Morgunblaðið - 26.04.2001, Blaðsíða 13

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. APRÍL 2001 13
ÍSLENSKA álfélagið hefur fengið
umhverfisviðurkenningu umhverf-
isráðuneytisins vegna ársins 2000
og veitti Siv Friðleifsdóttir, um-
hverfisráðherra, fyrirtækinu við-
urkenninguna í gær.
Í frétt frá umhverfisráðuneytinu
kemur fram að margar ástæður séu
fyrir því að ÍSAL hlotnist við-
urkenningin að þessu sinni. Fyr-
irtækið hafi verið brautryðjandi á
mörgum sviðum umhverfismála.
Það hafi verið fyrst íslenskra fyr-
irtækja til að innleiða umhverf-
isstjórnunarkerfi skv. alþjóðastaðl-
inum ISO 14001 og við
endurrúttekt á kerfinu á árinu 2000
hafi grænt bókhald ÍSAL vakið sér-
staka athygli skoðunarmanna.
Þar hafi fyrirtækið gengið
lengra en umhverfisstjórnunar-
kerfið krefjist.
„ÍSAL hefur gefið út bæklinginn
Máttur hugans að verki, en hann er
skrifaður á skiljanlegu máli fyrir
almenning. Bæklingur þessi er að
mörgu leyti brautryðjandaverk, en
með honum sinnir fyrirtækið upp-
lýsingaskyldu sinni um umhverf-
ismál við almenning. Þessi bækl-
ingur ÍSAL getur orðið öðrum
fyrirtækjum hvatning til þess að
fara inn á sömu braut. Einnig er
vert að nefna að ÍSAL hefur náð
mjög góðum árangri í sínum ker-
rekstri og mjög hefur dregið úr los-
un flúorkolefnissambanda, sem eru
sterkar gróðurhúsalofttegundir.
Árangur ÍSAL á því sviði er með
því besta sem þekkist í heiminum
og einnig hefur ÍSAL náð mjög góð-
um árangri við hreinsun flúors og
ryks úr afgasi frá kerum,“ segir
ennfremur.
Viðurkenning ÍSAL er verð-
launagripur, kuðungur, gerður af
listakonunni Höllu Ásgeirsdóttur.
ÍSAL fær umhverfisverð-
laun umhverfisráðuneytisins
Morgunblaðið/Ásdís
Siv Friðleifsdóttir umhverfis-
ráðherra afhenti Rannveigu
Rist, forstjóra ÍSAL, umhverfis-
verðlaunin í gær.
SAMRÆMDUM prófum í 10. bekk
lýkur í dag og af því tilefni hafa for-
eldrafélög og skólar í vaxandi mæli
boðið unglingum í 10. bekk upp á
skipulögð ferðalög til að fagna þess-
um tímamótum í lífi þeirra.
Undanfarin ár hefur borið nokkuð
á því að nemendur haldi í miðbæinn
eða í Kringluna til að hittast eftir að
samræmdu prófunum lýkur og oft
hefur neysla áfengis fylgt með í kjöl-
farið. Til þess að bregðast við þess-
um vanda er nú krökkum í nær öllum
skólum boðið í svokallaðar óvissu-
ferðir strax að loknum prófum, og
hefur það færst mjög í vöxt undan-
farin ár.
Í Reykjavík hafa foreldrafélög og
skólar í samvinnu við Íþrótta- og
tómstundaráð skipulagt slíkar ferðir
en einnig eru foreldrar hvattir til að
verja deginum og kvöldinu með
börnum sínum.
Þórey Dögg Jónsdóttir situr í
stjórn SAMFOK og er formaður for-
eldrafélagsins í Fellaskóla en þar
hefur foreldrafélagið skipulagt dags-
ferð fyrir tíundabekkinga. Dagskrá-
in hefst á heimsókn Bubba Morthens
sem ætlar að spjalla við krakkana
um vímuefnavarnir. Því næst heldur
hópurinn niður á höfn þar sem
krakkarnir fara í sjóstangveiðiferð
um Faxaflóann. Eftir veiðiferðina
fara þreyttir sjógarparnir út að
borða og svo er haldið heim á leið.
Spurð um hvort nemendum tíunda
bekkjar þætti sem þeir væru sviptir
tækifæri til að fagna próflokum eftir
sínu höfði sagði Þórey svo alls ekki
vera og að krakkarnir tækju ferð-
unum yfirleitt vel.
