Morgunblaðið - 17.02.2001, Blaðsíða 29

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2001 29
LEIKFÉLAG Hafnarfjarðar frum-
sýnir leikritið Koss Kóngulóarkon-
unnar á sunnudag kl. 20. Leikritið
er eftir Manuel Puig og verður sýnt
í húsnæði Hafnarfjarðarleikhússins
á Vesturgötu 11 í Hafnarfirði (inn-
gangur er við höfnina). Í helstu
hlutverkum eru Daníel Ó. Viggós-
son og Halldór Magnússon. Leik-
mynd gerir Huld Óskarsdóttir og
um ljós sér Hilmar Karl Arnarsson.
Leikstjóri er Gunnar B. Guðmunds-
son.
„Þetta magnaða og ljóðræna verk
fjallar um byltingarmanninnValent-
in og hommann Molina og samvistir
þeirra í dimmum fangaklefa í Buen-
os Aires á tímum harðstjórnar arg-
entísku herforingjastjórnarinnar,“
segir Lárus Vilhjálmsson hjá Leik-
félagi Hafnarfjarðar. „Frásögn Mol-
ina af ógnvekjandi og dramatískri
bíómynd myndar grunn að sam-
bandi milli þessara ólíku manna
sem engan hefði órað fyrir. Í bak-
grunninum ólgar síðan harðneskja,
svik og ofbeldi valdhafanna og örlög
þess fólks sem lagði frelsi sitt að
veði fyrir hugsjónir sínar.“
Unglingastarf í fastar skorður
Leikfélag Hafnarfjarðar, sem
heldur upp á 74 ára afmæli sitt í ár,
hefur undanfarin ár verið í húsnæð-
ishraki en fékk fyrir ári inni í end-
urnýjuðu húsnæði Hafnarfjarðar-
leikhússins og deilir þar húsum með
leikhópnum Hermóði og Háðvör.
„Það er von forráðamanna félags-
ins að þessi nýja aðstaða verði til
eflingar starfsemi þess og er fullur
hugur á að halda áfram öflugu leik-
listar- og ungmennastarfi í framtíð-
inni,“ segir Lárus. „Á döfinni er að
koma unglingastarfi félagsins í fast-
ar skorður og er ástæða til að
hvetja unglinga í Hafnarfirði og ná-
grenni til að hafa samband ef þau
hafa áhuga á leiklistarstarfi.“
Næstu sýningar verða fimmtu-
daginn 22. febrúar og sunnudaginn
25. febrúar kl. 20.
Leikfélag Hafnarfjarðar
Koss Kóngulóar-
konunnar á fjalirnar
Daníel Ó. Viggósson og Halldór Magnússon í leikritinu
Koss Kóngulóarkonunnar í Hafnarfjarðarleikhúsinu.
Í ANDDYRI Norræna hússins hefur
verið sett upp sýning á vatnslita-
myndum eftir Kjell Ekström frá
Álandseyjum. Listamaðurinn dvald-
ist í Færeyjum í september á liðnu
ári og varð fyrir miklum áhrifum af
landslagi Færeyja og litaspili. Af-
raksturinn varð sýning á vatnslita-
myndum sem Ekström hélt í Norð-
urlandahúsinu í Þórshöfn í janúar og
fékk hún heitið „Färgöar“, „Skær-
eyjar“.
Kjell Ekström er fæddur 1961 í
Jomala á Álandseyjum. Hann er
þjóðháttafræðingur að mennt en
hefur gert myndlistina að aðalstarfi
sínu síðastliðin 15 ár. Hann er sjálf-
lærður í myndlist en hefur sótt nám-
skeið hjá ýmsum kennurum í faginu.
Kjell Ekström hefur einkum fengist
við vatnslitamyndir og hefur haldið
margar einkasýningar á Álandseyj-
um, í Svíþjóð og Finnlandi. Hann
hefur einnig tekið þátt í mörgum
samsýningum. Verk hans eru m.a. í
eigu Norræna vatnslitasafnsins
(Nordiska akvarellmuseet), Lista-
safns Álandseyja, Pro Artibus –
listasafn sænska menningarsjóðsins,
Centre d’Art í Natura de Farrera í
Katalóníu og víðar. Þá hefur Kjell
Ekström teiknað frímerki fyrir póst-
málayfirvöld á Álandseyjum. Vorið
2000 gaf hann út bókina „Blått av-
lägset nära“ sem inniheldur vatns-
litamyndir.
Kjell Ekström hefur verið for-
stöðumaður Listasafns Álandseyja
um tíu ára skeið en hefur nú verið í
starfsleyfi í tvö ár til að stunda nám
og vinna að listsköpun sinni.
Sýningin verður opin daglega frá
kl. 9-17, nema á sunnudögum frá kl.
12-17 og lýkur 25. mars. Aðgangur
er ókeypis.
Vatnslitamyndir
frá Færeyjum
„Þau tvö“, olía, 100x80 cm.
