Morgunblaðið - 23.11.2001, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að þarf ekki mikla
visku og analýtíska
hæfileika til að greina
þann vanda sem
Samfylkingin á við að
etja. Samfylkinguna vantar fylgi.
Svona einföld er skilgreiningin á
vanda þessa flokks.
Það er að stinga höfðinu í sand-
inn að tala gáfulega um að „raun-
verulegt fylgi“ Samfylking-
arinnar sé hjá öðrum flokkum.
Raunverulegt fylgi flokks er bara
það fylgi sem hann nýtur. Sam-
fylkingin hefur ekkert annað
fylgi en það sem hún fær í skoð-
anakönnunum og kosningum. Það
er heimskulegt jákvæði að tala
um að mikið af fylgi Samfylking-
arinnar sé hjá Sjálfstæð-
isflokknum. Sjálfstæðisflokk-
urinn á sjálfur allt sitt fylgi, og
þarf enga
hjálp í þeim
efnum. Það er
því óþarfi að
menn séu að
spandera
analýtískum
hæfileikum sínum í að leita að
„raunverulegu fylgi“ Samfylking-
arinnar. Það liggur ljóst fyrir
hvert þetta fylgi er – og að það er
afskaplega lítið. Neyðarlega lítið
miðað við öllu stóru orðin. Það
þarf að lyfta höfðinu upp úr
landsfundarsandinum og spyrja
heiðarlega: Hvers vegna vantar
Samfylkinguna fylgi?
Mesta hættan, sem þessi flokk-
ur stendur frammi fyrir, er að
hann festist í vitund kjósenda
sem flokkurinn sem vantar fylgi.
Ef kjósendur fá þessa ímynd um
flokkinn, þá eru öll sund lokuð.
Og því miður virðist allt benda til
að þetta sé að verða sú ímynd
sem Samfylkingin hefur. Flokk-
urinn sem vantar fylgi. (Ef fram
heldur sem horfir verður þetta
beinlínis að skilgreiningaratriði
um flokkinn – svona eins og það
að hann sé jafnaðarmannaflokk-
ur). Og hver vill eyða atkvæði
sínu á flokk sem fær aldrei nóg
fylgi?
Þannig er Samfylkingin við það
að lenda í – ef hún er þá ekki þeg-
ar lent í – vítahring, sem erfitt
getur orðið að brjótast út úr, og
ekki einu sinni hinn allra besti
landsfundur getur bjargað
nokkru, því að þeir sem myndu
svo gjarnan vilja kjósa alvöru
krataflokk eru komnir með í koll-
inn þá mynd af Samfylkingunni
að hún sé máttvana flokkur, við
það að veslast upp af fylgisskorti.
Því er það, að Samfylkingin á
um tvo kosti að velja. Annars
vegar að hætta öllum stórflokks-
draumum og verða bara aftur litli
ljúfi Alþýðuflokkurinn – alvöru
krataflokkur, þótt lítill sé. Hins
vegar á Samfylkingin þann kost
að sparka duglega í afturendann
á sér, reka upp alvöru stríðsöskur
og gefa Sjálfstæðisflokknum vel á
kjaftinn.
Fyrri kosturinn er að því leyti
betri, að það þarf ekki að breyta
neinu að ráði (nafnbreyting
myndi í sjálfu sér duga) til þess
að gera hann að veruleika. Seinni
kosturinn hefur aftur á móti þann
stóra galla að til þess að geta orð-
ið eitthvað annað en rindilslegur
kjaftaskur þarf Samfylkingin
næringu – fylgi.
Já, en hvar, en hvar? Hvar get-
ur Samfylkingin fundið sína lífs-
nauðsynlegu næringu áður en allt
verður um seinan og hún verður
sjálfkrafa að settlegum Alþýðu-
flokki á elliheimilinu Fjórflokka-
kerfið?
Eina von Samfylkingarinnar er
sú, að hún nái að gæða sér á þeim
hópi kjósenda sem kallast óvirkir
kratar. Já, svona eins og óvirkir
alkar, nema það sem freistar
óvirku kratanna er draumurinn
um Frjálslynda krataflokkinn
(þennan eina sanna), en þeir ótt-
ast að hinn höfugi keimur og
gullni litur Samfylkingarinnar sé
tálsýn sem í raun og veru leiði til
glötunar.