„Það er komin ágætis reynsla á
þetta dagsferðaform og skapast góð
hefð í kringum þennan dag. Foreldr-
arnir eru líka ákaflega ánægðir með
þetta fyrirkomulag og finnst svona
uppbyggjandi dagskrá mun betri
heldur en eitthvert ráp og skrall,“
sagði Þórey og benti á að krakkarnir
þyrftu auðvitað að fá einhverja útrás
fyrir álag sem byggst hefði upp við
próflesturinn og skipulagðar
skemmtiferðir væru fyrirtaks leið til
spennulosunar. „Þegar krakkarnir
eru bara á þvælingi verður oft hóp-
amyndun og það þarf ekki fleiri en
tvo einstaklinga sem eru með áfengi
til þess að allur hópurinn láti
flöskuna ganga á milli sín. Með
skólaferðunum minnka líkurnar á
þessari hópamyndun, hún var nánast
engin í fyrra, og við vonumst til að
hún verði senn úr sögunni,“ sagði
Þórey. Einnig vildi hún beina þeim
orðum til foreldra að kaupa ekki
áfengi fyrir börn sín því þótt margir
foreldrar beittu þeim rökum að þeir
vildu frekar kaupa áfengi fyrir börn
sín en þau útveguðu sér það sjálf eft-
ir öðrum leiðum væri slíkt lögbrot og
börnunum enginn greiði gerður.
Foreldrar verða með vakt í mið-
bænum og á fleiri stöðum í borginni í
dag auk starfsmanna ÍTR og Félags-
þjónustunnar sem ætla að fylgjast
með að lokadagur samræmdu próf-
anna fari sem best fram.
Af hálfu lögreglunnar í Reykjavík
verður viðbúnaður vegna próflok-
anna, ekki eingöngu síðasta prófdag-
inn heldur einnig um næstu helgi. Að
sögn lögreglunnar verður unglinga-
drykkja ekki liðin í umdæminu og
öllu áfengi hellt niður sem finnst á
unglingum. Verði unglingar uppvísir
að drykkju á almannafæri verða for-
ráðamenn þeirra látnir vita og þeir
beðnir um að sækja börn sín á lög-
reglustöð.
Samræmdum prófum grunnskóla lýkur í dag
Skipulögð dagskrá góð for-
vörn gegn unglingadrykkju
SORPA fagnar 10
ára starfsafmæli sínu
í dag, fimmtudag. Af
því tilefni verður
móttaka fyrir sveit-
arstjórnarmenn og
starfsfólk Sorpu í
Álfsnesi og ennfrem-
ur verður almenning-
ur leystur út með
góðgæti eftir heim-
sóknir á Sorpustöðv-
ar fyrstu helgina í
maí.
Ögmundur Ein-
arsson, forstjóri
Sorpu, segir að eyð-
ing spilliefna úr sorpi
sé mikilvægur þáttur
í sorpeyðingu og vinnsla lífræns
úrgangs muni líklega þróast hæg-
ar en vinnsla annars konar úr-
gangs.
Aðspurður um framtíð og þróun
í sorpeyðingarmálum hérlendis,
segir hann að beðið sé afgreiðslu
lagafrumvarps á Alþingi sem til-
komin sé vegna reglugerðar um
endurnýtingu umbúða, sem aftur
er byggð á ESB reglugerð. „EES
og ESB ríki hafa ákveðið að ná
ákveðnum markmiðum í umbúða-
nýtingu og samkvæmt innlendri
reglugerð frá 1996 eiga ákvæði
hennar að vera komin að fullu til
framkvæmda 1. júlí nk.,“ segir Ög-
mundur. „Um er að ræða samsett-
ar umbúðir, bylgjupappa, málm-,
plast og timburumbúðir. Nýting
þessara umbúða hefur í för með
sér talsvert mikla umhverfisbreyt-
ingu sem ná mun fram á næsta ára-
tug.“
Spáir hægari þróun í vinnslu
lífræns úrgangs
Ögmundur spáir hægari þróun í
nýtingu lífræns úrgangs, svokall-
aðs eldhúsúrgangs, enda er um
flókið ferli að ræða. „Það þarf ekki
eingöngu að skapa eftirspurn eftir
jarðvegsbæti, sem unninn er úr líf-
rænum úrgangi, heldur þarf einnig
að taka tillit til smit- og sjúkdóma-
hættu. Tortryggni manna í garð
þessa úrgangs fer
vaxandi og erlendis
er verið að vinna að
gerð heilbrigðis-
staðla í þeirri við-
leitni að setja nýt-
ingu þessa úrgangs
mörk. Í ljósi út-
breiðslu kúariðu og
gin- og klaufaveiki
hafa efasemdaraddir
um ágæti lífræna úr-
gangsins orðið æ há-
værari og því munu
menn stíga varlega
til jarðar í þessum
efnum.“
Í sorpeyðingar-
málum síðastliðins
áratugar telur Ögmundur standa
upp úr eyðingu spilliefna í sorpi.
