda hverju
sinni. Það skiptir meg-
inmáli að slík umfjöllun
sé byggð á hlutlægu
mati á því sem helstu
hagtölur gefa til kynna
um stöðuna og horfurn-
ar framundan.
Í þessu samhengi
ber að fagna þeirri þró-
un að umfjöllun um efnahagsmál
takmarkast ekki lengur við örfáa op-
inbera aðila og stjórnvöld heldur
taka nánast öll fjármálafyrirtæki
auk helstu samtaka á vinnumarkaði
þátt í þeirri umræðu. Þetta stuðlar
að heilbrigðum skoðanaskiptum og
veitir mikilvægt aðhald. Þessi gjör-
breytta staða gerir hins vegar kröfur
um vönduð vinnubrögð af hálfu
þeirra sem um þessi mál fjalla. Opið
hagkerfi, eins og hið íslenska, er ekki
einungis opið fyrir jákvæðum áhrif-
um svo sem frá erlendu fjármagns-
streymi inn í landið og auknum fjár-
festingarmöguleikum í útlöndum
heldur einnig neikvæðum, bæði
breytingum ýmissa hagstærða og
sveiflum í væntingum almennings og
fyrirtækja sem skipta
sífellt meira máli.
Það fer ekki á milli
mála að grundvallar-
breytingar hafa orðið í
okkar efnahagslífi und-
anfarin ár. Skipulagi
hagkerfisins hefur ver-
ið umbylt og áherslum í
hagstjórn gjörbreytt.
Þessar breytingar hafa
verið lykillinn að auk-
inni hagsæld og endur-
reisn efnahagslífsins að
undanförnu sem leitt
hefur til samfelldari
hagvaxtar og meiri
kaupmáttaraukningar
en dæmi eru um í ís-
lenskri hagsögu. Í kjölfarið hefur ís-
lenska hagkerfið breyst úr lokuðu,
miðstýrðu og einangruðu hagkerfi í
opið, nútímalegt hagkerfi sem stend-
ur traustum fótum. Þessar stað-
reyndir vilja hins vegar oft gleymast
í almennri efnahagsumræðu þar sem
ýmsum hættir til að draga of al-
mennar ályktanir út frá þróun af-
markaðra þátta hagkerfisins. Þannig
var á síðasta ári mikið fjallað um
verðbólgu og viðskiptahalla. Það var
út af fyrir sig ekki að tilefnislausu
þar sem þessir þættir eru oftar en
ekki fylgifiskar mikillar uppsveiflu í
efnahagslífinu eins og hér hefur ver-
ið síðustu árin. Hins vegar misstu
menn stundum sjónar af heildar-
myndinni sem er einfaldlega sú að
staða efnahagsmála er í meginatrið-
um traust. Auk þess skorti nokkuð á
að undirliggjandi þróun jafnt verð-
bólgu sem viðskiptahalla væri rétt
greind.
Verðbólgan er
á niðurleið
Þótt verðbólgan hafi vissulega
aukist á síðasta ári, en hún fór hæst í
5½-6% á fyrri hluta ársins, stafaði
það ekki síst af mikilli hækkun ol-
íuverðs og fasteignaverðs. Að þess-
um þáttum frátöldum fæst hins veg-
ar allt önnur mynd þar sem aðrar
verðhækkanir voru á bilinu 2½-3½%
megnið af árinu. Því skiptir miklu að
horfa til þess hvernig einstakir þætt-
ir verðbólgunnar hafa breyst en ekki
einungis til vísitölunnar í heild. Þró-
unin síðustu mánuði bendir eindreg-
ið til að verðbólgan sé á niðurleið.
Nýjasta verðbólguspá Seðlabankans
staðfestir þessa skoðun, en hún gerir
ráð fyrir rúmlega 4% verðbólgu í ár
og innan við 3% verðbólgu árið 2002.
Þessi spá er í meginatriðum sam-
hljóða spá fjármálaráðuneytisins
sem lögð var til grundvallar við af-
greiðslu fjárlaga fyrir árið 2001.
