Morgunblaðið - 17.02.2001, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
H
ÁSKÓLI Íslands og
Jafnréttisstofa standa
frá árinu 2000 til 2002
fyrir víðtæku jafnrétt-
isátaki í samstarfi við
fjögur ráðuneyti og fjögur fyrirtæki.
Á framkvæmdaáætlun þess er meðal
annars hvatningarátak í framhalds-
skólum, sem miðar að því að fjölga
konum í verk-, tækni- og tölvunar-
fræðinámi á háskólastigi og var það
kynnt fyrir helgi. Þótt átakinu sé að-
allega beint til stúlkna eru kynningar,
bæði í fyrirtækjum og skólum, opnar
áhugasömum strákum, en megin-
hugsunin er sú að konur í fyrrgreindu
námi, sem og útskrifaðar, verði yngri
konum á framhaldsskólastigi hvatn-
ing, svo sem greint hefur verið frá. Er
það álit fjögurra viðmælenda Morg-
unblaðsins, sem hér fer á eftir, að
nám í þessum fögum bjóði fjölbreytta
starfsmöguleika og góð laun.
Hvatningin hefst fyrst í Fjöl-
brautaskólanum við Ármúla og
Menntaskólanum í Kópavogi föstu-
daginn 23. febrúar.
Eimskip einkum
á landsbyggðinni
Inga Björg Hjaltadóttir, lögfræð-
ingur og deildarstjóri launa- og kjara-
mála í starfsþróunardeild Eimskips, á
sæti í stjórn verkefnisins Konur til
forystu og jafnara námsval kynjanna
við Háskóla Íslands.
Eimskip er þátttakandi í Átaki til
fjölgunar kvenna í verk-, tækni- og
tölvunarfræðinámi, sem er eitt undir-
verkefna þess, og segir hún að fyr-
irtækið hyggist einkum kynna fram-
haldsskólanemum á landsbyggðinni
starfsemi sína í því augnamiði. Að
sögn Ingu Bjargar mun kynningin
fara fram á Akureyri, Ísafirði og
Eskifirði, þar sem nemendum mun
meðal annars gefast kostur á því að
skoða hafnarsvæðin og fara um borð í
skip ef kostur er, en á Eskifirði er al-
þjóðleg uppskipunarhöfn svo dæmi sé
tekið. Gerð verður grein fyrir starf-
semi Eimskips og konur sem starfa
við stjórnunar- og sérfræðistörf hjá
fyrirtækinu, meðal annars úr röðum
verk- og kerfisfræðinga, munu jafn-
framt lýsa störfum sínum og starfs-
umhverfi.
„Einnig verður farið út í hvaða
störf eru til staðar hjá Eimskipi og
samhengi milli námsvals og starfs-
möguleika hjá okkur,“ segir hún.
Inga Björg segir eina konu í hópi
10 verkfræðinga hjá fyrirtækinu og
tvær konur í röðum 9 kerfisfræðinga.
„Verkfræðimenntun er mjög heppi-
leg fyrir tiltekin stjórnunarstörf hjá
Eimskipi og því æskilegt að geta
fengið konur með slíka menntun til
starfa hjá fyrirtækinu, til jafns við
karla. Það væri áhyggjuefni fyrir fyr-
irtækið ef erfitt reyndist að finna kon-
ur með rétta menntun í þessi störf,“
segir hún.
Fyrir 6 árum var einungis ein kona
á aðalskipuriti Eimskips, segir hún
ennfremur, sem leiddi til þess að sett
var markmið um að auka hlut kvenna
í þessum störfum. „Við höfum náð
góðum árangri við að uppfylla þau
markmið sem við teljum hafa skilað
ávinningi fyrir starfsemina og við því
má búast að þróunin að þessu leyti
verði nokkuð sjálfbær í framtíðinni,
enda leggjum við áherslu á að konur
hafi sömu starfsmöguleika og karlar,“
segir Inga Björg Hjaltadóttir að síð-
ustu.
