Morgunblaðið - 06.01.2002, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 6. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Frönskunámskeið
hefjast 14. janúar
Innritun frá 2. janúar
Námskeið fyrir byrjendur og lengra komna.
Námskeið fyrir börn og eldri borgara.
Taltímar og einkatímar.
Kennum í fyrirtækjum.
Kennsluefni birt á myndböndum.
Hringbraut 121 - JL-húsið, 107 Reykjavík, fax 562 3820
Veffang: http://af.ismennt.is
Netfang: af@ismennt.is
Upplýsingar í síma 552 3870 og
562 3820 frá kl. 13.30–19.00

Leynist
blaðburðarpoki heima
hjá þér?
Á S K R I F T A R D E I L D
Sími 569 1122/800 6122
Bréfasími 569 1115
Netfang askrift@mbl.is
Þeir blaðberar, fyrrverandi og núverandi, sem eru með
blaðburðarpoka en þurfa ekki á þeim að halda við
blaðburð, vinsamlegast komi þeim til áskriftardeildar
Morgunblaðsins, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. Móttakan
er opin virka daga milli klukkan 9 og 17.
Ef þið hafið ekki tök á að skila þeim, hafið þá samband
við áskriftardeild í síma 569 1122 og við sækjum þá.
FYRIR nokkrum árum birt-ist í Sjónvarpinu viðtal viðMatthías Johannessen rit-stjóra og skáld um Hall-dór Laxness. Matthías
sagði þar m.a.: „Það hefur stundum
komið upp á að við höfum ekki gert
nógu mikið upp við Halldór Lax-
ness. Þetta er rangt. Það þarf ekki
að gera neitt upp við Halldór Lax-
ness. Hann gerði það sjálfur. Hann
skrifaði stórmerka bók sem heitir
Skáldatími og allir þekkja. Þó að
megi gagnrýna ýmsa hluti og velta
hlutum fyrir sér í þessari bók er
hann harla miskunnarlaus við sjálf-
an sig.“ Svona talar aðeins vitur
maður og sanngjarn. Og aldrei
verður Matthías Johannessen
bendlaður við kommúnisma Stalíns
og hans stuðningsmenn þótt hann
láti skáld okkar beggja njóta sann-
mælis. En það sama verður ekki
sagt um ýmsa aðra háskólamennt-
aða menn sem hafa ræktað með sér
haturs- og óvildarhug til Halldórs,
og reyndar gert það að ævistarfi að
standa fyrir narti í hann fyrir skoð-
anir sem hann hefur viðurkennt að
voru rangar. Þetta er þeim mun
merkilegra sem stofnun sú sem
sumir þessara manna starfa við,
Háskóli Íslands, fann hvöt hjá sér
að gera Halldór að heiðursdoktor
fyrir framlag hans til íslenskrar
menningar. Ég er hér m.a. að tala
um menn sem báðir eru prófessorar
við þennan skóla, þá Arnór Hanni-
balsson og Hannes Hólmstein Giss-
urarson.
Fyrir tveim árum kom út bók eft-
ir Arnór sem nefndist Moskvulínan.
