Morgunblaðið - 17.02.2001, Blaðsíða 42

NEYTENDUR
42 LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
B
andaríkjamenn eru
oft sagðir elska
bílana sína ofar öllu
öðru. Þeir voru ekki
búnir að sigla um
lengi á dollaragrínunum sínum í
gamla daga þegar þeir ákváðu
að best af öllu væri ef þeir
þyrftu aldrei að stíga úr úr bíl-
unum. Þeir byggðu því veitinga-
hús sem hægt var að aka upp að,
panta matinn og borða hann í
bílnum. Svo byggðu þeir bíó sem
voru ekkert annað en risastórt
sýningatjald með bílastæði fyrir
framan. Sögur fara af húsum í
Las Vegas, þar sem hægt er að
aka upp að lúgu og láta pússa
sig saman. Allt án þess að lyfta
nokkurn tímann botni frá bíl-
sæti. Og nú
er svo auðvit-
að hægt að
standa í
banka-
viðskiptum í
slíkum lúg-
um.
Líklega er
þó ekki rétt að rekja þetta allt
til þess hversu ástfangnir
Bandaríkjamenn eru af bílunum
sínum. Annað virðist þeim enn
þá kærara, nefnilega að geta af-
greitt mál með hraði. Það sparar
vissulega tíma að aka upp að
húsi, rétta út höndina og fá mat,
bíómiða, giftingarvottorð eða
víxil í höndina.
Hrifningin á skyndilausnunum
hefur leitt þjóðina á nýjar
brautir. Skyndikynni eru
lausnarorðið og hefur öðlast
nýja merkingu. Nútímamaður í
tímaþröng leitar sér ekki að
maka eftir hefðbundnum leiðum.
Hann lyftir farsímanum sínum,
hringir í veitingahús eða
skemmtistað sem býður upp á
skyndikynni, eða „speed dating“
og skráir sig til þátttöku. Þegar
stefnumótið rennur upp mætir
hann á staðinn, rétt eins og
aðrir sem eiga pantað þetta
kvöld. Svo er skeiðklukkan sett í
gang. Hvert par hefur 8 mínútur
til að kynnast. Að þeim tíma
liðnum glymur klukkan á ný,
fólk þakkar pent fyrir spjallið og
flytur sig að næsta manni. Áður
ritar þó hvort um sig á miða
hvort það kærir sig um annað
stefnumót með hinu. Þar gildir
sú ágæta regla að bæði verða að
vera samþykk ef á að verða af
öðru stefnumóti.
Yfirleitt eru þessi
skyndikynni skipulögð með þeim
hætti að fólk nái að kynnast 12
manns, hverjum í 8 mínútur.
Eftir þetta 96 mínútna maraþon
eru auðvitað allir í salnum búnir
að gera upp hug sinn, eða eru að
minnsta kosti lukkulegir með að
hafa náð svo mörgum
stefnumótum á einu kvöldi.
Kannski ná einhverjir saman,
fara á annað stefnumót og
jafnvel það þriðja. Ef ekki, þá
hafa þeir þó upplifað einhvers
konar kærleika í tólf sinnum
átta mínútur.
Hrifning Bandaríkjamanna á
öllu því sem getur sparað þeim
tíma sést líka vel í
skemmtigarðinum Landinu
helga, sem nýverið var opnaður í
Orlando í Flórída.
Skemmtigarðurinn er endurgerð
á sögusviði Biblíunnar. Gestir
greiða um 1.500 krónur, fá
vegabréf að Landinu helga og
ganga inn um hlið Jerúsalem. Í
skemmtigarðinum gæta
rómverskir hermenn með
alvæpni hofs Heródesar en
hætti gestir sér þangað inn geta
þeir hlýtt á söngva um ofsóknir
þær sem kristnir menn urðu að
sæta af hálfu Rómverja.
Sölumenn í kuflum selja
gestum boli og húfur, lítil
tuskukameldýr, bænasjöl og
sjöarma ljósastikur. Sex hæða
hof hýsir söngleiki þar sem
umfjöllunarefnið er að
sjálfsögðu úr Biblíunni og alls
konar tæknibrellur eru notaðar
til að sýna hvernig menn til
forna færðu guði sínum fórnir.
Svo má ekki gleyma einni
vinsælustu skemmtuninni, en
það er stutt leikrit sem sýnt er
einu sinni á klukkustund og
fjallar um dauða Krists og
upprisu.
Þegar skemmtigarðurinn var
opnaður voru fluttar af því
ítarlegar fréttir. Menn voru þó
engan veginn sammála um hvort
önnum kafinn nútímamaðurinn
kærði sig nokkuð um að
heimsækja Landið helga í
Flórída, því þrátt fyrir ýmsar
brellur mun ekki vera sama
fjörið þar og t.d. í Disneylandi,
enda hvorki rússíbanar né
skotbakkar.
Opnunardagurinn lofaði svo
sannarlega góðu, fullt út úr
dyrum, eða út úr borgarhliði.
Fjölmiðlar töluðu að sjálfsögðu
við gesti og spurðu þá
spjörunum úr, hvernig þeim
líkaði við Heródes, hvort Jesús
væri líkur sjálfum sér og
hvernig pylsurnar brögðuðust.
Af þessum viðtölum öllum vöktu
nokkur sérstaka athygli. Kona
nokkur lýsti því til dæmis yfir