Verulega hægir á
innlendri eftirspurn
Umfjöllun um viðskiptahallann er
annað dæmi. Um það er ekki deilt að
viðskiptahallinn jókst töluvert á síð-
asta ári, eða um 18 milljarða króna
samkvæmt síðustu spám. Hér er þó
ekki allt sem sýnist þar sem helming
þessarar aukningar má rekja til
hækkunar olíuverðs og afganginn til
innflutnings rekstrar- og fjárfesting-
arvara og aukinna vaxtagjalda af er-
lendum skuldum. Innflutningur
neysluvara stóð hins vegar nánast í
stað og er því ekki skýring á auknum
viðskiptahalla, öfugt við það sem var
á árunum 1998-1999 auk þess sem þá
voru miklar stóriðju- og virkjunar-
framkvæmdir í gangi. Heildartölur
gefa því ekki rétta mynd af stöðunni
sem er að verulega hefur hægt á
vexti innlendrar eftirspurnar, eink-
um hjá heimilunum. Auk þess er rétt
að hafa í huga að hefðbundin uppgjör
viðskiptajafnaðar vanmeta áhrif er-
lendra verð- og hlutabréfakaupa Ís-
lendinga. Þessi áhrif koma hins veg-
ar glöggt fram í tölum um eigna- og
skuldastöðu þjóðarbúsins sem sýna
að hrein skuldastaða hefur langt því
frá aukist sem nemur viðskiptahall-
anum. Ennfremur er mikilvægt að
hafa í huga að hallinn stafar ekki ein-
ungis af auknum innflutningi heldur
einnig því að útflutningur sjávaraf-
urða hefur lítið sem ekkert vaxið á
undanförnum árum. Það er hins veg-
ar tímabundið ástand og allt bendir
til að á næstu árum muni útflutn-
ingur sjávarafurða aukast á nýjan
leik. Önnur útflutningsframleiðsla
hefur einnig aukist umtalsvert, bæði
ál og kísiljárn og eins útflutningur
ýmissa tæknigreina. Þá hefur staða
ríkissjóðs verið afar sterk að und-
anförnu og sparnaður ríkisins verið
hátt í helmingur alls þjóðhagslegs
sparnaðar. Viðskiptahallinn stafar
því alfarið af ákvörðunum heimila og
fyrirtækja sem endurspeglar trú
þessara aðila á stöðu og horfum í
efnahagsmálum.
Nauðsyn aðhaldssamrar
efnahagsstefnu
Öll þessi atriði styrkja þá skoðun
að staða efnahagsmála hér á landi sé
í meginatriðum traust. Þetta kemur
einnig skýrt fram í nýlegum álits-
gerðum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
og matsfyrirtækisins Moody’s. Enn-
fremur eru marktækar vísbendingar
um að vöxtur innlendrar eftirspurn-
ar sé að minnka, einkum hvað heim-
ilin varðar, eins og fram kemur í ný-
legum innflutnings- og veltutölum.
Áfram er þó mikilvægt að stjórnvöld
fylgi aðhaldssamri efnahagsstefnu,
einkum í ríkisfjármálum. Traustur
afgangur á ríkissjóði skapar svigrúm
til lækkunar skulda og auðveldar það
mikilvæga viðfangsefni peninga-
málastjórnar að halda verðbólgu í
skefjum. Jafnframt stuðlar slík
stefna að arðbærum fjárfestingum
og auknum hagvexti til lengri tíma
litið. Nýlegir framreikningar fjár-
málaráðuneytisins, sem gera ráð fyr-
ir áframhaldandi aðhaldssamri hag-
stjórn, benda til þess að viðskipta-
hallinn muni fara niður í 3-4% af
landsframleiðslu innan örfárra ára.
Að öllu samanlögðu verður því að
telja horfur í efnahagsmálum hér á
landi fremur hagstæðar svo framar-
lega sem stjórnvöld halda áfram á
braut aðhaldssamrar hagstjórnar
líkt og verið hefur undanfarin ár.
Staða og horfur
í efnahagsmálum
Bolli Þór
Bollason
Efnahagur
Staða efnahagsmála hér
á landi, segir Bolli Þór
Bollason, er í megin-
atriðum traust.
Höfundur er skrifstofustjóri
efnahagsskrifstofu
fjármálaráðuneytisins.
DAGANA 27. og 28.
febrúar fara fram
kosningar til Stúdenta-
ráðs og háskólafundar.
Röskva gaf nú í vikunni
út ítarlega stefnuskrá
þar sem er að finna
stórtækar hugmyndir
sem taka á öllum þátt-
um háskólasamfé-
lagsins, t.d. um stór-
sókn í lánasjóðsmálum,
stúdentavænna hús-
næðiskerfi, betri
kennslu og tækni-
væddara stúdentasam-
félag. Brýnasta hags-
munamál stúdenta
verður hinsvegar að
vinna bug á fjársvelti Háskóla Ís-
lands.
Nýtum afmælisárið
Við stúdentar verðum að vera í
fararbroddi í baráttunni fyrir aukn-
um fjárveitingum til skólans og
kosningarnar hljóta að snúast um
leiðir til þess. Röskva hefur lagt
fram ítarlega stefnu um þjóðarátak í
þágu Háskóla Íslands í tilefni af 90
ára afmæli skólans. Við viljum nýta
það tækifæri sem afmælisárið veitir
til að efna til þjóðarátaks í þeim til-
gangi að efla og styrkja skólann.