Tíu þúsund ára fag
Verkfræðin er jafngömul fastri bú-
setu mannsins á jörðinni, eða rúmlega
tíu þúsund ára gömul. Dæmi um æva-
forn mannvirki til vitnis um verk-
kunnáttu og tækni eru píramídar
Egypta, hof Grikkja, áveitur Mesóp-
ótamíu og vegir Rómverja. Saga
verkfræðinnar á Íslandi er eilítið
styttri, eða aldargömul, og segir Kol-
brún Reinholdsdóttir, formaður
kvennanefndar Verkfræðingafélags
Íslands, að konur hafi ekki byrjað að
leggja fyrir sig verkfræði fyrr en fyrir
20 árum.
Hlutfall kvenna í verkfræðinámi
við HÍ er 22% og sem fastráðinna
kennara í verkfræðideild 15%. Í hópi
22 prófessora við verkfræðideild er
ein kona.
Verkfræðingar stunda einkum
hönnunar-, áætlana-, skipulags-,
stjórnunar-, eftirlits- og rannsókna-
störf, auk ýmissa annarra starfa og
segir Kolbrún eitt markmiða með
stofnun kvennanefndar innan félags-
ins að auka áhrif á þátttöku kvenna í
tækniþróun. „Verkfræðingar geta
sem stendur valið úr störfum enda
hefur verið skortur á raungreinafólki
í samfélaginu. Kvennanefndin var
stofnuð fyrir ári þar sem okkur kon-
um í verkfræðingastétt þótti við of
fáar, en konur eru um 6% tæplega
þúsund félagsmanna í Verk-
fræðingafélagi Íslands. Karlarnir
hafa því mikið forskot á okkur,“ segir
hún.
Kolbrún segir ennfremur hafa
skort á tengsl milli verkfræðikvenna,
sem hver og ein hafi kannski vitað af
1-2 konum í sömu stétt, og því hafi
annað markmið nefndarinnar verið að
búa til tengslanet. „Verkfræðingar
hafa verið áberandi í samfélaginu, í
þeim skilningi að gegna áberandi
störfum, einkum stjórnunarstörfum,“
segir hún, en sem dæmi má nefna að
forstjóri Tals, framkvæmdastjóri
Marels, vegamálastjóri, rafmagns-
veitustjóri og framkvæmdastjóri VÍB
eru í verkfræðingastétt, auk þess sem
menn úr þeirra röðum hafa gegnt
embættum forsætisráðherra og borg-
arstjóra.
Kolbrún segir skorta sýnilegar fyr-
irmyndir úr röðum kvenna í stéttinni
en þekktustu konur með verkfræði-
menntun eru sjálfsagt forstjóri ÍSAL
og framkvæmdastjóri Almanna-
varna.
Hafin er vinna við jafnréttis- og
fjölskyldustefnu innan Verkfræð-
ingafélags Íslands og segir Kolbrún
til dæmis í bígerð að stofna jafnrétt-
isnefnd. Hún segir konur hafa fengið
„mjög góðar viðtökur“ í verkfræð-
ingastétt, og að laun karla og kvenna
þar séu svipuð þegar tillit sé tekið til
starfa og starfsreynslu. „Karlarnir
vinna að vísu meiri yfirvinnu en árleg
könnun á launakjörum verkfræðinga,
sem nú er gerð eftir kyni, hefur ekki
leitt afgerandi mun á launum í ljós.
Kannski er ástæðan sú hvað við erum
enn fáar,“ segir hún.
Kolbrún segir að verkfræðin hafi
verið „stimpluð karlafag“ til þessa
með tilheyrandi hugmyndum um
menn sem „skeyta ekki um umhverfi
sitt og vilja bara byggja og virkja“.