að hún kynni vel að meta
rólegheitin í Landinu helga, þar
væri ekki sami asinn á öllum og
í þessum hefðbundnu
skemmtigörðum. Og þarna væri
jafnvel hægt að læra ýmislegt.
Í einu viðtalinu hittu menn
naglann á höfuðið. Þar var rætt
við hjónsem höfðu hugsað sér að
halda upp á 50 ára
brúðkaupsafmælið með því að
fara til Landsins helga, þ.e. að
segja Ísraelsríkis sjálfs, þessa
eina sanna. Þau hættu við
ferðina af því að þeim leist
hreint ekki á fréttir af fólkinu
sem byggir það land og eilíf átök
þeirra á milli um alla bakka.
„Þetta er alveg yndislegt og svo
miklu öruggara en að fara til
Mið-Austurlanda,“ sagði frúin
og maður hennar til 50 ára var
sammála. Þetta voru amerísk
hjón sem höfðu áreiðanlega
keypt sér margan matarbitann
út um lúgu, horft á bíómyndir í
bílnum sínum og komið við í
bankalúgunni. Núna höfðu þau
komist til Landsins helga um
lúgu.
Hraðadýrkunin hefur séð til
þess að allir geta öðlast
kærleikann á átta mínútum
sléttum. Og trúna er hægt að
sækja sér í skemmtigarð í
Flórída. Vonin ein er eftir.
Af kær-
leika og trú
Fjölmiðlar töluðu að sjálfsögðu við
gesti og spurðu þá spjörunum úr,
hvernig þeim líkaði við Heródes, hvort
Jesús væri líkur sjálfum sér og
hvernig pylsurnar brögðuðust.
VIÐHORF
Eftir Hönnu
Katrínu
Friðriksson
hkfridriksson
@ucdavis.edu
EKKI eru til neinar nýj-
ar tölur um skyndibit-
aneyslu landsmanna en
landskönnun var síðast
gerð fyrir rúmlega tíu
árum. Mikil þörf er á
nýrri könnun að sögn
kunnugra og stendur
hún fyrir dyrum.
„Í landskönnuninni árið 1990 kom
meðal annars fram að það var fyrst
og fremst ungt fólk sem neytti
skyndibita. Þriðji hver piltur á aldr-
inum 15 til 24 ára fékk sér jafnan
hamborgara einu sinni í viku og
einn af hverjum fimm fékk sér
pylsu. Færri konur en karlar fóru á
skyndibitastaði til að fá sér ham-
borgara og pylsu en pitsa var jafn-
vinsæl hjá báðum kynjum,“ segir
Anna Sigríður Ólafs-
dóttir, matvæla- og
næringarfræðingur
hjá Manneldisráði Ís-
lands. „Löngu er
kominn tími á aðra
landskönnun því
fæðuframboðið eitt
og sér gefur ekki nógu skýra mynd
af ástandi samtímans. Ljóst er þó
að Íslendingar borða fituríkan mat,
sérstaklega þegar skyndibitafæði er
annars vegar. Fituneysla lands-
manna fer reyndar minnkandi en
það sýna smærri rannsóknir okkur
sem gerðar hafa verið í millitíðinni.“
Samsetning matar mikilvæg
Það sem skiptir mestu máli, að
sögn Önnu Sigríðar, þegar skyndi-
biti er annars vegar er samsetning
hans. „Líta þarf á alla þættina með
tilliti til hollustunnar. Það er ekki
hægt að segja að pitsur séu slæmar
eða að hamborgarar séu fitandi
heldur þarf að skoða vel allt inni-
hald, það er sósurnar og áleggið og
síðast en ekki síst skammta-
stærðina.“
Aðspurð segir Anna Sigríður hafa
orðið miklar breytingar á skyndibit-
um frá því síðasta landskönnun var
gerð. Nú sé hægt að kaupa tilbúinn
mat í verslunum sem einungis þurfi
að hita. „Heit máltíð er nánast
nauðsynleg einu sinni á dag og þar
sem margir elda ekki heima hjá sér
er hér um ágæta lausn að ræða.“
Skammtarnir stækka
„Skyndibiti er sérlega vinsæll í
hádeginu hjá landsmönnum og í því
samhengi vil ég mæla með að fólk
hugi vel að meðlæti í vali sínu.
Hvernig sósa fylgir? Er hægt að
sleppa henni? Þá ætti fólk ekki að fá
sér franskar kartöflur og gos en
hálfs lítra flaska af sykruðu gosi
inniheldur rúmlega 200 kaloríur eða
um 1/10 af meðalorkuþörf kvenna
yfir daginn. Fólk ætti því frekar að
velja drykki eins og vatn eða te til
að lækka orkuinnihaldið.“
Vandinn í dag er sá að það er sí-
fellt verið að bjóða stærri matar-
Hafið skyndibitann lítinn
en meira af hollu meðlæti
Skyndibiti er vinsæll meðal landsmanna
hvort sem um er að ræða í hádeginu eða á
kvöldin. Hrönn Indriðadóttir komst að því
að skyndibiti þarf ekki að vera óhollur.
Sífellt nýir skyndibitar eru að koma á mark-
að, m.a. sushi þar sem meginuppistaðan er
fiskur og grænmeti.
3
5&  5 '
'J
J&C


+K !  8
5&  5 '
' $
&J

!&

' $
7 ! 

