Morgunblaðið - 17.02.2001, Síða 51

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2001 51
MIKIL umræða
hefur orðið síðasta
áratug um heilbrigðis-
þjónustuna, þó mest
um sjúkrahús og starf-
semi þeirra. Það er
skiljanlegt því þar er
kostnaðarsamasti hluti
heilbrigðiskerfisins.
Meir hefur þó verið
fjallað um skipulag en
hlutverk, meir um
halla en fjárhagsgrunn
þar sem tekjur mæti
tilkostnaði, meir um
útgjöld en þarfir og
hagsmuni sjúklinga.
Samt eru það einmitt
þeir sem verið er að
veita heilbrigðisþjónustu á sjúkra-
húsum, um þá og líðan þeirra snú-
ast rannsóknir, aðgerðir, meðferðir
og hjúkrun vegna sjúkdóma, van-
heilsu og afleiðinga af slysum og
óhöppum.
Kostnaður við
sjúkraþjónustu
Með opinberum gjöldum greiða
atvinnufyrirtæki okkar iðgjöld
vegna sjúkratrygginga og slysa-
trygginga miðað við vinnuvikur
starfsmanna. Iðgjöldin renna til
Tryggingastofnunar ríkisins (TR)
auk fjárveitinga á fjárlögum vegna
annarra. Af þessum tekjum greiðir
TR m.a. lífeyri og kaupir sjúkra-
þjónustu af sjúkrahúsum, lækna-
stofum og öðrum. Yfirgnæfandi
hluti þeirra sem selja TR þessa
þjónustu og vörur til hennar eru
ekki ríkisstofnanir heldur einkafyr-
irtæki og sjálfseignarstofnanir.
Hluti af rekstrarkostnaði sjúkra-
húsanna, einkum þeirra stóru og
tæknivæddu (sem nú hafa öll verið
sameinuð í Landspítala – Háskóla-
sjúkrahúsi á þrem stöðum) er ekki
að fullu endurgreiddur með þeim
tekjum sem þau fá fyrir þjónustuna.
Fyrir vikið þurfa þau einnig beinar
fjárveitingar á fjárlögum til að
mæta þeim kostnaði, en þar ber
mest á enduruppbyggingu húsnæð-
is og tækjakaupum. Þetta er alvar-
legur annmarki á verðlagningu
þessarar nauðsynlegu þjónustu og
gefur öllum sem um fjalla villandi
upplýsingar um raunverulegan til-
kostnað. Fjárfestingarkostnaður
ætti að endurgreiðast á löngum
tíma, rétt eins og í allri annarri
starfsemi sem þarf að endurnýja
fasteignir og tækjakost sem notað-
ur er.
Ekki er hjá því komist að benda á
annað misræmi: Atvinnufyrirtæki
greiða iðgjöld af slysatryggingum
til TR vegna starfsmanna, bæði fyr-
irtæki og einstaklingar greiða ið-
gjöld af ábyrgðar- og skaðabóta-
tryggingum vegna bifreiða,
atvinnutækja o.fl.
Þessar tryggingar
bæta tjón þeirra sem
slasast. Samt virðist
sjúkraþjónusta vegna
afleiðinga slysa vera
greidd af almennum
sköttum en ekki af
þessum tryggingum.
Vegna varanlegra
tjóna, þ.e. ef örorka
hins slasaða reynist
varanleg, greiðir sam-
félagið örorkulífeyri.
Hafi örorkan orsakast
af bótaskyldu tjóni fær
hinn slasaði bæði ör-
orkubætur (úr trygg-
ingum þess sem olli
skaðanum) og örorkulífeyri frá TR
á vegum samfélagsins. Réttur bóta-
þega til örorkulífeyris frá lífeyris-
sjóði hefur bein áhrif á örorkubæt-
ur frá tryggingum þess sem skaða
veldur. Hér er á engan hátt lagt
mat á fjárhæðir, einungis athygli
beint að því sem virðist misræmi.
