Morgunblaðið - 06.12.2001, Blaðsíða 44

UMRÆÐAN
44 FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FJÁRMÁL Land-
spítala – háskóla-
sjúkrahúss hafa verið
talsvert í umræðunni
upp á síðkastið, ekki
síst vegna þess að
áætluð rekstraraf-
koma ársins er nei-
kvæð um 500 m.kr.
sem eru 2,5% frávik
frá fjárheimildum.
Málflutningur hefur
stundum verið með
þeim hætti að ætla
má að rekstrarkostn-
aður spítalans sé
mjög hár í saman-
burði við sambærileg
sjúkrahús í öðrum
löndum. Einnig að sameining fyrr-
um Ríkisspítala og Sjúkrahúss
Reykjavíkur hafi kostað meira en
áætlað var og að hagræðing vegna
sameiningarinnar skili sér seint og
illa. Þessum málflutningi er ég al-
farið ósammála og vil í þessari
grein varpa ljósi á rekstur spít-
alans og þá hagræðingu sem verið
er að ná fram.
Einkarekstur þar
sem það á við
Óvissa er talsverð í ytra um-
hverfi spítalans. Spítalinn býr enn
við fastar fjárveitingar þrátt fyrir
að nágrannalönd okkar hafi á síð-
ustu árum breytt fjármögnun
sjúkrahúsa sinna þannig að verk-
efni og fjárveitingar haldast í
hendur. Landspítali hefur und-
irbúið aðlögun alþjóðlegra fjár-
mögnunarkerfa að íslenskum að-
stæðum og hvetur
stjórnvöld til að fara
að dæmi nágranna-
þjóðanna og tengja
fjárveitingar við fram-
leiðslu. Þá er pólítísk-
ur ágreiningur um
hvaða þjónusta ætti
að vera í einkarekstri
og hvað ætti að vera
innan reksturs spítal-
ans. Í kerfi fastra
fjárveitinga, sem þar
að auki eru mjög
naumar, mun spítal-
inn forgangsraða
verkefnum sínum og
draga úr þjónustu á
þeim sviðum sem
helst geta verið utan spítalans.
Einkarekstur á ágætlega við suma
þætti heilbrigðisþjónustunnar en
aðrir eiga betur heima undir regn-
hlíf spítalans. Þar á ég sérstaklega
við verkefni þar sem stofnkostn-
aður í þekkingu starfsmanna eða
tækjabúnaði er verulegur og þegar
verkefnin eru mikilvæg vegna
kennsluhlutverks spítalans.
Þjónustan
Rekstrarkostnaður spítalans er
um 20 milljarðar á ári. Á föstu
verðlagi, og miðað við útkomuspá
ársins, hefur rekstrarkostnaður
aukist um 0,7% frá fyrra ári. Á
sama tíma er kostnaður við sam-
einingu í hámarki, þ.e. vegna bið-
launa, vegna sameiningar á upp-
lýsingakerfum og vegna fram-
kvæmda en fjárlög gerðu ekki ráð
fyrir neinni hækkun. Starfsemis-
tölur sýna að sjúklingum fjölgar á
sólarhringsdeildum, bráðamót-
tökum og dag- og göngudeildum.
Legudögum hefur fækkað með
styttingu í meðallegutíma, valað-
gerðum hefur fækkað en dýrum
bráðaaðgerðum, s.s. brjóstholsað-
gerðum, hefur fjölgað.
Áætlaður rekstrarhalli ársins er
að stórum hluta tilkominn vegna
óhagstæðrar gengis- og verð-
lagsþróunar. Áætluð hækkun
rekstrarvara á spítalanum er rúm
9% en í fjárlögum var gert ráð fyr-
ir 4%, sem skýrir um 300 m.kr. af
rekstrarhalla ársins. Nauðsynlegt
er að þessi mismunur verði leið-
réttur því óeðlilegt er að spítalinn
dragi saman í þjónustu vegna þró-
unar á verðlagi og gengi.