Samstarf við
atvinnulífið
Átakið felst í því að virkja með
skipulögðum hætti hina ólíku aðila
þjóðfélagsins til að styðja við bakið á
skólanum. Röskva vill virkja at-
vinnulífið, sveitarfélög, ríki og al-
menning og hefur lagt fram ítarleg-
ar hugmyndir um hlutverk hvers og
eins í átakinu. Röskva vill taka upp
samstarf við Samtök atvinnulífsins,
Bandalag háskólamanna og fleiri að-
ila um úttekt á því hvernig háskóla-
menntun skilar sér til atvinnulífsins.
Möguleikar stúdenta á framhalds-
styrkjum hjá Nýsköpunarsjóði
námsmanna verði auknir og sam-
starf atvinnulífs og einstakra deilda
eflt. Síðast en ekki síst
verði markvisst leitað
afmælisgjafa frá fyrir-
tækjum til Háskóla Ís-
lands.
Stuðningur frá
sveitarfélögum
Röskva ætlar að fá
sveitarfélögin á höfuð-
borgarsvæðinu til að
styðja við bakið á frek-
ari uppbyggingu Stúd-
entagarða. Til dæmis
verði leitað eftir því að
Reykjavíkurborg gefi
nýja byggingarlóð til
FS í tilefni afmælisins.
Sveitarfélögin á lands-
byggðinni viljum við fá til samstarfs
til eflingar rannsókna, svo sem með
því að styrkja fræðasetur HÍ vítt og
breitt um landið og auka þátttöku
stúdenta í þeim.
Opinn háskóli
fyrir almenning
Það er mikilvægt að almenningur
taki þátt í átakinu og því vill Röskva
að Stúdentaráð standi fyrir öflugri
kynningu á starfsemi háskólans og
mikilvægi hans. Almenningur verði
síðan hvattur til að rita undir yfirlýs-
ingu um þýðingu skólans fyrir þjóð-
ina og skora á stjórnvöld að gera vel
við skólann á afmælisárinu. Háskól-
inn launi þjóðarátakið með fræði-
legri og menningarlegri dagskrá
fyrir almenning.
Byggingarfé frá ríki
Hluti af átakinu verður markviss
barátta okkar stúdenta fyrir því að
ríkið geri vel við háskólann á afmæl-
isárinu. Ríkið verði t.d. hvatt til að
veita aukafjárveitingu til byggingar-
framkvæmda HÍ sem yrði nokkurs
konar afmælisgjöf ríkisins til skól-
ans.
Átakið skilar árangri
Þjóðarátakið er í mörgum liðum
og er vandlega lýst í stefnuskrá
Röskvu. Við erum afar bjartsýn á að
það muni skila háskólanum miklu,
bæði í auknu fjármagni til skólans
og bættri starfsemi. Það eru margir
sem hugsa með hlýhug til Háskólans
og með því að virkja þjóðfélagið allt
getum við eflt háskólann verulega.
Við stúdentar höfum síðastliðið ár
sýnt hvers við erum megnugir og
undir forystu Röskvu hefur gríðar-
legur árangur náðst. Með skipu-
lögðu og vel útfærðu þjóðarátaki
getum við lyft grettistaki og skapað
kraftmikinn háskóla fyrir alla.
Þjóðarátak í þágu
Háskóla Íslands
Kolbrún
Benediktsdóttir
Höfundur skipar fyrsta sæti á lista
Röskvu til Stúdentaráðs.
Stúdentaráð
Með vel útfærðu þjóð-
arátaki vill Röskva, seg-
ir Kolbrún Benedikts-
dóttir, virkja hina ólíku
aðila þjóðfélagsins til að
efla og styrkja háskól-
ann á afmælisárinu.
STEPHILL
Bíldshöfða 6 · Sími 515 7025 Tryggvabraut 5 · Akureyri · Sími 462 2700 www.brimborg.is
Opið frá 9 - 18 virka daga og 11 - 16 laugardaga
Einstakir
Skrd:9/1997 Ekinn 34.000 km
Vél:3950 cc. 8 cyl. 190 hö.
5 dyra, sjálfskiptur. Einn eigandi
Verð 3.450.000 kr.
Leitaðu að notuðum bíl á
brimborg.is með öflugri og
hraðvirkri leitarvél. Komdu í
1000 fermetra sýningarsal
okkar að Bíldshöfða 6 og
skoðaðu fjölda notaðra úrvals-
bíla. Settu öryggið á oddinn
og tryggðu þér góðan bíl.
Komið og kíkið á hólinn
um helgina.

Búnaður m.a
Rafmagn í rúðum
Samlæsing
Rafdrifnir speglar
Líknabelgir
Leðuráklæði
Rafstýrð hæðarstilling á boddý
Tölvustýrð miðstöð
Aksturstölva
'Alfelgur 16"
Hátt og lágt drif
Viðarklædd innrétting
ABS-bremsukerfi
Hæðarstillanlegt bílstjórasæti
Cruise-control
Armpúðar við framsæti
Fjarstýrðar samlæsingar
Armpúði milli sæta og m.flr.
Range Rover Se 4X4