Morgunblaðið - 06.12.2001, Blaðsíða 33

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2001 33
Höfum opnað nýtt kaffihús í Galleri Sautján,
Laugavegi 91
Fríir kaffidrykkir í dag
Opnun á listasýningu Kator (Katýar Hafsteinsd.)
sem sýnir fantasíuhúsgögn og -listmuni
Opið frá 11 -18
Kaffitár, Laugavegi
Í GÆRKVÖLD var tilkynnt hvaða
tíu ritverk hlytu tilnefningar til Ís-
lensku bókmenntaverðlaunanna. Að
venju voru tilnefndar fimm bækur úr
flokki fræðirita og bóka almenns efn-
is og fimm bækur úr flokki fagurbók-
mennta.
Úr flokki fagurbókmennta voru
tilnefndar: Gæludýrin eftir Braga
Ólafsson, útgefandi er Bjartur. Höf-
undur Íslands eftir Hallgrím Helga-
son, útgefandi er Mál og menning.
Ljóðtímaleit eftir Sigurð Pálsson, út-
gefandi er JPV útgáfa. Sólskinsrútan
er sein í kvöld eftir Sigfús Bjart-
marsson, útgefandi er Bjartur. Yfir
Ebrofljótið eftir Álfrúnu Gunnlaugs-
dóttur, útgefandi er Mál og menning.
Eftirtaldar bækur í flokki fræði-
rita eru tilnefndar: Björg, ævisaga
Bjargar C. Þorláksson eftir Sigríði
Dúnu Kristmundsdóttur, útgefandi
er JPV útgáfa. Höfundar Njálu eftir
Jón Karl Helgason, útgefandi er Mál
og menning. Íslenskar eldstöðvar
eftir Ara Trausta Guðmundsson, út-
gefandi er Vaka-Helgafell. Konan í
köflótta stólnum eftir Þórunni Stef-
ánsdóttur, útgefandi er JPV útgáfa.
Uppgjör við umheiminn eftir
Val Ingimundarson, útgefandi er
Vaka-Helgafell.
Sama leið var farin við valið í ár og
í fyrra. Fenginn var einn valinkunn-
ur úrskurðaraðili fyrir hvorn flokk.
Leynd hvíldi yfir nöfnum úrskurðar-
aðilanna allt þar til daginn fyrir til-
nefninguna en þeir voru: Jón Ólafs-
son, forstöðumaður Hugvísinda-
stofnunar, sem tilnefndi bækur í
flokki fræðirita og bóka almenns efn-
is, og Torfi H. Tulinius, dósent í
frönsku, sem tilnefndi bækur í flokki
fagurbókmennta.
Það eru bókaútgefendur sem
leggja fram bækur til tilnefningar.
Að þessu sinni voru 72 bækur lagðar
fram. Í flokki fræðibóka, handbóka
og bóka almenns efnis voru lögð fram
25 verk en 47 bækur í flokki fagur-
bókmennta, þar af 10 barnabækur, 6
ljóðabækur og 4 smásagnasöfn.
Þriggja manna lokadómnefnd tek-
ur nú við og velur eina bók úr hvorum
fimm bóka flokki. Forseti Íslands af-
hendir verðlaunin og hann skipar
formann lokadómnefndar. Hann hef-
ur þegar skipað Þorstein Gunnars-
son, arkitekt og leikara. Með Þor-
steini í nefndinni verða þeir Jón
Ólafsson og Torfi H. Tulinius. Und-
anfarin ár hefur verðlaunaafhend-
ingin farið fram á Bessastöðum. Yf-
irleitt er tilkynnt um hverjir hafi
hlotið verðlaunin nálægt mánaða-
mótunum janúar–febrúar.
Morgunblaðið/Kristinn
Höfundar þeirra bókmenntaverka sem tilnefnd hafa verið til Íslensku bókmenntaverðlaunanna.
Tilnefningar til íslensku
bókmenntaverðlaunanna
HUGTAKIÐ „hamraborgir“ er
samkvæmt skilgreiningu góðkunn-
ingja míns tónlist sem honum finnst
ofnotuð í þeim mæli, að
hún verður nánast
óbærileg áheyrnar. Að
mínu mati hafa íslensk-
ir einsöngvarar verið
ótrúlega hræddir við
að fara út fyrir þröng-
an ramma hamraborg-
anna þegar þeir hljóð-
rita íslenska tónlist.
Sem er synd og skömm
því mikið af ágætum ís-
lenskum einsöngslög-
um heyrist nánast
aldrei. Á sama tíma
gera hamraborgirnar
manni lífið leitt. Gæti
það verið að sumar
þessar „íslensku söng-
perlur“ séu ekki þau
meistaraverk að þau þoli slíka of-
notkun? Gæti verið að svona skoð-
anir séu „tabú“ og jafnist á við land-
ráð?
