Morgunblaðið - 28.09.2001, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. SEPTEMBER 2001 27
þetta koma fram á matsölustöðum
og í verslunum. Sigrún sagði að af-
greiðslumaður í búð hefði t.d. beðið
vinkonu hennar um töskuna hennar
og tínt upp úr henni fyrir framan
alla. „Þegar það var búið og ekkert
grunsamlegt fannst þurfti hún að
tína allt ofan í töskuna aftur og fékk
ekki einu sinni afsökunarbeiðni.
Önnur var stödd í fatabúð og var
spurð hvort hún ætlaði að kaupa eitt-
hvað. Nei, hún var nú bara að skoða.
Þá var henni sagt að hún ætti að
koma sér út úr búðinni,“ sagði Sig-
rún. Hún sagði að þetta væri þó ekki
alls staðar svona og sagði að hún
teldi að fjölmiðlar mættu fjalla meira
um hið jákvæða sem unglingar gera.
Virðingarleysi í garð
ógæfumanna
Jóna Hrönn Bolladóttir miðbæj-
arprestur velti fyrir sér á hverju
mannskilningur íslensku þjóðarinn-
ar byggist. Hún sagði frá atviki sem
hún varð vitni að í miðborgarstarfi
sínu ásamt KFUM&K. Hópur ung-
lingspilta gerði aðsúg að utangarðs-
manni sem sat með bjórdós í Austur-
strætinu og „hafði yfirbragð þess
sem vonar að hann verði látinn í
friði“. Einn piltanna sló manninn í
andlitið og gerði maðurinn ekkert
sér til varnar. Einn hrópaði síðan í
áttina að honum: „Þú átt þetta skil-
ið!“ Jóna Hrönn sagði að félagar
hennar hefðu farið til mannsins til að
gá að honum. „En hann situr í sömu
stellingum, þurrkar blóðið úr vitum
sínum með úlpuerminni og bandar
hinni frá sér og segir:
„Látið mig vera!“ Skila-
boðin voru þessi: Ég
treysti ekki fólki,“ sagði
Jóna Hrönn.
Hún segir að þessi at-
burður hafi orðið til þess
að hún fór að hugleiða hvaða gildi við
eigum sem samfélag. „Getur það
virkilega verið að þessir drengir,
þessi einmana úlpumaður og ég eig-
um engan sameiginlegan grundvöll
til þess að hittast á?“ spurði hún.
Jóna Hrönn sagði mannskilning
okkar sem þjóðar hvíla á stólpum
þess siðferðis sem við ræktum með
okkur. „Við viljum að virðingin fyrir
manneskjum og öllu lífi fái rúm í
samskiptum okkar og við megum
SAMSTARSHÓPURINN„Betri borg“, stóð að mál-þinginu og degi virðingar.Hópurinn samanstendur af
fulltrúum frá Félagsþjónustunni í
Reykjavík, Foreldrahúsinu/Vímu-
lausri æsku, Hinu húsinu, ÍTR,
Lögreglustjóraembættinu, Mið-
bæjarstarfi KFUM & K, Rauða-
krosshúsinu, Samhjálp og URKÍ.
Markmið hópsins er að bæta menn-
ingu og yfirbragð miðborgarinnar og
var tilgangurinn með málþinginu að
vekja athygli á nauðsyn þess að fólk
vandi framkomu sína í garð annarra.
„Við höfum slysalausan dag í um-
ferðinni, hvernig væri að hafa slysa-
lausan dag í samskiptum við hvort
annað,“ sagði í tilkynningu um dag-
skrána.
Guðmundur Andri Thorsson rit-
höfundur reyndi að skilgreina virð-
ingu. Hann sagði að það væri í stuttu
máli að leggja sig fram um að skilja
þann sem maður á í samskiptum við,
setja sig í fótspor hennar eða hans,
samgleðjast, deila sorgum og sam-
líðan. „Samhliða því að leggja sig
fram um að skilja mundi ég ætla að
virðingin felist í því að rata furðulegt
einstigi milli þess að deila tilfinning-
um, jafnvel reyna að hjálpa til við
lausn vandamála,“ sagði hann.
Guðmundur Andri sagði meginat-
riðið vera að nálgast aðra sem ein-
staklinga, sem jafningja, sem fólk.
Jafnframt sagði hann yfirdrifna
kurteisi og smjaður, ekki síður vera
vanvirðingu við annað fólk, en yfir-
drifin ókurteisi.
