Morgunblaðið - 13.12.2001, Blaðsíða 38

LISTIR
38 FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Gistihús Regínu
Mjölnisholti 14, 3. hæð, símar 551 2050 og 898 1492
Það verður opið að venju hjá okkur um jólin og
áramót frá 13. des. til 5. janúar við óskum
öllum landsmönnum nær og fjær gleðilegra jóla,
árs og friðar.
Verð á herb. og íbúðum yfir hátíðarnar:
Stúdíóíbúð kr. 5.000 nóttin
eða kr. 20.000 vikan.
2ja manna herb. með aðgangi að baði
nóttin kr. 4.000,- eða kr. 15.000 vikan.
Eins manns herb. kr. 2.500 nóttin
eða kr. 15.000 vikan
Ekki er um morgunverð að ræða
á þessu tímabili.
Gleðileg jól.
Áður en ég kveð
er eftir Mary
Higgins Clark.
Jón Daníelsson
hefur snúið á ís-
lensku.
Í kynningu seg-
ir m.a.: „Þegar
bátur Adams
Caulfields spring-
ur í loft upp með hann og nokkra
nána viðskiptafélaga innanborðs
leiðir rannsókn í ljós að furðumargir
hefðu getað talið sig hafa ástæðu
til þess að koma sprengju fyrir í
bátnum.“
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin er
293 bls., prentuð í Lettlandi. Verð:
3.480 kr.
Skáldsaga
Langt út í geim
er í flokki
barna- og ung-
lingabóka frá
Newton. Jón
Daníelsson hef-
ur íslenskað.
Hér segir frá
fyrstu hug-
myndum manna um geimferðir,
fyrstu geimferðunum og þróun
þeirra, að búa í geimnum, geim-
rannsóknum og framtíð mannkyns-
ins úti í geimnum. Nokkrir efn-
isþættir, sem fjallað er um eru
geimferjur, könnun Mars, um borð í
geimfari, bækistöðvar á tunglinu,
geimverur, orka sólarinnar og margt
fleira.
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin er
52 bls., prentuð á Ítalíu. Verð:
2.380 kr.
Á smygl-
araslóðum er eftir
Harald Skjöns-
berg. Þórunn
Halla Guðlaugs-
dóttir þýddi.
Á smygl-
araslóðum gerist í
Noregi á árunum
eftir síðari heims-
styrjöldina. Þar segir frá tveimur
drengjum sem verða vitni að smygli
og viðbrögðum þeirra þegar ljómi æv-
intýris snýst upp í bitran raunveru-
leika.
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin er
67 bls., prentuð í Lettlandi. Verð:
1.980 kr.
Svanur elskar
Soffíu er eftir þá
Sören Olsson og
Anders Jacobs-
son. Jón Daní-
elsson þýddi.
Í kynningu segir
m.a.: Svanur And-
ersson – kvenna-
gullið fræga, rómantíski riddarinn,
hetja allra stelpna. Skyndilega virðist
allt vera orðið öfugsnúið. Nú eru það
grimmilegir tölvuleikir sem gilda,
þungarokk og hokkímyndir. Og því
miður virðist meira að segja Soffía
vera hrifnari af þessum hörðu og
sterku strákum, sem eru allt það sem
Svanur er ekki.“
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin er
165 bls., prentuð í Lettlandi. Verð:
2.380 kr.
Unglingar
TALSVERT hefur
borið á nýjum aðferðum
rithöfunda sem skrifa
fyrir börn og unglinga.
Samkeppnin um athygli
lesenda kallar á nýjar
leiðir og nýjar aðferðir.
Samt er hefðin aldrei
langt undan.
Artemis Fowl er mjög
sérstæð saga. Hún
fjallar um 12 ára pilt
sem býr yfir, að því er
virðist, meiri greind
heldur en gengur og
gerist með fólk. Hann er eiginlega
hvort tveggja í senn, magnaður
njósnari og málvísindamaður en jafn-
framt drengur sem lýtur sömu lög-
málum og drengir gera yfirleitt.
Artemis Fowl lendir í samskiptum við
afskaplega sérkennilegar verur.
Hann telur að sér nægi ekki venjuleg-
ir mannheimar og því leitar hann á vit
álfa og annarra vera sem ekki geta
talist hefðbundnar í heimi venjulegs
fólks. Og hann finnur sig knúinn til að
halda við hefð ættar sinnar.
Artemis Fowl fær í hendur óskilj-
anlegan texta sem honum tekst með
hjálp tækninnar og einstaks næmis
og skilnings að þýða á mannamál. Þá
áttar hann sig á að hann á við álfa að
glíma. Hann kemst líka á snoðir um
að þeir eru ekki auðveldir viðfangs.