Hagstæður
samanburður
Algengt er að sjá þá staðhæf-
ingu í erlendum fræðigreinum að
um milljón manns þurfi til að borgi
sig að reka hátækniheilbrigðis-
þjónustu eins og veitt er á Land-
spítala. Samkvæmt því ætti
rekstrarkostnaður spítalans að
vera hærri en á sambærilegum
sjúkrahúsum erlendis því fastur
kostnaður vegur þyngra og kostn-
aður við að viðhalda nauðsynlegri
sérþekkingu starfsmanna er hærri
þegar viðskiptavinahópurinn er lít-
ill. Staðreyndir sýna hið gagn-
stæða.
Á Landspítala er unnið ötullega
að kostnaðargreiningu á starfsem-
inni og flokkun hennar samkvæmt
alþjóðlegum mælingarkerfum. Á
þessu ári hefur rekstur kvenna-
sviðs spítalans verið samkvæmt al-
þjóðlegu kerfi og um næstu ára-
mót bætast skurðlækningasviðin
við. Því getum við nú borið saman
kostnað einstakra verkefna við
sambærileg verkefni erlendis.
Þessi samanburður er hagstæður
Landspítala án þess að árangur af
þjónustunni sé lakari sem sýnir
frábæran árangur starfsmanna
spítalans.
Sameiningin skilar
hagræðingu
Sameiningarferlið hófst fyrir
rúmu ári og mun standa í rúmt ár
til viðbótar. Stjórnsýsla spítalans
var sameinuð á síðasta ári, bók-
hald var sameinað um síðustu ára-
mót og sameining sérgreina hófst
fyrr á þessu ári. Stjórnunarstöðum
fækkaði í kjölfarið. Til þess að sem
minnst röskun verði á þjónustu við
sjúklinga þarf að undirbúa samein-
ingu vel, laga þarf húsnæði og
upplýsingakerfi að hinni samein-
uðu sérgrein og stoðþjónusta þarf
að vera til staðar. Kostnaður við
sameininguna er talsverður eins
og fyrr segir, t.d. þarf að greiða
biðlaun og fjárfesta þarf í upplýs-
ingakerfum sem mörg hver voru
orðin gömul og erfitt að laga að
þörfum spítalans. Fjárhagsleg
hagræðing skilar sér í kjölfarið,
aðallega vegna fækkunar stjórn-
enda og lækkunar á föstum kostn-
aði. En mikilvægasta hagræðingin
er bætt þjónusta við sjúklinga
þegar sérþekkingin er sameinuð.
Rekstrarformi deilda innan spít-
alans hefur verið breytt í nokkrum
veigamiklum þáttum. Rannsóknar-
stofnun og Blóðbanki vinna nú
samkvæmt gjaldskrá þar sem
tekjur standa undir útgjöldum.
Þjónustusamningar hafa verið
gerðir við stjórnendur öldrunar-
sviðs og endurhæfingarsviðs spít-
alans og unnið er að undirbúningi
að þjónustusamningum við fleiri
rekstrareiningar þar sem þjónust-
an er skilgreind og verðlögð og
sett eru markmið í starfseminni.
Slíkt rekstrarform eykur sjálf-
stæði deilda innan spítalans. Þá
hefur þjónusta verið sett í útboð
s.s. ræstingarþjónusta á ákveðnum
einingum og apótek spítalans er
rekið sem hlutafélag.
Kostnaður við
sameiningu
Þótt hagræðing af sameining-
unni sé enn lítið farin að skila sér
eru framlög til spítalans lækkuð í
fjárlagafrumvarpi næsta árs. Því
hefur kostnaður við sameiningu
stærsta fyrirtækis landsins ekki
verið viðurkenndur, hvorki í fjár-
lögum þessa árs né næsta, sem er
áreiðanlega einsdæmi þegar fyr-
irtæki af þessari stærð og umfangi
eru sameinuð. Spítalinn getur ekki
aukið tekjur sínar því þær eru
bundnar með lögum og reglugerð-
um. Því verður að grípa til nið-
urskurðar á þjónustu á næsta ári
standi fjárlagafrumvarpið óbreytt.
Því skora ég á stjórnvöld að leggja
nauðsynlegt fjármagn til samein-
ingarinnar á næsta ári.
Hagstæður samanburður
fyrir háskólasjúkrahúsið
Anna Lilja
Gunnarsdóttir
Heilsuþjónusta
Kostnaður við samein-
ingu stærsta fyrirtækis
landsins, segir Anna
Lilja Gunnarsdóttir,
hefur ekki verið viður-
kenndur.