Fordóma má uppræta
með fræðslu
Antoinette Gyedu, frá Ghana í V-
Afríku ræddi um hvað mætir útlend-
ingum sem búa á Íslandi. Hún hefur
verið búsett hér á landi í tæp sjö ár
og hefur próf í félagsfræði frá Há-
skóla Íslands. Hún sagðist á þessum
sjö árum hafa séð verulegar breyt-
ingar á íslensku þjóðfélagi, flutning-
ar fólks frá öllum heimshornum
hingað hafi aukist mikið.
Hún sagði alla útlendinga búsetta
á Íslandi mæta stöðluðum myndum í
þjóðfélaginu. „Ég veit að margir Ís-
lendingar eru ánægðir með þessa
þróun, en sumir kannski svolítið
smeykir við hana af mörgum ástæð-
um.“ Hún sagði suma
hrædda vegna vanþekk-
ingar og aðra vilja halda
hreinleika Íslands og ís-
lenskunnar. Einhverjir
væru hræddir vegna
þess að hinir aðkomnu
keppa við þá um þjóðfélagsleg gæði.
„Maður skilur þetta mjög vel, en ég
trúi mjög sterklega að þetta sé allt
hægt að uppræta með fræðslu og
skilningi,“ sagði Antoinette.
Hún sagði mikilvægt að virðing
væri rædd. „Sjálfsálit okkar byggist
að einhverju leyti á því sem fólki
finnst um okkur. Ef viðkomandi
kemur fram við þig eins og þú sért
óæðri, óæskileg eða ekki nógu góð
hefur það áhrif á hjartað og sálarlíð-
an.“ Hún sagðist ekki vilja gefa þá
mynd að ástandið væri slæmt fyrir
útlendinga sem hingað flytja. „Hér á
landi hef ég kynnst alveg yndislegu
fólki sem er svo ánægt að vita að
maður vill virkilega búa á þessu
kalda landi. Það skilur ekkert í
þessu, en ég hef alltaf sagt að stefn-
an hjá mér sé að verða fyrsta þel-
dökka manneskjan á Grund,“ sagði
hún, viðstöddum til mikillar kátínu.
Hún sagði Íslendinga stolta af
þjóð sinni og spurði hvort Íslending-
ar hefðu skilning á því að útlending-
ar sem eru búsettir á Íslandi verði
líka að vera stoltir af sínum uppruna
og halda honum við, á sama tíma og
þeir aðlagast íslensku samfélagi.
Hús eiga að sameina fólk,
ekki stía því í sundur
Guðmundur Magnússon sagði frá
veruleika fatlaðra. Hann sagði að þó
að á tímum jafnréttis væri kannski
ekki lengur gerður munur á Jóni og
séra Jóni, væri kannski gerður mun-
ur þegar halti Jón á í hlut. Hann
sagði það virðingarleysi við þá sem
ekki geta gengið eða eiga erfitt með
gang að hafa tröppur alls staðar.
„Hús eiga að sameina fólk, en þegar
er orðið mikið af tröppum og slæmt
aðgengi eru húsin farin að stía fólki í
sundur og það er ekkert voðalega
skemmtilegt,“ sagði Guðmundur
sem hefur verið í hjólastól í 25 ár.
Hann sagði það oft koma fyrir að
fólk taki í hjólastólinn og ýti honum
áfram, oftast af því það vill hjálpa.
Hann sagði það geta verið óskaplega
gott að fá hjálp þegar
hann er að gefast upp,
„en það er mjög mikil
óvirðing í því að taka
gjörsamlega af manni
stjórnina. Þegar ég er í
stólnum vil ég fá að ráða
hvert ég er að fara en ekki láta ein-
hvern annan um það,“ sagði Guð-
mundur sem kastaði að lokum fram
vísu:
Þokkalegur þriðjudagur
þjóð vorri til menningar.
Dásamlegur draumur fagur,
dagur virðingar.
Sigrún Þorsteinsdóttir grunn-
skólanemi og fulltrúi unglinga sagði
ungt fólk oft verða fyrir fordómum
eða virðingarleysi. Mest sagði hún
treysta því að þau sem við mætum í
dagsins önn séu siðlegar manneskj-
ur. Þess vegna þurfum við að tala
saman og koma okkur saman um
þann sið sem við byggjum frið okkar
á,“ sagði hún.