Því leita óvirku kratarnir ann-
að. Margir gerast lausa-
fylgismenn – kjósa bara þann
sem lofar mestu í það og það
skiptið. Aðrir ganga í lið með
hinn raunverulegu stjórnarand-
stöðu – Steingrími J. og VG, ein-
faldlega til að veita Sjálfstæð-
isflokknum mótspyrnu. Enn aðrir
segja eins og Snæfríður: Heldur
þann versta en þann næstbesta,
og kjósa Sjálfstæðisflokkinn.
Enda getur maður svo sem log-
ið því að sér að Sjálfstæðisflokk-
urinn sé hálfgerður krataflokkur.
En Sjálfstæðisflokkurinn er ekki
alvöru krataflokkur. Hann er öllu
heldur aristókrataflokkur – það
er að segja, stórflokkur með arf-
bundna fámennisstjórn (óligarkí).
Þeir sjálfstæðisflokksmenn sem
ekki tilheyra aristókratíunni sem
stjórnar flokknum (og landinu)
verða einfaldlega að setjast á eig-
in sannfæringu og hlýða – því
þeir vita að öllu skiptir fyrir
flokkinn að ekki líti út fyrir að
menn séu ósammála.
En hvernig getur Samfylkingin
þá náð í þessa óvirku krata? Það
er milljónaspurningin sem enginn
veit svarið við. En það verður að
finna svar við henni strax – ann-
ars er Samfylkingin búin að vera,
og enginn leikaraskapur getur
haldið lofti í blöðrunni.
Ókei, það er alltaf fyrsta skref-
ið í að yfirstíga vanda að við-
urkenna að maður eigi við hann
að etja. Það er komið. Næsta
skref er að viðurkenna að maður
þurfi hjálp við að leysa vandann.
Samfylkingin þarf á hjálp að
halda. Hún getur þetta ekki ein.
Hver getur komið til hjálpar?
Maður þarf ekki lengi að líta í
kringum sig til að sjá, að kröftug-
asti krataflokkur í heiminum
núna er breski Verkamanna-
flokkurinn. Samfylkingin er of
langt leidd til að vera með stæri-
læti. Taka upp símann og
hringja: 00 44 8705 900 200 – að-
alskrifstofa Verkamannaflokksins
í London. Megum við koma á
námskeið?
Og úr því verið er að etja Sam-
fylkingunni út í erfiðar játningar
er best að bæta einni við – og
kannski þeirri sem mestu skiptir:
Samfylkinguna vantar formann.
Fátt er eins gott meðal fyrir
flokk, sem er að missa rænuna
vegna fylgisskorts, og að fá al-
vöru formann. Aftur er Verka-
mannaflokkurinn lýsandi dæmi;
formaður hans er athyglisverð-
asti og hæfasti stjórnmálamaður
samtímans.
Taka upp símann aftur og
hringja í númerið í London: Er
Tony við?
Er Tony
við?
Það þarf að lyfta höfðinu upp úr
landsfundarsandinum og spyrja
heiðarlega: Hvers vegna vantar
Samfylkinguna fylgi?
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
kga@mbl.is
ÉG VAR að lesa við-
brögð fulltrúa stjórn-
málaflokkanna við
landsfundi Samfylking-
arinnar í Fréttablaðinu
í morgun, þriðjudag.
Viðbrögð Steingríms J.
formanns Vinstri
grænna og Árna R.
Árnasonar í Sjálfstæð-
isflokki voru heldur
betur ólundarleg með-
an Guðjón Arnar þing-
flokksformaður Frjáls-
lynda flokksins og
Kristinn H. Gunnars-
son voru málefnalegir í
afstöðu sinni. Mér þyk-
ir vænt um mat þeirra
af því það er rétt og sérstaklega virði
ég jákvæða umfjöllun Kristins um
Samfylkinguna en orð hans undir-
strika hvernig fundurinn birtist þjóð-
inni og þá staðreynd að landsfund-
urinn var sterkur, að Samfylkingin er
sameinuð og einhuga.
Flokkur með
afdráttarlausa stefnu
Eftirvænting og ánægja var í fasi
þeirra sem streymdu til setningarhá-
tíðar og sú góða stemmning hélst all-
an fundinn. Því hefur verið fleygt að
Samfylkingin hafi ýtt óþægilegri um-
ræðu til hliðar og lagt upp úr ásýnd.