Höfundur bókarinnar er írskur
kennari, Eoin Colfer. Löngu áður en
bókin kom út virtust útgefendur víða
um heim veðja á hana og óhætt er að
telja hana lofa góðu á
hinum mikla sam-
keppnismarkaði sem
barna- og unglinga-
bækur þurfa að sækja
inn á og kvikmynda-
réttur hefur þegar ver-
ið seldur. Í viðtölum
hefur höfundurinn
harðneitað þeim full-
yrðingum sem sumir
hafa haldið fram að
þessi bók hans sé líkleg
til að veita bókunum
um Harry Potter verð-
uga samkeppni, en fáar
bækur hafa fengið jafn mikla athygli
og þær á undanförnum áratugum.
Hann hefur nú þegar haft af henni
umtalsverðar tekjur sem koma til
með að gera honum kleift að stunda
skriftir áfram.
Lesandinn þarf í raun og veru að
gera upp við sig hvers konar mann-
eskja Artemis Fowl er. Er hann
venjulegur drengur eða er hann út-
smoginn njósnari og þrjótur? Getur
tólf ára drengur búið yfir eiginleikum
hins síðarnefnda? Og getur barn
nokkru sinni hætt að vera barn?
Kannski er þessi bók eitt skemmti-
legasta dæmi um það hversu óskýr
mörk eru að verða á bókum fyrir börn
og fullorðna. Kannski segir hún okkur
það líka að bók sem bæði börn og full-
orðnir hafa gaman af hljóti að vera
góð bók. Kannski veitir ævintýrablær
frásagnarinnar henni ákveðið forskot,
forskot sem erfitt er að keppa við, af
því að okkur er öllum eiginlegt að
þykja ævintýrið höfða til okkar.
Það virðist vera gróska í breskri
barnabókaútgáfu. Margir athyglis-
verðir höfundar eru áberandi á bóka-
markaði þar í landi. Góðu heilli hafa
íslenskir bókaútgefendur áttað sig á
því og þess vegna eru breskir höfund-
ar talsvert áberandi á íslenskum
markaði. Þá er ekki verra að málhagir
þýðendur íslenski bækurnar eins og
Guðni Kolbeinsson gerir í þessu til-
fellli og þar fær hann útrás fyrir
hæfni sína við að íslenska erlend hug-
tök. Þetta er góð bók, sem á án efa
eftir að vekja verðskuldaða athygli
lesenda.
BÆKUR
Barna- og unglingasaga
ARTEMIS FOWL
Sigurður Helgason
Nýstárleg bók
fyrir ungmenni
Eftir Eoin Colfer. Íslensk þýðing Guðni
Kolbeinsson. Útgefandi JPV forlag,
Reykjavík, 2001. Prentvinnsla:
Prentuð í Danmörku. 280 bls.
ÞÆTTIRNIR í bók þessari – rit-
aðir bæði á ensku og íslensku – eru í
raun utan flokka í bókmenntalegum
skilningi; standa einhvers staðar á
milli örsagna og prósaljóða. Heiti
bókarinnar, Vinjettur, lýtur nokkurn
veginn hinu sama. Íslenskir bóka-
gerðarmenn hafa löngum notað orð
þetta um smágerðar bókaskreytingar
sem komið er fyrir við upphaf eða lok
kafla, oftar en ekki til eyðufyllingar.
Orðið er komið úr frönsku. Yfirfærð
merking þess rekur slóða til þess er
teikningar af vínteinungum þóttu
henta vel til bókaskreytinga. Lengd
þáttanna er tíðast í kringum hálf blað-
síða, stundum minna, stundum meira.
Efnið er af ýmsum toga spunnið,
hversdagslífslýsingar, hugleiðingar,
dæmisögur – stundum allt þetta í ein-
um og sama þættinum. Höfundurinn
gerir sér far um að minna á hamskipt-
in í lífinu og náttúrunni og skoða hlut-
ina frá ólíkum sjónarhornum, stund-
um beinlínis gagnstæðum. Taka má
sem dæmi þátt sem höfundur nefnir
Regnið. Fyrst er lýst áhrifum þeim
sem drungalegur úrkomudagur hefur
á mannlífið. Síðan er minnt á hina hlið
málsins, nauðsyn vatns-
ins fyrir allt sem lifir. Á
norðurhveli jarðar verði
menn þungir á brún í
dimmviðrinu. Annars
staðar á jörðinni, þar
sem allt er að skrælna
úr þurrki, sé rigning
hins vegar kærkomin
og dásömuð. Í fram-
haldinu er svo drepið á
baráttuna um vatnið.