!&

' & 5@! 
@C
& 
C! '
L9! 
'! 
@&J
J
L9! 
'K!!
E 

K! @
' !J 


&' 
K! @

L 
' $
@ L 
' J@ G   A7C
! 5 5 '
9!% 7C
 

*
7C
! 5  6
%&
 

M! ' ! 
'
7C
!@6 ! J
M!  ' ! 
'  &76 1
@6 ! J
A&

!J @!'5&?
C
7J!
 J @!'5&?


 
 









"







"







 





"











"






"

"







"










"


"







"






"









"











 
 





 




 


 
 
 

 
     !  

;! 

 %
$ ' 2




N !

 2


N ! L J  E
 E
>&

A&! 
9 5
 ( (() *(+(,
Vandinn í dag er
sá að alltaf er ver-
ið að bjóða neyt-
endum stærri
matarskammta
Landskönnun á skyndibitaneyslu landsmanna
stendur fyrir dyrum
3.000 króna lágmarkskostn-
aður við að selja hlutabréf
Ekkert kostar að stofna vörslu-
reikning en hver er kostnaðurinn
ef fólk vill selja hlutabréf?
Unnið er að því að skrá öll ís-
lensk verðbréf rafrænt hjá Verð-
bréfaskráningu Íslands hf. en í
því felst að verðbréf eru ekki
lengur gefin út og varðveitt í
pappírsformi heldur sem
rafræn færsla í tölvukerfi
Verðbréfaskráningar. Eig-
endur íslenskra verðbréfa
þurfa því að hafa verðbréf-
in í vörslu hjá löggiltum
vörsluaðila og stofna svo-
kallaðan vörslureikning.
„Ekkert kostar að stofna
vörslureikning en almenna
reglan er sú að hver kaup og
hver sala á hlutabréfum kostar
lágmark 3.000 krónur. Um leið og
kaupin eða salan fara yfir 300.000
krónur þá er miðað við 1% þókn-
un,“ segir Kristinn Pétursson, ráð-
gjafi hjá Kaupþingi hf.
Aðspurður hvort lágmarks-
greiðslan sé mismunandi eftir fjár-
málafyrirtækjum segir Kristinn að
þetta sé nokkuð svipað alls staðar.
Graskersfræ
Margir eru farnir að rista gras-
kersfræ og borða sem snakk. Eru
graskersfræ holl?
„Graskersfræ eru eins og önnur
fræ orkurík, innihalda um 570 kcal
í 100 g og er mestur hluti orkunnar
úr fitu enda er matarolía framleidd
úr þeim,“ segir Anna Sigríð-
ur Ólafsdóttir, mat-
væla og næringar-
fræðingur hjá
Manneldisráði.
„Hátt hlut-
fall ein- og
fjölómett-
aðra fitu-
sýra ger-
ir
gras-
kersfræ
að hollu
fæði sé
hófsemi
gætt. Þá
eru þau
líka rík af
járni og
sinki,“
segir
Anna Sigríður.
Að sögn hennar er gott að nota
fræin í bakstur, í salöt eða borða
þau eins og þau eru. Þá er hægt að
rista þau í stutta stund á pönnu og
er þá óþarfi að nota fitu. „Litur
fræjanna á að vera grænn, brún
fræ eru merki um þránun. Gras-
kersfræ hafa verið notuð til nátt-
úrulækninga og eru talin hafa góð
áhrif á blöðruna og blöðruhálskirt-
ilinn.“
Spurt og svarað um neytendamál
Reuters
FYRIRTÆKIÐ Ó. Johnson &
Kaaber ehf. hækkaði nýverið
verð á flestum búbótarvörum
sínum um sem nemur 5%.
„Verðhækkunin á búbótar-
vörum hefur þegar verið
ákveðin og neytendur munu
verða varir við hana innan
mánaðar,“ segir Alfreð S. Jó-
hannsson, sölustjóri Ó. John-
son & Kaaber.
Hafa ekki hækkað
í tvö ár
„Vörurnar sem hækka í
verði eru til dæmis Mömmu-
sultur og Mömmusaft og borð-
edik.“ Að sögn Alfreðs hafa
umræddar vörur ekki hækkað
síðastliðin tvö ár þrátt fyrir að
á þessum tíma hafi komið til
tvær launahækkanir, gengis-
breytingar og hráefnishækk-
anir.“
Verð-
hækkun á
sultum og
borðediki
Búbótarvörur
hækka um 5%