Morgunblaðið - 03.04.2001, Blaðsíða 30

ERLENT
30 ÞRIÐJUDAGUR 3. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
EKKERT orð lýsir viðbrögð-um Serba við handtökuSlobodans Milosevic betur
en léttir. Þrátt fyrir að ekki hafi
orðið vart mikillar spennu í Bel-
grad meðan á umsátrinu um bú-
stað fyrrverandi Júgóslavíuforseta
stóð, fer ekki hjá því að almenn-
ingur andi léttar nú þegar hann er
á bak við lás og slá án þess að
komið hafi til átaka eða mannfalls.
Núna geta Serbar loksins snúið
sér að því að gleyma Milosevic,
eða að minnsta kosti finna honum
réttan stað í sögunni.
„Brjálæðið er yfirstaðið sem
betur fer,“ segir Mikalo Gajic, sem
er á sunnudagsgöngu með fjöl-
skyldunni. Gajic telur handtökuna
ekki aðeins hafa verið nauðsyn-
lega, heldur sé hún helst til seint á
ferðinni. „Það hefði átt að fangelsa
hann tíu árum fyrr, hefði það verið
gert, hefðum við ekki þurft að
ganga í gegnum allt þetta.“ Hann
telur Milosevic ekki eiga sér
marga stuðningsmenn lengur og
að þeir sem enn haldi tryggð við
leiðtogann, séu smám saman farnir
að gera sér grein fyrir því hvað
forsetinn fyrrverandi hafi á sam-
viskunni og hafi því hægt um sig.
„Ég tel fullvíst að Milosevic endi
á ákærubekknum hjá stríðsglæpa-
dómstólnum í Haag. Fyrst verðið
þið þó að leyfa okkur að rétta yfir
honum vegna þeirra glæpa sem
hann hefur framið gagnvart eigin
þjóð,“ segir Gajic og bætir því við,
að hann telji fullvíst að Mira
Markovic, eiginkona Milosevic,
fylgi í kjölfar eiginmannsins á bak
við lás og slá. „Nú þegar við erum
laus við Milosevic, eiga sósíalistar
varla möguleika á að komast til
valda næstu tíu árin. Fólk vill jafn-
aðarmannastefnu eins og er á
Norðurlöndum, lýðræðislega og
með öflugt velferðarkerfi líkt og
var hér á tímum kommúnista.“
Handtekinn að
kröfu Vesturlanda
Ekki eru allir jafnánægðir og
Gajic, eldri herramaður, sem ekki
vill láta nafns síns getið, telur ekki
að handtaka Milosevics leiði til
nokkurs skapaðs hlutar. „Hann er
ekki sá eini sem braut af sér;
hvers vegna að refsa honum ein-
um? Og hvað fáum við í staðinn?
Lýðræði? Það er svo sem gott og
blessað en ekki þó að vestrænni
fyrirmynd þar sem hinir sterku
ráða. Sjáið bara handtökuna nú,
hún er framkvæmd vegna þess að
Vesturlönd kröfðust hennar, þau
standa að baki öllu.“
Háskólaneminn Nesco tekur að
mestu undir þetta allt saman en
ypptir svo öxlum og segir að sér
standi eiginlega á sama hvort Mil-
osevic sé í fangelsi eður ei. Hann
sé að minnsta kosti ekki einn sek-
ur og því takmarkað réttlæti í því
fólgið að láta hann einan svara til
saka. Leigubílstjórinn á leiðinni að
fangelsinu þar sem Milosevic gistir
nú er hins vegar á því að fyrst svo
mikið hafi verið haft fyrir hand-
tökunni, hefði átt að drepa forset-
ann fyrrverandi. „Hann bar
ábyrgðina á því sem fór úrskeiðis
hér og á að svara fyrir gerðir sín-
ar.“
Laugardagskvöld
í skóginum
Á sólríkum sunnudegi í miðborg
Belgrad var fátt sem minnti á
ástandið í Dedinje-hverfinu kvöld-
ið áður. Þá lá spennan í loftinu,
spenna sem magnaðist upp í myrk-
um skóginum sem er umhverfis
bústað Milosevic. Í skóginum og
nálægum götum úði og grúði af
lögregluþjónum en einnig hópi
ungra manna í svörtum leðurjökk-
um og íþróttabuxum sem sumir
hverjir báru greinilega skamm-
byssu eða önnur vopn innanklæða.
Þeir voru stuðningsmenn fótbolta-
liðsins Rauðu stjörnunnar sem
þekkt er fyrir flest annað en sann-
an ungmennafélagsanda. Þeir slóg-
ust í hóp eldri borgara sem enn
vilja sýna Milosevic stuðning sinn
og ungs fólks úr Otpor-andspyrnu-
hreyfingunni sem lagði svo mikið
af mörkum til að steypa Milosevic
af stóli. Otpor-samtökin hvöttu
reyndar ekki sitt fólk til að mæta,
sagði talskona þeirra, Theresa, því
þeir töldu of mikla hættu á að upp
úr syði. Þeir sem þarna voru,
komu á eigin vegum. Þetta var
eldfim blanda og þeim fáu frétta-
mönnum, sem blönduðu sér í hóp-
inn, var um og ó. Einn þeirra var
enda sleginn niður þegar hann
reyndi að mynda og flestir héldu
sig inni í bílum sínum með dyrnar
læstar.
Ekki kröfugöngu virði
Og við tók bið, löng, löng bið.
Upp úr miðnætti fór að þynnast
verulega í hópnum og þegar Slob-
odan Milosevic, útkeyrður á sál og
líkama, hafði gefist upp og var ek-
ið á brott í svarti bifreið, var bara
lítill og örþreyttur hópur eftir.
Hópur, sem áttaði sig varla á því,
að þetta væri búið, umsátrinu lok-
ið, Milosevic fallinn af stalli.
Hann var fluttur til aðalfangels-
isins í Belgrad, stórs steinkumb-
alda sem minnir helst á skólahús.
Blaðamenn eru þar fyrir utan í
von um að sjá Milosevic eða eig-
inkonu hans, Miru, bregða fyrir
þegar hún heimsækir hann. Þeir
eru þeir einu sem sýna máli hans
raunverulegan áhuga, stuðnings-
menn forsetans fyrrverandi eru
hvergi sýnilegir, vilja ekki ræða
við blaðamenn þegar til þeirra er
leitað í höfuðstöðvum Sósíalista-
flokksins og hyggjast heldur ekki
standa fyrir mótmælum. Og Otpor,
sem hefur haldið hverja gönguna á
fætur annarri til að sýna andstöðu
sína við Milosevic og síðar til að
fagna áfangasigrum í baráttunni
gegn honum, sér enga ástæðu til
að skipuleggja nokkurn hlut. Það
er kominn tími til að fara að
gleyma Slobodan Milosevic.
Brjálæðið
yfirstaðið
Mikill léttir einkennir viðbrögðin í Serbíu
við handtöku Slobodan Milosevic, skrifar
Urður Gunnarsdóttir, en hún olli þó minni
spennu en búast hefði mátt við.