Geisladiskurinn Áfram, þar sem
þeir Þorgeir J. Andrésson og Jónas
Ingimundarson flytja íslensk ein-
söngslög og fjórar Wagneraríur, er
ekki alveg laus við verstu hamra-
borgirnar. Valið á Draumalandinu,
Minningu, Bikarnum, Mánaskini,
Kveðju o.fl. er mjög fyrirsjáanlegt.
Og Hamraborgin sjálf er þarna líka,
enda er Þorgeir tenórsöngvari og
vill eins og aðrir kollegar hans tak-
ast á við þetta mikla tenóralag. Því
miður tekst honum það ekki alls
kostar frekar en öðrum sem fetað
hafa í fótspor stórsöngvarans Ein-
ars Kristjánssonar.
En sem betur fer má á diskinum
heyra sjaldheyrðari verk eins og tvö
ágæt lög Emils Thoroddsen, Kveðja
og Sáuð þið hana systur mína og Til
Unu eftir Sigfús Halldórsson. Og
enn einu sinni kemur Karl O. Run-
ólfsson á óvart með hinum sérkenni-
lega Hirðingja, vel uppbyggðu lagi
með glæsilegri píanórödd þar sem
Jónas Ingimundarson fer á kostum.
Er ekki tími til kominn að helga
þessu vanrækta tónskáldi eins og
einn geisladisk með sönglögum?
Þessu er hér með komið á framfæri
til Þorgeirs J. Andréssonar og koll-
ega hans í söngvarastétt.
Skömm er frá því að segja að tón-
skáldið og organleikarinn Ingibjörg
K. Sigurðardóttir (1909–1998) er
mér algerlega ókunn. Hún á hér lítið
og hnyttið lag sem heitir Vinsamleg
tilmæli og ef marka má það er hér á
ferðinni ágætur laga-
smiður sem áhugavert
væri að kynnast. Disk-
inum lýkur – mjög
óvænt – á fjórum atrið-
um úr Wagneróperum
sem Þorgeir gerir
prýðileg skil (sérstak-
lega In fernem land úr
Lohengrin) enda starf-
aði hann við Wagn-
erhátíðina í Bayreuth
um skeið. En mikið er
píanóútdrátturinn föl-
litur samanborið við
hljómsveit Wagners og
þar hjálpar vandvirkni
Jónasar Ingimundar-
sonar lítið.
Þorgeir J. Andrés-
son hefur þróttmikla og karlmann-
lega tenórrödd sem hann beitir
áreynslulítið, tónmyndunin er jafn-
an örugg og skilningur á efni söng-
texta greinilegur í túlkun hans. Tón-
listin er hér í góðum höndum. Jónas
Ingimundarson er einn af nestorum
íslenskra píanómeðleikara og er
traustur meðreiðarsveinn, eins og
hans er von og vísa.
Hljóðritun Halldórs Víkingsson-
ar, sem gerð var í Salnum í Kópa-
vogi, er góð og jafnvægið milli sön-
varans og píanóleikarans er
ákjósanlegt.
Ekki bara
hamraborgir
TÓNLIST
Geislaplötur
Íslensk einsöngslög: Árni Thorsteinsson:
Áfram, Fögur sem forðum og Vorgyðjan
kemur. Karl O. Runólfsson: Í fjarlægð og
Hirðinginn. Markús Kristjánsson: Minn-
ing. Emil Thoroddsen: Smalastúlkan,
Sáuð þið hana systur mína, Til skýsins og
Kveðja. Ingi T. Lárusson: Heyr, lát mig líf-
ið finna. Eyþór Stefánsson: Bikarinn og
Mánaskin. Sigfús Einarsson: Drauma-
landið. Þórarinn Guðmundsson: Kveðja.
Ingibjörg K. Sigurðardóttir: Vinsamleg til-
mæli. Sigfús Halldórsson: Í dag og Til
Unu. Sveinbjörn Sveinbjörnsson: Sprett-
ur. Sigvaldi Kaldalóns: Hamraborgin. Sig-
urður Þórðarson: Sjá dagar koma. Óp-
eruaríur: Richard Wagner: Atmest du
nicht mit mir, In fernem Land og Höchtes
Vertraun úr Lohengrin, Willst jenes Tags
úr Hollendingnum fljúgandi. Söngur: Þor-
geir J. Andrésson (tenór). Píanóleikur:
Jónas Ingimundarson. Heildarlengd:
72:50 mín. Útgefandi: Fermata.
ÁFRAM
Þorgeir J.