Höfundur er framkvæmdastjóri
fjárreiðna og upplýsinga
Landspítala – háskólasjúkrahúsi.
Í UMRÆÐU að
undanförnu hefur
hugtakið samlags-
hlutafélög skotið
nokkuð upp kollinum.
Svo virðist sem áhugi
manna á félagaform-
inu hér á landi sé að
glæðast og hafa er-
lendir sem innlendir
aðilar litið til þess í
auknum mæli, m.a. í
því augnamiði að nýta
skattlagningu þess.
Í Danmörku hefur
verið komist þannig
að orði að samlags-
hlutafélög sameini
það besta úr báðum
heimum, skipulagið og reglusetn-
inguna frá hlutafélögum en skatt-
lagninguna frá sameignarfélögum.
Kostir samlagshlutafélaga í ná-
grannalöndum okkar, Danmörku
og Noregi, sem og í Bandaríkj-
unum, teljast því aðallega vera
skattaleg meðferð félaganna. Sam-
lagshlutafélög eru þar skattlögð
eins og sameignarfélög og eru því
ekki sjálfstæðir skattaðilar, heldur
er hagnaður og tap félaganna
skattlagt hjá eigendum þeirra. Tap
samlagshlutafélaga kemur því til
frádráttar öðrum tekjum eig-
endanna og þar af leiðandi er
minni fjárhagsleg áhætta fyrir
samlagshluthafana fólgin í því að
stofna samlagshlutafélag en hluta-
félag. Því verður fjármögnun
þeirra greiðari en fjármögnun t.d.
hlutafélaga. Á sama hátt er hagn-
aður skattlagður hjá eigendunum
og því er aðild að samlagshluta-
félögum fýsilegur kostur fyrir þá
sem ekki eru skattskyldir, s.s. líf-
eyrissjóði. Séu eigendur samlags-
hlutafélaga erlendir aðilar er
hagnaður samlagshlutafélaga
skattlagður hjá viðkomandi eig-
endum og má í vissum tilfellum
lækka skattgreiðslur
þeirra vegna tvískött-
unarsamninga eða
mismunandi ákvæða
skattalaga í heimaríki
samlagshlutafélags og
heimaríki eigenda
þess.
Óljós réttarstaða
Ákvæði um skatt-
lagningu samlags-
hlutafélaga voru í lög-
um um tekju- og
eignarskatt allt til
ársins 1971 og voru
þau þá skattlögð líkt
og hlutafélög. Hins
vegar var þá gerð sú
breyting að samlagshlutafélög
voru felld úr upptalningu laganna
á þeim félögum sem greiða skulu
tekju- og eignarskatt. Eftir það
hefur skattaleg staða félaganna
verið mjög óljós og er þar að öllum
líkindum komin skýringin á því
hvers vegna slíkt félag hefur aldr-
ei verið stofnað hér á landi – en
það er ekki fýsilegur kostur að
stofna félag sem óvissa er um
hvernig verður skattlagt.
Alvarleg tilraun til að stofna
samlagshlutafélag var gerð hér á
landi árið 2000 og var af því tilefni
leitað eftir áliti embættis ríkis-
skattstjóra á skattlagningu félag-
anna. Embættið komst í stuttu
máli að þeirri niðurstöðu að sam-
lagshlutafélög væru enn sjálfstæð-
ir skattaðilar, þrátt fyrir laga-
breytinguna. Í viðtali við Morg-
unblaðið hinn 4. nóvember sl. kom
fram í máli Baldurs Guðlaugsson-
ar, ráðuneytisstjóra í fjármála-
ráðuneytinu, að hann væri sama
sinnis.
Skattlagning
samlagshlutafélaga
Ég er ekki sammála því að um
skattlagningu samlagshlutafélaga
fari með ofangreindum hætti. Í
svokölluðu Bergnessmáli, H.