 

  


 

     

  
  

  
 

 

 

 
!"# 


 "#
  $%  


&
#

'  !  



"
 
 
 

 $% (  
   
 ")   
   





 
  
    

   
   
  
 
   

  
      
 
!

 
       "#$%

 

 &
 '   

    !


 
 

 !    ( 


      (  ) * 
 ( ! 
+   
  
* )    
 
 ,)-   *     
   
 

 




 . /
 

   
 (  
 

 0 1
  
 
  +  ) 1  

    
+  
   
 + & -  )    2
 ' 

(  

 .(+ 
   
 + & - 

 (
 
 1
   
 /   (
 )


' 
  
  * (   (  

 
 (,  
3455555    "#
 

6    
 
   + 



 2   
 
  
   


   + 

  
 
 0 7*  +    
   
 
 

 
 + 


 
 0      
 (      
 
   !   8 !
   

   */  
1 
 
   

!



  

 
 !    '

  !
 0     
 (    
 7   
     ! 


 
 9 
: 
 

 ;   !  < <  
   /   1
  
 
 1 

 
 ;   
    '
 
           ! * 
 *
  

  = 
>;?@   
 !  +  *   /  

 

     (

 
1*  ! * 
 (,
 "4%%   
!
 3
   6    
 )
  (, A  * 
   
   
  


 ( 
/
 (,  &        

 *   
/  / 
 *   !
 B  1         
'
  

    C   
*  

     
  !