VIKULEG djasskvöld á neðri hæð
veitinga- og skemmtistaðarins Ozio
við Lækjargötu hefjast annað kvöld,
sunnudagskvöld, kl. 20.30, með tón-
leikum kvintettsins Penta. Kvöldin
eru ætluð fyrir lifandi djasstónlist
leikna af ungum upprennandi djass-
tónlistarmönnum í bland við eldri
djassara. Penta skipa Eyjólfur Þor-
leifsson tenórsax, Eyþór Kolbeins
básúnu, Sigurjón Alexandersson gít-
ar, Þorgrímur Jónsson kontrabassa
og Helgi Sv. Helgason trommur.
Leiknir verða bæði þekktir og
óþekktir djassópusar úr smiðjum
manna á borð við Thelonious Monk,
Cedar Walton, Sonny Rollins o.fl.
Miðaverð 600 kr.
Sunnudagsdjass á Ozio
SJÖ hundruð mílur úti fyrir strönd
Flórída er einn fátækasti staður á
jarðríki. Hispaniola var fyrsti við-
komustaður Kristófers Kólumbus-
ar í nýja heiminum. Það er bara
hálfrar annarrar stundar flug frá
Miami, svo að maður gæti vænst
þess að eyjan væri hitabeltisparad-
ís á ákjósanlegum stað fyrir banda-
ríska kaupsýslumenn í leit að
skattaparadís. En raunveruleikinn
er öllu grimmilegri.
Á Hispaniola búa tvær þjóðir.
Haiti, að vestanverðu, er fátækasta
land í Ameríku. Það gengur öllu
betur í Dóminíska lýðveldinu, að
austanverðu, þar sem meðaltekjur
eru sexfalt meiri en á Haiti. Engu
að síður mátti lýðveldið þola póli-
tískar og efnahagslegar hörmung-
ar þangað til þáttaskil urðu á síð-
asta áratug. Þegar Jean-Bertrand
Aristide tekur aftur við forseta-
embætti í febrúar gæti það bundið
enda á langvinna fátækt og ofbeldi
á Haiti, en einungis ef Haiti og
Bandaríkin læra lexíurnar sem
þjáningarsaga Hispaniola kennir.
Fátækt Hispaniola á sér rætur á
nýlendutímum. Evrópumenn lögðu
undir sig eyjarnar í Karíbahafi sem
sykurplantekrur, og fluttu þangað
afríska þræla miskunnarlaust
milljónum saman og þeir unnu og
dóu ungir á þessum ekrum. Hita-
beltisskógar voru höggnir til að
stækka ekrurnar. Hispaniola mátti
þola gífurlega skógaeyðingu, jarð-
vegsveðrun og hrun landbúnaðar-
framleiðslu, einkum Haiti-megin.
Eftir að þrælahaldi var hætt gat
eyjan varla staðið undir hinum
mikla fjölda fyrrverandi þræla
vegna þess að jarðvegurinn var
gereyddur eftir ofnotkun og veðr-
un. Kynþáttahatur í Bandaríkjun-
um gerði illt verra. Bandaríkin
neituðu að viðurkenna Haiti sem
sjálfstætt ríki fyrr en upp úr 1860,
næstum sex áratugum eftir að
þrælauppreisnin á Haiti batt enda
á nýlendustjórn Frakka.
Stefnuleysi ríkti í löndum á borð
við Haiti og Dóminíska lýðveldið,
ómenntaðir íbúarnir drógu fram líf-
ið á sjálfsþurftarbúskap. Framtíð-
arþarfir þeirra kröfðust gífurlegr-
ar fjárfestingar í heilsugæslu og
menntun, og að farnar yrðu nýjar
leiðir í efnahagsmálum. Á 20. öld
var mestur hagnaður í Karíbahafi
m.a. af ferðaþjónustu, bankavið-
skiptum og framleiðslu er krafðist
mikils vinnuafls, einkum textíl,
fatnaði og raftækjum. En einræð-
isherrar Haiti og Dóminíska lýð-
veldisins, sem sátu að völdum
megnið af þessum áratugum, voru
ófærir um að laða að þessi viðskipti.
Þrátt fyrir ofbeldi, einræðis-
stjórn og innrásir Bandaríkja-
manna tókst Dóminíska lýðveldinu
að losna úr viðjum nýlega og hefja
tvíþætta þróun: Útbreiðslu heilsu-
gæslu og menntunar og hafin var
hagkvæm framleiðsla og þjónusta.
Afleiðingin varð sú, að Dóminíska
lýðveldið varð eitt hraðast vaxandi
efnahagskerfi í heiminum á síðasta
áratug, og fjárfesting stórjókst í
ferðaþjónustu og framleiðslu sem
krefst mikils vinnuafls.