1993:2011, var komist að þeirri
niðurstöðu að samlagsfélög væru
sjálfstæðir skattaðilar. Í kjölfar
niðurstöðu Hæstaréttar var eftir-
farandi ákvæði sett í 2. mgr. 2. gr.
laga um tekju- og eignarskatt:
„Samlagsfélög með ótakmarkaðri
ábyrgð minnst eins félagsaðila
geta ekki verið sjálfstæðir skatt-
aðilar.“ Í firmalögum eru samlags-
hlutafélög flokkuð sem ein tegund
samlagsfélaga, en þau skipta sam-
lagsfélögum annars vegar í almenn
samlagsfélög og hins vegar sam-
lagshlutafélög. Í greinargerð með
134. gr. einkahlutafélagalaga segir
orðrétt: „Samlagshlutafélag er ein
tegund samlagsfélaga …“ Að
þessu virtu verður að telja það
ótvíræða niðurstöðu löggjafans að
flokka samlagshlutafélög sem eina
tegund samlagsfélaga. Það er að
sjálfsögðu flokkun löggjafans á fé-
lögunum sem telur þegar reglur
um skattlagningu þeirra eru
ákvarðaðar. Þar sem samlags-
hlutafélög eru ein tegund samlags-
félaga tekur því áðurnefnd regla 2.
mgr. 2. gr. laga um tekju- og eign-
arskatt til samlagshlutafélaga sem
og annarra samlagsfélaga. Í stuttu
máli; löggjafinn flokkar samlags-
hlutafélög sem eina tegund sam-
lagsfélaga, samlagsfélög eru ekki
sjálfstæðir skattaðilar heldur hvíl-
ir skattskyldan á eigendum félag-
anna og því gildir sama regla um
samlagshlutafélög.
Tekju- og eignarskattur
Fyrir Alþingi hefur nú verið lagt
fram frumvarp til laga um breyt-
ingar á m.a. lögum um tekju- og
eignarskatt. Ef frumvarpið verður
óbreytt að lögum munu samlags-
hlutafélög verða skattlögð með
sama hætti og hlutafélög og einka-
hlutafélög. Ég tel óskynsamlegt að
samþykkja lagafrumvarpið óbreytt
og leggja þar með sjálfstæða
skattskyldu á samlagshlutafélög.
Rökin fyrir því eru að með breyt-
ingunum tapa samlagshlutafélög
allri sérstöðu gagnvart einkahluta-
félögum og verður nánast um
sama félagaformið að ræða, eini
munurinn verður að innan sam-
lagshlutafélaga eru einn eða fleiri
félagsmenn sem bera ótakmarkaða
ábyrgð á skuldbindingum þess.
Vegna þessarar persónulegu
ábyrgðar verður að telja að enginn
muni velja samlagshlutafélaga-
formið fram yfir einkahlutafélög
og er því verið að tryggja áfram-
haldandi notkunarleysi samlags-
hlutafélaga hér á landi með laga-
frumvarpinu. Á það skal bent að í
Danmörku hafa samlagshlutafélög
fylgt skattlagningarreglum sam-
eignarfélaga án vandræða og erfitt
að sjá hvers vegna slíkt fyrir-
komulag geti ekki einnig gengið á
Íslandi. Það er ástæða til að skora
á alþingismenn að breyta frum-
varpinu á þann hátt að skýrt verði
tekið fram að samlagshlutafélög
séu ekki sjálfstæðir skattaðilar,
eða a.m.k. að sömu reglur gildi um
skattlagningu þeirra og samlags-
félaga. Við það myndu sérstaða og
kostir samlagshlutafélaga fram yf-
ir önnur félagaform fá að njóta sín
og frelsi í íslensku viðskiptalífi
yrði þar með aukið til muna.
Skattlagning
samlagshlutafélaga
Grímur
Sigurðsson
Skattar
Það er ástæða til að
skora á alþingismenn að
breyta frumvarpinu á
þann hátt, segir Grímur
Sigurðsson, að samlags-
hlutafélög séu ekki
sjálfstæðir skattaðilar.
Höfundur er laganemi og höfundur
skýrslu um réttarstöðu samlags-
hlutafélaga.
Mikið úrval af
brjóstahöldurum
verð frá kr. 700
Mömmubrjósta-
haldarar kr. 1900
Úrval af náttfatnaði
fyrir börn og fullorðna
Nýbýlavegi 12, sími 554 4433
Byggir
upp og
nærir
NAGLANÆRING
G
læ
si
le
g
a
r
g
ja
fa
vö
ru
r Skál
kr. 8.350
Mörkinni 3, sími 588 0640
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18.
Lau. frá kl. 11-14.