Andrésson
Valdemar Pálsson
Álftagerð-
isbræður –
Skagfirskir
söngvasveinar
hefur Björn
Jóhann
Björnsson
skráð.
Í kynningu segir m.a.: „Í bókinni
um Álftagerðisbræður er sagt frá
lífsglöðum bræðrum sem fyrst
sungu saman fjórir við jarðarför föð-
ur síns, öðluðust hylli sveitunga
sinna og urðu svo landsþekktir
skemmtikraftar. Allt frá blautu
barnsbeini hefur líf þeirra snúist
um söng enda spretta þeir úr frjó-
um jarðvegi skagfirskrar söngmenn-
ingar. Bókin geymir ógleymanlegar
frásagnir af líflegu bernskuheimili
þeirra í Álftagerði þar sem fjöldi lit-
ríkra einstaklinga kemur við sögu,
söngferill þeirra er rakinn, sagt frá
samvinnu þeirra og Karlakórsins
Heimis og fylgst með þeim á tón-
leikaferð.“
Útgefandi er Forlagið. Bókin er
336 bls., prentuð í Odda. Kápu-
hönnun: Erlingur Páll Ingvarsson.
Verð: 4.690 kr.
Lífshlaup
ÞESSI litla en snotra bók geymir
tólf þætti. Suma má með réttu kalla
„esseyjur“. Aðrir eru ræður fluttar
við hátíðleg tækifæri. Níu þættir hafa
áður birst í bókum, blöðum og tíma-
ritum. Ekki eru allir þeirra ársettir,
en af þeim, sem ártal hafa, er sá elsti
frá árinu 1980, en sá yngsti frá þessu
ári.
Fyrsta ritgerðin, Af þráðarlegg og
reiptöglum, er einkar hugljúf umfjöll-
un um „alþýðulist“. Þá kemur
skemmtileg endurminningarfrásögn,
Á leið í lundinn helga. Þar segir frá
stuttri sveitadvöl og strokferð í
Þrastalund. Hér er náttúrlega mjög
mikill kúltúr. Kringum Vínarferð
Jóns Pálssonar frá Hlíð er allkúnstug
frásögn af ferðalagi þessa sérkenni-
lega manns og birt er bréf frá Jóni til
föður Björns. Eiginlega er þessi rit-
gerð eins konar söguleg leiðrétting.
Þá kemur hér stuttur
kafli úr hinu mikla rit-
verki Björns, Íslenskri
myndlist. Þar bregður
höfundur undir sig
„fræðifætinum“ og
verður öllu þungbrýnni
en hann á vanda til.
Ræðurnar eru tvær.
Önnur ber titilinn
Tannfé Háskóla Íslands
og var hún flutt á 75 ára
afmæli Háskóla Ís-
lands. En við það tæki-
færi var starfsmönnum
Háskólans gefin ljós-
prentun af mynd Kjar-
vals, Eldur orðsins, sem
Háskólinn fékk í
„tannfé“ á sínum tíma. Hin ræðan var
flutt á hátíðarsamkomu í Þjóðleikhús-
inu á hálfrar aldar afmæli Myndlista-
og handíðaskóla Íslands. Báðar þess-
ar ræður eru listasmíð. Steinharpa
skáldsins er smágrein um bautastein-
inn á leiði Sigurðar Breiðfjörðs. Það
er yngsta ritsmíðin í þessu safni, sam-
in eða a.m.k. birt á þessu ári. Þrjár áð-
ur óbirtar greinar, eða hugvekjur
kannski, finnst mér með
því lakara í bókinni. En
hún endar á bráðsmell-
inni frásögu af sér-
kennilegum Íslendingi,
sem innlyksa varð í
Kaupmannahöfn fyrir
langa löngu. Að vísu er
ekki langt síðan þessi
sama grein birtist í bók
eftir Björn, svo að
kannski var ekki þörf á
að birta hana aftur hér.
En hún skemmir þó
ekki fyrir.
Haustlauf heitir bók-
in. Hvernig ber að skilja
titilinn? Eru þetta síð-
ustu laufin, sem falla af
laufríku tré þessa fagurvirka aldna
höfundar áður en vetur leggst yfir?
Hvort sem það eru skilaboð höfundar
eða ekki eru lauf þessi fögur eins og
haustlaufið er vant að vera. Hér eru
nokkrar glitrandi perlur, sem sýna
stílleikni fagurkerans. Ekki er um að
fást þó að einstaka blað sé svolítið
visnara en annað.
Sigurjón Björnsson
Úr greinasyrpum
Björns Th. Björnssonar
BÆKUR
Ritgerðir
Björn Th. Björnsson. Mál og menning,
Reykjavík, 2001, 120 bls.
HAUSTLAUF
Björn Th.
Björnsson