Regnlandsferðir geti í
fyllingu tímans orðið
jafneftirsóknarverðar
fyrir suma jarðarbúa og
sólarlandaferðir fyrir
aðra.
Ást úti í hrauni nefn-
ist ljóðrænn þáttur þar sem höfundur
leitast við að sýna mannlífið við mis-
munandi aðstæður: Tískuhús í París
sendir sýningarstúlkur til Íslands þar
sem þær eru myndaðar með stórfeng-
legar auðnir landsins að bakgrunni.
Hugmyndin er góð, enda kann hún að
styðjast við raunveruleg dæmi úr
samtíðinni. Andstæðurnar eru aug-
ljósar, allt að yfirþyrmandi. En að
blanda saman við þetta kynlífsórum
eins og gert er í þættinum? Það drep-
ur efninu á dreif; gerir áhrifin af and-
stæðunum harla mátt-
lítil.
Sama máli gegnir um
þáttinn Ást á milli
hæða. Þar segir frá
ungri konu í fjölbýlis-
húsi sem gengur til
náða en festir ekki svefn
vegna gleðskapar og
hávaða frá nágrönnun-
um undir og yfir íbúð
hennar. Efnið er tilvalið
út af fyrir sig. En mun-
úðarþoka sú, sem yfir-
skyggir endinn, deyfir
mynd sem annars hefði
getað verið hrein og
skýr, og ef til vill áhrifa-
mikil.
Betri er þátturinn Jól, dæmisaga
úr samtíðinni, saga um lífsleiða og
firringu: Lítill snáði bíður spari-
klæddur eftir dásemdum þeim sem
hátíðin muni færa honum. Farið er til
kirkju. Messan fer meira og minna
fram hjá honum. Sest er að borði. Á
borðum er þjóðlegur matur. Að mál-
tíð lokinni eru pakkarnir opnaður. Út
úr þeim velta leikföng. Sannkölluð
ánægjustund. Á borði stendur krist-
alsskál, full af sælgæti. Snáðinn tekur
skálina og lyftir henni á höfuð sér.
Sælgætinu snjóar niður í kringum
hann. Skálin fellur á gólfið og brotnar.
Drengurinn, sem hafði verið svo sæll
og glaður, áttar sig ekki á kringum-
stæðunum en verður skelfingu lost-
inn. Óhappið á þó eftir að verða hon-
um dýrmæt reynsla. Þar með rennur
upp fyrir honum að lífið er fallvalt.
Í Afrekshópnum er sagt frá mið-
aldra herramönnum í líkamsræktar-
tíma. Þeir eru látnir hlaupa og sprikla
eins og þeir eigi lífið að leysa. Þjálf-
arinn knýr þá áfram með ögrandi
hvatningarorðum. Öll á sú lýsing að
vera auðskilin. Nema hvað undirrit-
aður áttar sig ekki á hvað er að »boxa
fram«. Grunnhugmynd þáttarins er
hin sama og í sögunni um drenginn og
kristalsskálina: Lífsreynslan fæst
ekki nema fyrir einhvers konar
áreynslu eða jafnvel mistök.
Þessi fjögur dæmi ættu að nægja
til að gefa hugmynd um fjölbreytni
þáttanna. Smáform útheimta meiri
hugkvæmni og vandvirkni en stór-
verk, allt eins og skarpari sjón þarf til
að setja saman úr en jarðýtu. Ef horft
er til stílsins út af fyrir sig er enginn
byrjandabragur á bók þessari, enda
er höfundurinn kominn á miðjan ald-
ur. Dæmisögurnar eru yfirhöfuð betri
en ljóðrænu ívöfin. Þar kann höfund-
urinn að njóta reynslu sinnar og ald-
urs.
Að útliti og frágangi eru Vinjettur
hin vandaðasta bók.
BÆKUR
Örsögur
Eftir Ármann Reynisson. 95 bls. Útg. Ár –
Vöruþing. Prentun: Delo Tiskarna, Slov-
enia. 2001.
VINJETTUR – VIGNETTES
Ármann
Reynisson
Erlendur Jónsson
Smáform
ÍÞRÓTTIR og þá
sérstaklega knatt-
spyrnan eru fyrirferð-
armikill þáttur í lífi
margra. Enska knatt-
spyrnan nýtur mikilla
vinsælda hér á landi
og hið fornfræga félag
Liverpool frá sam-
nefndri borg á Eng-
landi á fjölmarga
stuðningsmenn á Ís-
landi. Bókin Rauði
herinn – saga Liver-
pool 1892-2001, er
fyrst og fremst skrif-
uð fyrir þá sem teljast til áhang-
enda liðsins – þó að aðrir íþrótta-
áhugamenn geti einnig haft ánægju
af. Bókin er í stóru broti, letrið er
stórt sem hentar vel yngri lesend-
um og fjölda svart-hvítra mynda er
að finna í bókinni. Stiklað er á stóru
í flestu því sem viðkemur hinu
sögufræga Liverpool-liði allt frá því
að það var stofnað af John Hould-
ing árið 1892 og fram til ársins
2001.