„Þetta er ekki rétt, fjöldi manna vill
nema umhverfisverkfræði. Verk-
fræðingar eru ekki bara karlar með
hjálm að virkja uppi á fjöllum. Verk-
fræðingar starfa líka við stjórnun,
kennslu, hönnun og ráðgjöf, svo eitt-
hvað sé nefnt, og konur í þeirra röð-
um eru mjög ánægðar á flestum
vinnustöðum,“ segir Kolbrún, sem á
sínum tíma var eina stelpan í sínum
hópi við nám í rafmagnsverkfræði.
„Ég þurfti alls ekki að herða mig á
nokkurn hátt. Enda er best að vera
bara maður sjálfur. Þá gengur manni
best,“ segir Kolbrún Reinholdsdóttir.
Villandi ímynd tölvunarfræði
Valdís Björk Friðbjörnsdóttir er
önnur tveggja kvenna sem útskrifuð-
ust úr námi í tölvunarfræði frá Há-
skóla Íslands um jólin. Segir hún
námið ekki hafa átt jafn mikið skylt
við þá þurru ímynd sem tölvunar-
fræðin virðist hafa á sér.
Valdís Björk á myndlistarmenntun
að baki og kveðst hafa farið út í tölv-
unarfræði til þess að auka atvinnu-
möguleika sína. „Ég hafði áhuga á
tölvum og átti auðvelt með stærð-
fræði, svo þetta nám lá beinast við,“
segir hún.
Að námi loknu fékk hún vinnu hjá
Gopro Development, dótturfyrirtæki
Hugvits, og er í hópi útskrifaðra tölv-
unarfræðinga sem gert er ráð fyrir að
heimsæki framhaldsskólanemendur
og kynni starf sitt og nám. „Mér
finnst ríkja dálítill miskilningur í um-
ræðunni um tölvunarfræði. Hún er
vissulega erfið en maður þarf ekki að
vera einhvers konar „tölvugúrú“ til
þess að leggja hana fyrir sig, eins og
margir virðast halda. Hún er auk þess
allt öðruvísi en maður býst við því
tölvunarfræði hefur frekar fráhrind-
andi ímynd,“ segir hún ennfremur.
Valdís Björk segir umræðuhóp
kvenna hafa myndast í kringum átak-
ið að fjölga konum í verk-, tækni-, og
tölvunarfræðinámi og segir þær sam-
mála um að nám í þessum greinum sé
fjölbreytt og eigi því oftar en ekki lítið
skylt við fyrirframgefnar og ríkjandi
hugmyndir um það. „Nám í tölvunar-
fræði er erfitt í byrjun þegar áherslan
er einkum á þurrari fögin. Margir
hætta námi þá því þeir eru ekki nógu
öruggir með sig, til dæmis í stærð-
fræði. En þegar fram í sækir er námið
meira í líkingu í það sem ég vil kalla
alvöru tölvunarfræði, og við fáum
tæki og tól til þess að sundurgreina
og hanna notendaviðmót, svo dæmi sé
tekið.“
Hún segir konur ekki endilega
standa sig ver í stærðfræðinni en
karla, en meti sjálfar sig á annan hátt,
sem kannski standi þeim stundum
fyrir þrifum. „Hingað til hefur nokk-
uð einhæfur hópur sótt í þetta nám,
sem ekki er æskilegt, hvort sem kon-
ur eða karlar eiga í hlut. Til þessa
hafa það líka einkum verið karlmenn
sem sett hafa svip sinn á tölvunar-
fræðina, þar sem þeir hafa hannað og
skilgreint stóran hluta vinnuum-
hverfisins. Þessi grein er hins vegar í
mikilli þróun og mikilvægt að konur
fái tækifæri til þess að taka þátt í
henni. Tölvunarfræðinám er mjög lít-
ið kynnt, mun fjölbreyttara en maður
skyldi ætla og auk þess ávísun á
margbreytileg störf. Maður hefur
góðar forsendur til þess að móta feril
sinn og starf eftir eigin höfði, með
slíkt nám að baki og mikil spurn er í
augnablikinu eftir hugmyndaríku og
skapandi fólki í þessari grein,“ segir
hún að endingu.