Hann bendir á að Sorpa hafi tekið á
móti 15–1.600 tonnum af ýmiskon-
ar spilliefnum árlega frá 1991. „All-
ar tegundir eiturefnaúrgangs fóru
á gömlu Gufuneshaugana hér áður,
ásamt öðru sorpi, en nú sjást spilli-
efni ekki lengur í sorpi. Þau fara nú
í örugga og hættulausa meðhöndl-
un og það er því borðleggjandi að á
þessum tíu árum hefur allt að 16
þúsund tonnum af spilliefnum ver-
ið forðað frá því að vera fargað með
óæskilegum hætti.“
Ögmundur telur Íslendinga ekki
eftirbáta nágrannaþjóðanna í þess
um málaflokki, en bendir á að sam-
anburður við lönd í heild sinni sé
afar flókinn, þar sem sveitarfélög
víða á Norðurlöndum standi sig
eins misjafnlega og þau eru mörg.
Á sumum sviðum sorpvinnslu sé
Ísland jafnvel fyrirmynd annarra.
„Við nýtum t.d. timbur með öðrum
hætti en gert er annars staðar. Al-
gengast er að timbrið sé nýtt sem
orkugjafi við varmaframleiðslu en
við nýtum það sem hráefni í kolefn-
isframleiðslu í Járnblendiverk-
smiðjunni á Grundartanga og
sköpum þannig meiri verðmæti úr
því en ella. Starfsbræður okkar er-
lendis hafa kynnt sér þessa vinnslu
og í Noregi hefur þessi aðferð verið
tekin upp að okkar fyrirmynd.“
10 ára starfsafmæli Sorpu
Eyðing spilliefna
mikilvægur þátt-
ur sorpeyðingar
Ögmundur
Einarsson
ÍSLAND er í 15. sæti af 123 löndum
í skýrslu um frjálsræði í efnahags-
málum í heiminum, sem unnin er af
Fraser stofnuninni í Kanada í sam-
vinnu við stofnanir frá 47 öðrum
löndum, þar á meðal Hagfræðistofn-
un Háskóla Íslands. Ef skoðað er
hvaða atriði liggja að baki bættum
árangri Íslands kemur í ljós að hann
má einkum rekja til aukins frjáls-
ræðis í viðskiptum á fjármagns-
markaði.
Helstu þættirnir sem ákvarða
frjálsræði í efnahagsmálum landa
eru valmöguleikar einstaklingsins,
varðveisla séreignaréttar og frjáls-
ræði í viðskiptum.
Skýrslan byggist á gögnum frá
árinu 1999 og hefur Ísland, sem nú
mældist með einkunnina 8 á sérstök-
um kvarða þar sem 0 er minnst frelsi
og 10 mest frelsi. Ísland hefur
hækkað um þrjú sæti á listanum frá
árinu 1995. Þetta er besta einkunn
sem landið hefur fengið, en frá árinu
1970 hefur staða landsins sífellt ver-
ið að batna ef frá er talið mat byggt
á gögnum frá árinu 1975. Það ár
hlaut Ísland 3,8 í einkunn, sem er
slakasti árangur landsins í þessu
mati frá upphafi.
Staða Íslands nú er svipuð og
hinna Norðurlandanna. Danmörk
var í 14. sæti árið 1995, en er nú í því
15., Finnland var í því 18. en er nú í
14. sæti, Noregur var í 18. sæti, en
er nú í því 24. og Svíþjóð var einnig í
18. sæti, en er nú í því 20.
Bættur árangur
Íslands
Eins og áður sagði má rekja bætt-
an árangur Íslands til aukins frjáls-
ræðis í viðskiptum á fjármagns-
markaði. Vegur þar þungt minni
eignaraðild hins opinbera í banka-
kerfinu auk þess sem frelsi í fjár-
magnshreyfingum á milli Íslands og
annarra landa er nú meira en áður
var. Þá kemur einnig í ljós að mis-
munur í álagningu tolla eftir vöru-
tegundum leiðir til þess að staða Ís-
lands batnar minna en annars hefði
orðið. Talið er að með hliðsjón af
þessu sé ekki hægt að búast við öðru
en að staða Íslands í þessum sam-
anburði muni batna á næstu árum
þar sem stefnt sé að aukinni einka-
væðingu í bankakerfinu.