Á Haiti, aftur á móti, hefur
eymdin aukist. Bandaríkin studdu
við bakið á fjölda harðneskjulegra
einræðisherra sem höfðu engan
áhuga á efnahagsþróun. Þegar ein-
ræðisstjórn Duvaliers féll fóru
Bandaríkjamenn að hvetja til þess
að komið yrði á lýðræði um miðjan
níunda áratuginn, en ofbeldi fylgdi
í kjölfarið og Bandaríkin settu á
ýmiskonar efnahagsþvinganir. Þær
hröktu burtu þá litlu erlendu fjár-
festingu sem borist hafði til Haiti.
Jean Bertrand Aristide, leiðtogi
fátæklinga á Haiti, sigraði í forseta-
kosningunum 1990, en var steypt af
stóli í valdaráni hersins 1991. Þrem
árum síðar var Aristide aftur komið
til valda með stuðningi bandaríska
hersins, en Bandaríkjamenn leyfðu
honum aðeins að sitja innan við tvö
ár á þeim forsendum að kosning
hans 1991 hefði verið til tímabils
sem upphaflega átti aðeins að vera
til 1996. Eftir fimm ára hlé hefur
hann náð endurkjöri sem forseti.
Á Haiti leynast hættur hvar-
vetna. Þeir fáu Haitibúar sem eru
ríkir treysta ekki Aristide. Aristide
treystir ekki þeim ríku vegna
stuðnings þeirra við valdaránið
sem varð til þess að hann hraktist
frá og vegna hefðbundinnar andúð-
ar þeirra á umbótum. Stjórnmála-
forystan í Bandaríkjunum er einnig
tvíbent í afstöðu sinni. Þrátt fyrir
ótvíræðar vinsældir Aristides
gruna margir íhaldssinnar í Banda-
ríkjunum hann um græsku.
Margra alda ófriður og fátækt
gæti loksins vikið fyrir félagslegum
og efnahagslegum framförum ef
allir lykilþátttakendurnir geta haf-
ið sig yfir hatrömm deiluefni sín.
Aristide forseti hefur skilning á því,
að hann á ekki fyrst og fremst í
höggi við þessa örfáu efnamenn á
Haiti, heldur berst hann gegn út-
breiddri fátækt. Þessi barátta
krefst mikilla fjárfestinga til að
skapa störf og einnig fjárhagsað-
stoðar frá Bandaríkjunum og Sam-
einuðu þjóðunum til að berjast
gegn sjúkdómum, ólæsi, og
umhverfiskvillum. Aristide ætti að,
og mun, styðja þessa tvíþættu
áætlun um fjárfestingu í fyrirtækj-
um og fjárfestingu í fólki – heil-
brigðismálum og menntun.
Heldra fólk á Haiti ætti ekki að
líta á Aristide sem óvin sinn. Því að
gífurlegar vinsældir Aristides eru
ekki ógn við auð þess, heldur tæki-
færi til umbóta sem geta leitt til
langtíma efnahagsþróunar. Banda-
ríkjamenn verða að skilja að Haiti-
búar geta ekki af sjálfsdáðum sigr-
ast á gífurlegri fátækt sinni. Haiti
þarf nauðsynlega á fjárhagsaðstoð
að halda til að börn geti gengið í
skóla og hægt sé að vinna gegn út-
breiðslu sjúkdóma á borð við
berkla og alnæmi, sem nú valda
mörgum fötlun og dauða. Sem
fyrsti vinsæli leiðtogi Haiti í ára-
tugi, kannski í sögunni, er Aristide
forseti besti kosturinn til að takast
á við þessa óáran á friðsamlegan,
árangursríkan, og lýðræðislega
hátt.
Haiti er öfgakennt dæmi um
hvernig samspil fátæktar, sjúk-
dóma og ofbeldis endurtekur sig
kynslóð fram af kynslóð. Leiðin til
efnahagsþróunar er ekki vand-
fundin, en til að geta farið hana
þurfa fátæk ríki oft að njóta vel-
vildar og stuðnings valdamikilla ná-
granna, og oft að vera heppin þar
að auki. Heppni Haiti nú á tímum
er fólgin í því að þar er vinsæll leið-
togi sem kjörinn var í frjálsum
kosningum. Þegar ríki sem eiga sér
þjáningarsögu verða þessarar
gæfu aðnjótandi ættu hinir ríku og
valdamiklu að grípa tækifærið og
hjálpa þeim að þróast.
Lexíur frá tvískiptri eyju
Reuters
Stuðningsmenn Jean-Bertrand Aristide fagna embættistöku hans fyrr í þessum mánuði
fyrir framan forsetahöllina í höfuðborginni Port Au Prince.
eftir Jeffrey Sachs
Haiti er öfgakennt
dæmi um hvernig
samspil fátæktar,
sjúkdóma og
ofbeldis endurtekur
sig kynslóð fram
af kynslóð.
Jeffrey D. Sachs er Galen L. Stone-
prófessor í hagfræði og fram-
kvæmdastjóri Alþjóðaþróun-
armiðstöðvarinnar við Harvard-
háskóla.
© The Project Syndicate.
LISTIR