Léttara en hún
bjóst við
Margrét Edda Ragnarsdóttir er á
fyrsta ári í rafmagns- og tölvuverk-
fræði við HÍ og segir margar ástæður
fyrir því vali. „Bróðir minn er raf-
magnsverkfræðingur og hvatti mig til
þess að fara í þetta nám þar sem vant-
aði fleiri stelpur. Ég hugsaði mig um
og fann að ég vildi ekki fara út í nám
sem myndi binda mig í einu tilteknu
starfi. Því valdi ég þessa leið. Auk
þess fá verkfræðingar góð laun,“ seg-
ir hún.
Margrét Edda lauk námi af eðlis-
fræðibraut við Flensborgarskóla og
segir það hafa verið góðan grunn fyrir
rafmagnsverkfræðinámið. „Ég er
reyndar bara búin með eina önn en
fannst það léttara en ég bjóst við.
Mesta fallið er á fyrsta ári,“ segir hún.
Margrét Edda segir kennurum
verkfræðideildar greinilega umhugað
um að nemendurnir gefist ekki upp
við fyrsta mótlæti í krefjandi námi og
bjóði þeim alla mögulega aðstoð, bæði
stelpum og strákum. „Strákarnir
virðast reyndar frekar á heimavelli í
stærðfræðinni en stelpurnar, að því
leyti að þær eru ekki eins öruggar
með sig. Ég heyri það frá vinkonum
mínum, sem eru í annars konar námi,
að stærðfræðin er mikil ógn, og
reyndi mikið að fá eina þeirra með
mér í deildina. Það var hinsvegar ekki
„séns“ enda taldi hún stærðfræðina
greinilega þvílíkt fjall að klífa,“ segir
Margrét og vísar því algerlega á bug
að svo sé.
Getur ekki beðið
„Stærðfræðin hér á fyrsta ári er
beint framhald af stærðfræði í efri
bekkjum framhaldsskólanna. Ég gat
notað sömu bækurnar og í fyrra, enda
um samskonar dæmi að ræða, þótt
reyndar hafi verið farið aðeins dýpra í
þau. Þetta er skemmtilegt nám,
reyndar rosalega krefjandi, en það er
líka gaman að geta eitthvað sem er
erfitt og finna sig vaxa með hverju
verkefni. Þannig fær maður sjálfs-
traust, enda mun vinnan ganga út á
það að leysa verkefni sem maður hef-
ur aldrei séð áður.“
Margrét segir stærðfræðigetu
þeirra systkinanna alls ekki með-
fædda, ef marka megi kunnáttu for-
eldra þeirra í sama fagi, og segir hana
einungis byggða á „einbeittum vilja“.
„Ég get í rauninni ekki beðið eftir
því að fá að kynna þetta nám fyrir
framhaldsskólanemum,“ segir Mar-
grét Edda Ragnarsdóttir.
Um 40 konur heimsækja skóla til að kynna starfsgreinar þar sem karlar eru í meirihluta
Kolbrún
Reinholdsdóttir
Valdís Björk
Friðbjörnsdóttir
Miklir starfs-
möguleikar
og góð laun
Margrét Edda
Ragnarsdóttir
Morgunblaðið/Gísli Sigurðsson
„Verkfræðingar eru ekki bara með hjálma að virkja uppi á fjöllum,“ segir Kolbrún Reinholdsdóttir.
Inga Björg
Hjaltadóttir
Háskóli Íslands og Jafnréttisstofa standa nú fyrir víðtæku jafn-
réttisátaki. Einn liða þess miðar að því að hvetja fleiri konur til
náms í verk-, tækni- og tölvunarfræði. Helga Kristín Einarsdóttir
ræddi við fjórar konur sem hlut eiga að máli á einn eða annan hátt.