Hong Kong og Singapúr eru sam-
kvæmt matinu fremst í flokki í heim-
inum hvað varðar frjálsræði í efna-
hagsmálum. Næst á eftir þeim koma
Nýja Sjáland, Bretland og Banda-
ríkin. Ástralía, Írland, Sviss og Lúx-
emborg koma síðan í næstu sætum
þar á eftir.
Lönd í Vestur-Evrópu fengu yf-
irleitt góðar einkunnir í öllum þátt-
um könnunarinnar fyrir utan tvo,
þ.e. umsvifum hins opinbera og op-
inber afskipti af vinnumörkuðum.
Þau lönd sem slakast standa sig
hvað varðar frjálsræði í efnahags-
málum eru Myanmar, sem áður hét
Búrma, Alsír, Kongó, Gínea Bissá og
Síerra Leóne. Sem dæmi um stöðu
nokkurra stórra ríkja má nefna að
Kanada er í 13. sæti, Þýskaland í 15.
sæti, Japan í 20. sæti, Ítalía í 24.
sæti, Frakkland í 34. sæti, Taívan í
38. sæti, Mexíkó í 62. sæti, Kína í 81.
sæti, Indland í 92. sæti, Brasilía í 96.
sæti og Rússland í 117. sæti.
Í könnuninni kemur í ljós að dóm-
stólar, sem vernda séreignarétt og
koma á og viðhalda samningum, eru
afar mikilvægir fyrir frjálsræði í
efnahagsmálum og þróun hagkerfa.
Það sama á við um frjálsa sam-
keppni í viðskiptum. Nær öll löndin
með lélegustu dómskerfin og
minnsta frjálsa samkeppni tilheyra
Rómönsku Ameríku eða eru fyrrum
kommúnistaríki.
Samband milli frjálsræðis í
efnahagsmálum og velmegunar
Könnunin sýnir ennfremur fram á
náið samband á milli frjálsræðis í
efnahagsmálum og velmegunar.
Verg landsframleiðsla landa á efri
hluta listans, þ.e. efstu 20% land-
anna, var að meðaltali um 19.900
dollarar á mann og hagvöxtur þess-
ara landa var að meðaltali 2,27%.
Meðaltal vergrar landsframleiðslu á
mann í löndum á neðri hluta listans,
þ.e. neðstu 20% landanna, var um
2.200 dollarar og hagvöxtur á mann
var neikvæður sem nemur 1,45% að
meðaltali.
Samkvæmt þessu eru tekjur á
mann og hagvöxtur á manni meiri í
löndum þar sem mikið frjálsræði
ríkir í efnahagsmálum. Í þessum
löndum er einnig minni fátækt og
minni spilling og fá þau fleiri stig á
mannúðarmælikvarða Sameinuðu
þjóðanna auk þess sem íbúar þeirra
lifa að meðaltali 24 árum lengur.
Aðferðafræði könnunarinnar er
talin nákvæmasti mælikvarði á
frjálsræði í efnahagsmálum sem
birtur er. Mælikvarðinn byggist á
flokkun gagna og er tölfræðilegum
aðferðum beitt til að gefa hverjum
flokki gagna vigt sem síðan er notuð
til að draga upplýsingarnar saman í
eina einkunn fyrir hvert land. Hverj-
um flokki gagna í hverju landi eru
gefin stig frá 0 til 10, þar sem 0
merkir minnst frelsi og 10 mest
frelsi eins og áður sagði. Mælikvarð-
inn var settur saman undir forystu
Fraser stofnunarinnar og nóbels-
verðlaunahafans Miltons Fried-
mans.
Ísland í 15. sæti í könnun um frjálsræði í efnahagsmálum



      
 
 

 ! " 
 
# !$$
%& 
' (
)  *+,
*+-
.+*
.+.
.+/
.+0
.+0
.+0
.+,
.+,
.+-
.+-
.+1
.+2
.+3
.+3
.+3
.+3
.+3
24
14
-4
,4
04
54
54
54
*4
*4
224
224
2-4
2,4
204
204
204
204
204
62***
# 76 8 &  $Frjálsræði á
fjármagnsmark-
aði vegur þungt