 */   

  * 




       *     
 „ÞETTA er fyrst og fremst mikill léttir fyrir
okkur. Nú verðum við að snúa okkur að því
sem máli skiptir, efnahagsmálunum, og finna
Slobodan Milosevic réttan stað í sögunni,“
segir stjórnmálaskýrandinn Bratislav Grub-
acic. Hann er ánægður með atburði helg-
arinnar, telur þá hafa styrkt stöðu eftir-
manns Milosevics, Vojslavs Kostunicas, og að
sama skapi jafnað út ágreining hans og for-
sætisráðherrans, Zorans Djindjics, að
minnsta kosti í bili.
„Einn af þeim sem standa uppi styrkari en
áður eftir atburði helgarinnar er Kostunica
vegna þess að það var ekki fyrr en hann hóf
afskipti af málinu að hlutirnir fóru að ganga.
Kostunica var ekki hafður með í ráðum þegar
ráðist var til atlögu gegn Milosevic og fyrsta
sólarhringinn ríkti ringulreið, misheppnuð
tilraun var gerð til að handtaka hann. Lík-
lega vildi Djindjic handtaka Milosevic og upp-
skera heiðurinn. Það gekk hins vegar ekki og
það var ekki fyrr en Kostunica hafði afskipti
af málinu að hlutirnir fóru að ganga. Og það
er ekki síst Kostunica að þakka að umsátrið
um hús Milosevic skyldi ekki leiða til blóð-
baðs. Fyrsta sólarhringinn var mikil ring-
ulreið og þetta hefði getað endað með ósköp-
um.“
Grubacic segir að mesta hetjan sé þó vafa-
lítið hinn þrítugi Cedemir Ivanovic, fyrrver-
andi talsmaður DOS-samtakanna og forseti
serbneska þingsins. Ivanovic fór fyrir samn-
inganefnd sem tókst að sannfæra Milosevic
um að gefast upp. „Ivanovic var einn af fáum
mönnum sem þýddi að senda inn til forsetans,
þar sem hann nýtur mikillar virðingar þrátt
fyrir ungan aldur. Það getur ekki hafa verið
létt verk að fara inn, vitandi að innandyra
væru vopn og sprengiefni, drukknir menn og
örvæntingarfullur forseti sem hefði getað
fundið upp á hverju sem er.“
Fjandvinirnir Kostunica og Zoran Djindjic,
forsætisráðherra Serbíu, gerðu sér fylllilega
grein fyrir því hve eldfimt ástandið var og
segir Grubacic þá hafa unnið vel saman, bet-
ur en nokkru sinni eftir byltinguna í byrjun
október sl. Reglulegar fréttir hafa verið af
samstarfsörðugleikum innan DOS-sam-
takanna sem báðir eru meðlimir í en Grubac-
ic kveðst hafa fyrir því áreiðanlegar heim-
ildir að þeir hafi verið fyllilega samstiga í
málinu.
Búast má við að dómsmálið sem að öllum
líkindum verður höfðað á hendur Milosevic
verði langt og strangt en saksóknari hefur 30
daga til að safna sönnunargögnum um glæpi
forsetans gegn þjóð sinni.
Munnlegar
fyrirskipanir
„Þetta verður ekki létt verk, því Milosevic
gaf sjaldan skriflegar fyrirskipanir. Þær
voru munnlegar og því verða umfangsmiklar
vitnaleiðslur helstu sönnunargögnin í mál-
inu.“
Grubacic telur að enn erfiðara kunni að
reynast að finna sannanir á hendur Miru
Markovic, sem margir Serbar telja hafa verið
hálfu verri en eiginmanninn. „Hún er eins
konar lafði Makbeð í huga margra en sann-
leikurinn er sá að hún skiptir ekki máli. Það
fylgir enginn í fótspor hennar og því er ekki
eins nauðsynlegt að koma í veg fyrir að það
gerist og hjá eiginmanninum þótt þau séu
jafnslæm.“
Grubacic segir almenning smám saman
farinn að gera sér grein fyrir hvað Milosevic
hafi verið; ótíndur þjófur. Réttarhaldinu sé
ætlað að draga það fram, að sýna fólki Slob-
odan Milosevic eins og hann sé í raun auk
þess sem það eigi að sýna fólki að serbneskt
réttarkerfi virki í Júgóslavíu; að hún sé rétt-
arríki. „Vonandi verður hans svo í mesta lagi
minnst sem mannsins sem gerði þjóðina
gjaldþrota í stað þess að vera settur á stall.“
Hefði átt að handtaka
Milosevic strax
Tímasetning handtöku Milosevic þykir
Grubacic vera einkar óheppileg. „Stjórnvöld
hefðu átt að láta handtaka hann þegar eftir
að honum var steypt af stóli í október, að
minnsta kosti fyrr en nú, sama dag og sá
frestur sem Bandaríkjamenn höfðu gefið
Serbum til að framselja hann til stríðs-
glæpadómstólsins í Haag rennur út. Nú telja
allir að handtakan hafi verið framkvæmd að
þeirra kröfu og engra annarra og að Banda-
ríkjamenn taki allar stórar ákvarðanir. Það
er reyndar nokkuð til í því en engin þörf á að
sýna það með jafn áberandi hætti og þessum.
Grubacic segir að auk tímafrestsins, sem
Bandaríkjamenn settu Serbum til að fram-
selja Milosevic ella drægju þeir úr fjár-
framlögum til þeirra, hafi stjórnvöld viljað
koma í veg fyrir að Milosevic tækist að kom-
ast í sviðsljósið að nýju. „Þrátt fyrir að hann
hafi verið að mestu einangraður í bústað sín-
um nýtti hann hvert tækifæri til að skapa
klofning og ringulreið. Hann var farinn að tjá
sig æ meira opinberlega og hjónin bæði voru
farin að veita viðtöl. Það hefur líklega farið
mjög í taugarnar á Kostunica, sem hefur vax-
ið mjög í embætti forseta Júgóslavíu und-
anfarið hálft ár. Það var því ekki við öðru að
búast en að þaggað yrði niður í Milosevic,
seint og um síðir. Hvort hann verður fram-
seldur til Haag á eftir að koma í ljós. Það er
alls ekki útilokað.“
Tímasetningin
óheppileg
Morgunblaðið/Thomas Dworzak
Síðastliðinn hálfan mánuð hafa Odpor-sam-
tökin verið með mikla áróðursherferð í
gangi gegn Milosevic og eru spjöld frá þeim
um alla Belgrad. Var m.a. skorað á fólk að
leggja fram kæru gegn honum ef það taldi
ástæðu til og urðu 15.000 manns við því.
Stjórnmálaskýrandinn Bratislav Grubacic vonar að
Slobodans Milosevic verði eingöngu minnst sem
mannsins sem gerði þjóð sína gjaldþrota.