Ofangreint fyrirkomulag hefur
þann kost að fólk hefur fengið sömu
þjónustu burt séð frá búsetu, á
sjúkrahúsi, heilsugæslustöð, lækna-
stofu, hjúkrunarheimili eða öðrum
heilbrigðisfyrirtækjum, á ríkis-
stofnun, sjálfseignarstofnun eða
einkastofu. Sjúkrahús, læknar,
sjúkraþjálfarar, lyfsalar og aðrir
sem veita sjúkraþjónustu, endur-
hæfingu, lyf og meðferðarúrræði fá
allir verð fyrir þjónustuna sem þeir
selja. Kaupandinn er TR sem fær
tryggingaiðgjöldin og fjárveitingar
úr ríkissjóði til að mæta útgjöld-
unum. Þetta fyrirkomulag hefur
líka alvarlega galla: sjúkrahúsin fá
ekki fullt verð fyrir þjónustuna;
ekki má kaupa allar lækningar og
sjúkraþjónustu sem þörf er fyrir;
fólk er látið að bíða eftir nauðsyn-
legum lækningum. Það er óboðlegt í
samfélagi sem vill vera mannúðlegt.
Styttum biðlistana
TR kaupir sem sé sjúkraþjónustu
af ríkissjúkrahúsum, mörgum
sjálfseignarstofnunum og fyrirtækj-
um sem sinna sjúklingum, veita
lækninga- og hjúkrunarþjónustuna,
afhenda lyf og aðrar nauðsynlegar
vörur. Það er mikill annmarki sem
bitnar á fólki, að aðrir en TR mega
ekki kaupa heilbrigðisþjónustu fyrir
sjúkratryggða og slysatryggða ein-
staklinga vegna bótaskyldra slysa,
sjúkdóma og veikinda. Sá annmarki
er líklega áhrifamesta ástæða bið-
listanna alræmdu. Þeir orsakast af
of litlum tekjum sjúkrahúsanna fyr-
ir þá þjónustu sem þau veita; síðan
er deildum lokað í sparnaðarskyni!
Ekki fækkar það sjúklingum heldur
fjölgar þeim sem bíða. Biðlistarnir
eru hræðilega afdrifaríkir með mik-
illi röskun á högum þeirra sem bíða
og afar dýrir. Ástand sjúklinga
versnar mjög, lyfjakostnaður eykst
mikið, aðgerð verður jafnvel flókn-
ari, bati að henni lokinni verður
tímafrekari og endurhæfing um-
fangsmeiri. Á hverju stigi eykst
kostnaður og dagpeningar að auki
vegna tekjumissis viðkomandi sjúk-
lings. Öll þessi útgjöld eru greidd,
mest af TR. Hið undraverða er að
ekki virðist mega stytta biðlistana
til að spara kostnað og draga úr
röskun biðtímans á högum fólks.
Nær væri að leyfa öllum sem
tryggja einstaklinga við sjúkdómum
og slysum að kaupa sjúkraþjónustu
og stytta þannig biðtíma fólks. Hér
er átt við tryggingafélög (sem
tryggja íþróttamenn, starfsfólk
fyrirtækja og þá sem stunda eigin
rekstur) og sjúkrasamlög sem þarf
að endurreisa og gætu starfað eftir
landshlutum eins og áður eða
starfsgreinum. Í krafti þess að
stytta biðlistana verður fólk fyrir
minni röskun, kemur fyrr aftur til
starfa, aðgerðir verða ekki eins af-
drifaríkar, endurhæfingartími verð-
ur skemmri, lyfjakostnaður og öll
útgjöld vegna biðtíma lækka. Það
sem sparast á að nota til að bæta
sjúkraþjónustuna til hagsbóta fyrir
þá sem hennar þurfa.
Í umræðum um þessar hugmynd-
ir hafa ýmsir alið á því að þær muni
leiða til þess að röð breytist (á bið-
listunum), og að almannatryggingar
fyrir alla verði lagðar fyrir róða.
Það er alrangt. Það eina sem breyt-
ist er að biðlistarnir styttast veru-
lega vegna þess að sjúkrahúsin og
aðrir sem veita þjónustuna munu fá
tekjur í betra samræmi við tilkostn-
að.
Skilvirkari
sjúkraþjónusta
Árni Ragnar
Árnason
Tryggingar
Nær væri að leyfa öll-
um, segir Árni Ragnar
Árnason, sem tryggja
einstaklinga við sjúk-
dómum og slysum að
kaupa sjúkraþjónustu.
Höfundur er alþingismaður.
Símar 557 2000 og 557 7100
Skemmuvegi 36 Bleik gata
Kópavogi
Þakrennur
og rör
frá...
Þakrennur
Gjafavara – matar- og kaffistell .
All ir verðflokkar.
- Gæðavara
Heimsfrægir hönnuðir
m.a. Gianni Versace.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.