Því fer fjarri. Fyrir lágu drög að
stjórnmálaályktun sem tók á öllum
þáttum í stefnu flokksins. Auk þess
voru settar fram ályktanir og tillögur
um lagabreytingar. Eftirtekt vakti
hve fundarseta var stöðug og áhugi
manna á málefnum mikill. Það skorti
ekkert á öflug skoðanaskipti og fjöl-
menni var við atkvæðagreiðslu um
málin. Öllum var ljóst hvernig þessi
flokkur ætlaði að vinna. Að hafa góð
skoðanaskipti, gefa málum viðunandi
umfjöllun, komast að niðurstöðu og
una henni. Sú niðurstaða er stefna
flokksins og það er ekki dauðasynd
að vera annarrar skoð-
unar en flokkurinn í
einstökum málum.
Þessi flokkur ætlar ekki
að beygja neinn undir
flokksaga. Lýðræðisleg
vinnubrögð verður hans
aðalsmerki.
Er alltaf leitað
að átökum?
Tvö mál hafa verið
nefnd sem dæmi um
átök sem Samfylkingin
hafi ekki treyst sér til
að leiða til lykta. Af-
staða til aðildarum-
sóknar og nafn flokks-
ins. Samfylkingin var
upphaflega vinnuheiti sameiginlegs
framboðs. Mörgum er nú farið að
þykja vænt um þetta nafn meðan öðr-
um þykir sem formleg ákvörðun um
framtíðarnafn hafi ekki verið tekin og
að skírskotun skorti í nafnið. Eðlileg
sjónarmið sem sett voru í farveg og
munu fá formlega afgreiðslu. Á föstu-
dagskvöld sátu á annað hundrað
manns í málstofu og ræddu Evrópu-
mál. Frá ýmsum sjónarhornum, með
og á móti. Málefnalega og af áhuga.
Alþjóðaritari danskra jafnaðar-
manna var gestur okkar. Hann sagði
það áhrifaríkt að fjöldi flokksmanna
sæti seint á föstudagskvöldi og ræddi
kosti og galla Evrópusambandsaðild-
ar af slíkum áhuga en jafnframt yf-
irvegun. Evrópuúttektin, skýrsla
sem forystan lét vinna í kjölfar fund-
araðar um málið, fylgdi fundargögn-
um landsfundar. Þeir sem höfðu tekið
þátt í þeirri vinnu voru tilbúnir að
taka afstöðu. Aðrir vildu eðlilega
kynna sér skýrsluna. Að sjálfsögðu
gefur flokkur eins og okkar flokks-
fólkinu tækifæri til að fjalla um úttekt
sem fyrir liggur og mynda sér skoð-
un. Þannig verður afstaða flokksins
afdráttarlaus og lýðræðisleg.
Sterkar rætur en ný hugsun
Stóra fréttin að loknum landsfundi
er að sameining jafnaðarmanna lukk-
aðist. Hugmyndin um að ná öllum
vinstri mönnum saman var greinilega
ekki raunhæf með tilliti til framvindu
mála. Of mikið skilur á milli þeirra
sem lögðu upp í verkefnið með nýja
hugsun að leiðarljósi og hinna sem
skoruðust undan á lokasprettinum.
Þeir sem sátu landsfundinn okkar
vita að sameining jafnaðarmanna er
orðin staðreynd. Skoðanamunur eða
ágreiningur um einstök mál skipaðist
ekki eftir gömlum flokkslínum. Við
erum jafnaðarmenn heyrðist úr öll-
um áttum ekki síður hjá þeim sem
ekki vildu hrófla við nafninu.
Já, okkur jafnaðarmönnum líður
vel. Óbilgjarnar árásir andstæðinga
og endalaus áróður um innri ágrein-
ing, óljósa stefnu og skort á stuðningi
við formann flokksins eru að engu
orðnar. Jafnaðarmenn hafa sýnt að
þeir standa með sterkar rætur í
þeirri fortíð flokka sinna sem byggð-
ist á jafnrétti félagshyggju og kven-
frelsi, að þeir þora að stokka upp og
horfa til nýrrar framtíðar þar sem
þeir ætla að verða virkir þátttakend-
ur.
Þessi flokkur er í fínu lagi.
Samfylkingin
er sterkur flokkur
Rannveig
Guðmundsdóttir
Höfundur er þingmaður
Samfylkingarinnar.
Stjórnmál
Stóra fréttin að
loknum landsfundi er,
segir Rannveig
Guðmundsdóttir, að
sameining jafnaðar-
manna lukkaðist.
ÞAÐ er ekki alltaf
tekið út með sældinni
að eldast, þótt sumum
finnist efri fullorðinsár
vera harla góður tími
ævinnar. Líklega finnst
þó fleirum eins og
„skáldinu Tómasi“, að
þeir „nenna einskis að
njóta og nefna það
viljaþrek“. En það þýð-
ir, m.ö.o., að við erum
hætt að gera eitthvað
sem við þurfum hugs-
anlega að skammast
okkar fyrir, eða hvað?