Árni Gunnlaugsson, starfsmaður
kaffistofu Samhjálpar, sagði einnig
frá atviki af svipuðum toga. Hann
var á gangi í hörkugaddi þegar hann
sá brennivínsdauðan utangarðs-
mann sem lá á bekk. „Það sem var
sláandi við þessa sjón var ekki bara
aumingja maðurinn liggjandi í tötra-
legum fötum á bekknum, heldur sú
staðreynd að hver einn og einasti
maður gekk framhjá honum, án þess
svo mikið sem virða hann viðlits.“
Árni reyndi að vekja hann þegar
einn starfsmanna Hlemms kom út
og skammaði hann fyrir að vera að
skipta sér af. „Ég spurði starfs-
manninn hvort hann væri búinn að
hringja á lögregluna. Svarið var:
„Það þýðir ekkert, hann kemur alltaf
hingað á hverjum degi“.“ Árni sagð-
ist ekki vilja fella dóm yfir neinum
eða upphefja sjálfan sig með þessari
sögu. „Þessi hópur manna, sem við í
daglegu tali nefnum utangarðs-
menn, býr því miður við þann veru-
leika sem hér er lýst: Algert virðing-
arleysi, jafnvel útskúfun. Ef við
viljum í alvöru breyta þeim veru-
leika, þurfum við kannski að hreinsa
ærlega til í eigin garði.“
Flosi Ólafsson leikari spurði hvort
óvirðing þjóðarinnar endurspeglað-
ist í miðborg Reykjavíkur. Hann
sagði skemmdarverk, líkamsárásir,
nauðganir og rán vera dagvissar
fréttir úr höfuðborg íslenska lýð-
veldisins; „Vígvöllurinn, sem er eins
og valköstur á nóttinni en sorphaug-
ur á morgnana er miðbærinn í
Reykjavík.“ Flosi sagði óvirðingu
þjóðarinnar ekki endurspeglast í
miðborginni. „Þetta er bara hópsál-
arástand rótlausra heimilisleysingja,
fólks sem er óhamingjusamt og líður
illa og er svo ógæfusamt að vera ekki
heima hjá sér.“ Flosi sagðist viss um
að menn færu ekki að drepa, nauðga
og limlesta hver annan af einskæru
virðingarleysi á æskuslóðum, í laut-
ardragi eða lækjarbrekku.
„Ef það er rétt að óvirðing þjóð-
arinnar endurspeglist í miðborg
Reykjavíkur þá er held ég ekkert við
því að gera. Einhvers
staðar verður óvirðing ís-
lensku þjóðarinnar að fá
útrás!“
Elísabet Jökulsdóttir
rithöfundur sagðist telja
að virðing væri eitthvað
sem allir ættu sameiginlegt. Hún
sagði að allt mannkynið ætti andar-
dráttinn sameiginlegan og bað því
alla málþingsgestina að draga and-
ann í sameiningu, „hinn virðingar-
verða andardrátt“.
Á málþinginu voru einnig lesin
ljóð, flutt tónlist og stuttmyndin
„Brot“ eftir Helenu Stefánsdóttur
var frumsýnd.
Málþing um virðingu og virðingarleysi á degi virðingar
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Vel yfir eitt hundrað manns mættu á málþingið á degi virðingar.
„Það sem þér viljið að aðrir menn gjöri yður, það skulið þér og þeim
gjöra,“ sagði sr. Jóna Hrönn Bolladóttir miðborgarprestur.
Dásamlegur draumur
fagur, dagur virðingar
Mun fleiri mættu á málþing um dag
virðingar í Ráðhúsi Reykjavíkur á þriðju-
dag en aðstandendur þingsins höfðu gert
ráð fyrir. Bæta þurfti við sætum en rúm-
lega hundrað manns á öllum aldri mættu
til að heyra vangaveltur um virðingu, virð-
ingu í þjóðfélaginu, hvort allir njóti sömu
virðingar og hvar óvirðing landans fái út-
rás. Nína Björk Jónsdóttir var ein þeirra.
ninabjork@mbl.is
Unglingar
mæta gjarnan
fordómum og
virðingarleysi
Einhvers stað-
ar verður óvirð-
ing þjóðarinnar
að fá útrás
taka veiðiheimildir á leigu. Menn
yrðu að virða jafnræðisregluna og
gefa öllum kost á að leigja. Besta
leiðin til að gera það væri að leigja
þessar heimildir á markaði og að það
myndaðist markaðsverð á heimild-
unum. Jóhann sagðist líta svo á að
þegar ákveðnum fyrirtækjum væru
færð réttindi sem markaðurinn
verðlegði hærra en ríkið væru menn
komnir á braut pólitískrar spillingar.
Jóhann sagði að það hefði alltaf
verið meginröksemd útgerðar-
manna að útgerðin ættu að fara með
veiðiheimildirnar vegna þess að þeir
gerðu út og því væri eðlilegt að
binda kvótann við skipin. Nú gerði
meirihluti endurskoðunarnefndar
hins vegar tillögu um að fiskvinnslu-
stöðvar fengju kvóta og þar með
væru úr sögunni ein meginrök LÍÚ
fyrir því að þeir ættu að fara með
kvótann.