Margt skemmtilegt leynist undir
yfirborðinu í sögu Liverpool. Höf-
undar bókarinnar rekja gang mála
á hverju keppnistímabili fyrir sig í
stuttu máli. Leikjalýsingar taka
töluvert pláss í umfjölluninni. Leik-
irnir eru að sjálfsögðu það sem
hæst ber í sögu félagsins en því er
ekki að leyna að lýsingarnar verða
keimlíkar hver annarri þegar líður
á bókina – þrátt fyrir að um sé að
ræða nýja frásögn í hvert sinn. Þeir
leikmenn sem voru hvað mest áber-
andi á hverju tímabili fyrir sig fá
því ekki mjög ítarlega umfjöllun
þar sem kafað er djúpt í feril þeirra
og tölfræði, en á stundum hefði
vægi leikjalýsinganna mátt vera
minna. Það er nokkuð auðvelt að
finna einstaka viðburði í sögu fé-
lagsins, titlar viðkomandi kafla
segja það sem segja þarf. Í bókinni
eru stuttar sögur eða staðreyndir
um félagið. Að ósekju hefði mátt
brjóta heildarmynd bókarinnar
meira upp með slíku. Í textanum
leynast atburðir sem gætu farið
framhjá lesendum. Dæmi um slíkt
er að einn frægasti hnefaleikari
heims, Joe Louis, var skráður sem
leikmaður Liverpool árið 1944, ekki
var leyft að nota varamenn á Eng-
landi fyrr en árið 1965, hlutkesti
réð úrslitum í framlengdum leik
gegn Anderlecht í Evrópukeppni en
myntin endaði uppá rönd í fyrstu
tilraun, sagan af þróun
hins „alrauða“ keppn-
isbúnings liðsins er at-
hyglisverð og svona
mætti lengi telja. Allir
framkvæmdastjórar fé-
lagsins koma að sjálf-
sögðu við sögu. Ekki
er víst að yngri kyn-
slóðin muni eftir Don
Welsh, Bill Shankly,
Bob Paisley hvað þá
Kenny Dalglish en
bókin gefur ágæta
mynd af gangi mála
hjá framkvæmdastjór-
unum og hvernig þeir
féllu í kramið hjá stuðningsmönn-
um liðsins.
Kápa bókarinnar er velheppnuð
og engu er ofaukið í þeim efnum.
Eins og áður segir er letrið stórt og
myndirnar eru allar svart-hvítar.
Kostnaðarvitund útgefenda hefur
eflaust ráðið mestu um að bókin er
ekki prentuð í lit og á dýrari pappír
en slíkt hefði að sjálfsögðu gert
bókina að eigulegri grip. Ísland
kemur við sögu í bókinni og eðlilegt
hefði verið að taka þau tengsl meira
fyrir. Fyrsti Evrópuleikur félagsins
fór fram hér á landi gegn KR árið
1964. Tveimur áratugum síðar lék
enska liðið gegn KR á ný á Laug-
ardalsvelli í tilefni af 85 ára afmæli
íslenska liðsins, þar sem Gunnar
Gíslason skoraði í tvígang í 2:2 jafn-
tefli liðanna. Keflvíkingurinn Hauk-
ur Ingi Guðnason var einnig á mála
hjá félaginu um þriggja ára skeið.
Þessir kaflar í bókinni eru afar
snauðir. Engar frásagnir eru frá
þeim íslensku leikmönnum sem
léku þessa leiki. Haukur Ingi tjáir
sig ekki um leikmenn, félagið og
hvernig hann upplifði veru sína hjá
Liverpool. Að auki lék Ian Ross
með Liverpool um tíma en Ross
þjálfaði m.a. Val, KR og Keflavík
en Ross tjáir sig ekkert í bókinni.
Það sama má segja um einn merk-
asta leikmann Liverpool, Ian Rush,
sem hefur komið til landsins á und-
anförnum árum til að kenna ungum
knattspyrnumönnum.
Skortur á
íslensku kryddi
BÆKUR
Íþróttir
Höfundar: Agnar Freyr Helgason og Guð-
jón Ingi Eiríksson. Kápa og umbrot: Egill
Baldursson. Prentun: Prentsmiðjan Oddi
hf. Hólar, Akureyri, 2001. 143 bls.
RAUÐI HERINN
SAGA LIVERPOOL 1892–2001
Sigurður Elvar Þórólfsson