Nú er það svo að fleiri
og fleiri ná þessum eft-
irsóknarverða syndum
skerta aldri, en sá böggull fylgir því
skammrifi, að í stað syndanna sækja
á okkur ýmsir kvillar, sem við þurf-
um að leita til almannatrygginga-
kerfisins, lækna sjúkrahúsa og
heilsugæslustöðva til að láta lagfæra,
stundum með aðgerðum og stundum
með lyfjum. Þá missa sum okkar sem
náum þessum syndum skerta aldri
hæfni til að uppfylla eigin þarfir, and-
legar sem líkamlegar. Við þurfum
umönnun og við ætlumst til að sú
umönnun sé veitt af velferðar-
kerfinu, sem flest okkar hafa lagt
meira eða minna af mörkum til um
ævina með sköttunum okkar. Til-
mæli okkar eru aðeins að við fáum
notið framlags okkar til samneysl-
unnar meðan við vorum aflögufær,
svo að við þurfum ekki að fyllast
sektarkennd, þegar við neyðumst til
að að sækja um endurgreiðslu á hluta
af framlagi okkar, líkt og þegar við í
æsku gengum aðeins of
hratt um gleðinnar dyr.
Sérstaklega þegar af-
brot okkur eru þau ein
að hafa lifað of lengi.
Uppúr miðju hvers
árs upphefst með land-
stjórnarmönnum
harmagrátur sem heit-
ir fjárlagagerð. Hæstu
raddirnar í grátkórnum
skipa fjármálaráðherra
og formaður fjárlaga-
nefndar Alþingis, en öf-
ugt við aðra kóra held-
ur kórstjórinn, þjóð-
þekkt sálmaskáld, sig
til hlés. Kórinn syngur
sama sálminn ár eftir
ár og innihaldið í fagnaðarboðskapn-
um er að þjóðin sé of eyðslusöm og
nú þurfi að spara. Þá komum við að
sektarkenndinni. Hverjar eru
eyðsluklærnar? Þeir eru alltaf hinir
sömu, námsmenn, sjúklingar, öryrkj-
ar og gamalmenni. Velferðin er að
sliga þjóðina. Því verður að hagræða
og spara í velferðarkerfinu. Höf. tel-
ur sig vera sæmilega kunnugan í
heilbrigðiskerfinu, bæði sem starfs-
maður og neytandi. Hann fullyrðir að
sú starfsemi sem þar er rekin sé góð,
svo langt sem hún nær, en það er
eitthvað að því hún fer árlega hundr-
uð milljóna framúr áætlun. Aðal-
ástæður eru tvær. Fjárþörfin er van-
áætluð og áherslurnar eru ekki
réttar. Við áætlanagerð þarf að
reikna með nýjum lyfjum og nýjum
lækningaaðferðum, sem af ástæðum
sem ekki verða ræddar hér eru oftast
dýrari en þær sem fyrir eru. Þá verð-
ur að gera ráð fyrir launabreyting-
um. Skoðum svo áherslurnar. Það
liggur í hlutarins eðli að þær eiga að
stjórnast af þörfum. Hverra þarfir
eru brýnastar? Um það má vissulega
deila, en fæstir munu þó mótmæla
því að það er brýnna að hlynna að
öldruðum og sjúkum en að fjölga
starfsliði og byggja utanum skrif-
stofubákn heilbrigðisþjónustunnar,
sem þenst út í öfugu hlutfalli við
virknina.
Aldraðir hafa sýnt stjórnmála-
mönnum takmarkalitla þolinmæði á
tímum góðæris, en þeir hafa skákað í
því skjóli að aldraðir hafa ekki verk-
fallsrétt og eru sjúklega flokkshollir.
En deigt járn má brýna svo bíti og
þegar farið er að ræða það í alvöru,
að auk þess að borga meira og meira
fyrir lyfin sín skuli þeir greiða að-
gangseyri að heilbrigðisstofnunum
landsins, er tímabært að skoða þann
kost að aldraðir stofni eigin stjórn-
málaflokk.
Aldraðir og
heilbrigðiskerfið
Árni
Björnsson
Aldraðir
Tilmæli okkar eru að-
eins þau, segir Árni
Björnsson, að við fáum
notið framlags okkar til
samneyslunnar meðan
við vorum aflögufær.
Höfundur er læknir.