Jóhann sagði að stundum fengju
menn það á tilfinninguna að umræð-
an skilaði engu. Það væri hins vegar
ekki endilega rétt. Hann sagðist
minnast þess að árið 1992 hefði hann
lagt til við Steingrím J. og Kristin H.
Gunnarsson, en þeir þrír hefðu þá
verið að reyna að koma sér saman
um stefnu í sjávarútvegsmálum, að
þeir gerðu tillögu um fyrningu veiði-
heimilda. Þeir hefðu algerlega hafn-
að því þá. Það væri hins vegar fagn-
aðarefni að nú legðu Steingrímur og
Kristinn til að þessi leið yrði farin.
Fjárfestu og tóku áhættu
Friðrik J. Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri LÍÚ, sagði að allir
viðurkenndu að þegar kvótakerfinu
var komið á árið 1983 hefði ekki ver-
ið hægt að fara aðra leið en að út-
hluta veiðiheimildunum til þeirra
sem þá sóttu sjóinn. Tillögur minni-
hlutans í endurskoðunarnefndinni
ættu það sammerkt að miða að því
að taka veiðiheimildirnar af þeim
sem stæðu sig vel og úthluta þeim til
einhverra annarra. Friðrik sagði að
að nokkru leyti minnti þetta sig á
það sem stjórnvöld í Zimbabwe hafa
verið að gera, þ.e. taka land af bænd-
um og úthluta því til annarra.
Friðrik sagði að þrátt fyrir frjáls-
ar veiðar á kolmunna hefðu fáir sýnt
því áhuga að sækja í kolmunann. Út-
gerðarmenn hefðu hins vegar stund-
að þessar veiðar í mörg ár. Oft hefði
verið mikið tap á veiðunum, en samt
hefðu menn fjárfest í skipum og tek-
ið áhættu. Núna þegar kæmi að því
að kvótasetja kolmunnann vaknaði
sú spurning hver ætti að fá kvótann.
Friðrik spurði hvort mönnum fynd-
ist það virkilega sanngjarnt að þeir
sem sátum heima og tóku ekki
áhættu fengju kolmunnakvóta.
Sama hefði gerst með úthafsrækj-
una. Nokkrar útgerðir hefðu tekið
áhættu og sótt afla á Flæmingja-
grunn og þær hefðu að sjálfsögðu
fengið þar kvóta þegar honum var
úthlutað.
Friðrik sagðist því vísa á bug öllu
tali um gjafakvóta. Menn hefðu tekið
áhættu og skapað verðmæti sem
annars hefðu ekki verið nýtt.
Því mætti heldur ekki gleyma að
80% kvótans hefðu skipt um eigend-
ur frá því að kvótakerf-
inu var komið á. Það
hefði alla tíð verið ætl-
unin að láta útgerðar-
menn sjálfa sjá um að
hagræða innan greinar-
innar. Sumar þessar
veiðiheimildir hefðu rýrnað í verði.
Rækjukvóti hefði t.d. á fáum árum
rýrnað mjög mikið. Bæði hefði heild-
arkvótinn minnkað úr 75.000 tonn-
um í 25.000 tonn og verðið lækkað úr
450 kr. í rúmlega 300 kr. Þorskkvóti
hefði einnig lækkað umtalsvert.
Friðrik gagnrýndi hugmyndir um
upptöku auðlindagjalds, en útgerð-
armenn hefðu hins vegar lýst sig til-
búna til að greiða hóflegt gjald ef
það mætti að skapa sátt.
mtíðarsýn
n sagði að
erfiðleik-
algjörlega
tu bátaút-
sterkasta
ði alla tíð
ans, þ.e.
t við áföll-
óttast að
að glata
fram með
Vinstri-
yrði fyrn-
líkt leiddi
ess vegna
u á 20 ár-
kurinn að
ðarétt yfir
mildum og
l þeirra.
sáttaleið
ingmaður
hann átti
dinni, lýsti
ð tillögur
Þessar til-
Sjálfstæð-
meirihluta
u gerðar í
u við þjóð-
r óbreytt
æki yrðu á
fyrirtæki
a baráttu
engu út-
efði þess
veiðiheim-
5 árum.
markaður
nar yrðu
dstæðing-
hefðu hins
ðiheimild-
tt fyrir út-
ki þola
egna hafa
þetta fæli
en henni
uti nefnd-
æða þetta.
að hafa í
ndurskoð-
iðurkenn-
að leigja
Af þessu
erjir aðrir
með þessi
rétt á að
sjávarútvegsmál
ða um
arinnar
unar-
r sem
ar um
ávar-
tingar
um.
aðið/Ásdís
.), Frið-
thiesen.
ands.
Fulltrúar
stjórnarand-
stöðu vilja fara
fyrningarleið