Í þessari bók var slík svertugjöf á
Halldór Laxness að jafnvel harðir
skoðanabræður Arnórs töldu bókina
viðfangsefni geðlækna og sálfræð-
inga fremur en efnivið í
pólitískt barefli. Eng-
inn sómakær maður
vildi vita af þessari bók,
nema hvað dr. Benja-
mín Eiríksson reyndi
að vekja athygli á
henni með lítilli klausu
í Mbl. og dó skömmu
seinna. Þessi fyrsta at-
laga að Halldóri Lax-
ness mistókst. En nú er
komið í ljós að nartinu
skal haldið áfram. Upp
er dubbaður til riddara
öldurhúsaskáld, Hall-
grímur Helgason, sem
taldi nauðsynlegt að
veita Halldóri smá svertugjöf í
skáldsöguformi. Skáldsagan var lát-
in heita Höfundur Íslands. Bækur
Hallgríms hafa hingað til ekki verið
mikið lesnar. Helst af ungu fólki
sem hefur gaman af að lesa um
ofsafengið kynlíf, dópneyslu og
brennivínsdrykkju. Honum hefur
verið hampað af fastakjöftum í öld-
urhúsasnakki sem finnst þeir vera
svo fyndnir og gáfaðir að þeir geta
varla lokið nokkurri setningu fyrir
smiltri. Mikill aðdáandi er Egill
nokkur Helgason, vörslumaður Silf-
urs Egils á Skjá 1,
sem umsvifalaust
gerði þetta unga skáld
að snillingi þegar
hann komst á snoðir
um það að verið var að
narta í Halldór Lax-
ness. Í fyrsta skipti í
bókmenntasögu Ís-
lands kunngjörði rit-
höfundur að hann
hefði ákveðna per-
sónu, Halldór Lax-
ness, að fyrirmynd í
skáldsögu sinni. Við
fréttamenn útvarps og
sjónvarps sagði hann
að vísu að í þessari
bók sinni væri hann að upphefja
þetta mesta skáld Íslands en ekki
að niðurlægja. Svona penpíutal
þoldi Hannes Hólmsteinn Giss-
urarson ekki, því hann er ekki með
merarhjarta og vill ekki hafa neina
hálfvelgju í orðum þegar komm-
arnir eru teknir til bæna. Hann
skrifaði myndskreytta heilsíðugrein
í þetta blað og kvað upp úr með það
að hér væri ekkert hrós um Nób-
elsskáldið á ferðinni heldur svertu-
gjöf sem hann ætti fyllilega skilið,
því hann hefði verið lygari og þagað
yfir níðingsverki í 35 ár. Og Hall-
grímur Helgason lét þau boð út
ganga að sér líkaði vel allt það sem
Hannes Hólmsteinn segði um bók
hans. Sjálfur hef ég ekki lesið bók
Hallgríms. En ef það er satt, sem
Hannes Hólmsteinn segir, að Hall-
grímur dragi eiginkonu Laxness og
dætur inn á sögusviðið til að herða á
varmennsku sögupersónunnar Ein-
ars J. Grímssonar, í líki Halldórs
Laxness, þá er mér öllum lokið. Það
er von að verslunarstýra Bókabúðar
Eymundssonar geisli af gleði þegar
hún var að lýsa snilldartöktum
þessa unga skálds í sjónvarpinu.
Hannes Hólmsteinn byrjar
snemma í grein sinni á eins konar
afsökun fyrir því að Hallgrímur
Helgason skuli nota Halldór Lax-
ness sem fyrirmynd í bók sinni og
segir að þetta hafi Nóbelsskáldið
líka gert í sínum bókum. Þetta er
auðvitað algert bull. Þarna er Hann-
es að viðra spekúlasjónir lesenda
Halldórs á ýmsum persónum bóka
hans sem skáldið gaf alltaf lítið fyrir
og viðurkenndi aldrei, nema uppi-
stöðuna í lýsingu Ljósvíkingsins.
Persónurnar í skáldsögum Laxness
eru tvímælalaust samansettar af
ýmsum karakterum sem voru sam-
ferðamenn hans á lífsleiðinni.
Hvernig Halldór lýsir sögu-
persónum eins og Ólafi kóngi digra,
Þorgeiri Hávarssyni og Þormóði
Kolbrúnarskáldi getur orðið þrætu-
epli nema Hannesi Hólmsteini hafi
tekist að afla lýsinga á þeim að
handan.
Hannes Hólmsteinn kemur inn á
Veru Hertzsch-málið. En kona þessi
var barnsmóðir dr. Benjamíns Ei-
ríkssonar. Ég hef löngum haldið því
fram að ef stætt hefði verið á því að
gera þetta mál að umtalsefni 1938,
hefði dr. Benjamín átt að gera það
sjálfur. Hann dvaldi í næstum tvö ár
við nám í Sovét sem kommúnisti og
vissi hvernig ástandið var en þagði
yfir því að langmestu leyti allt þar
til Hannes Hólmsteinn skrifaði
ágæta ævisögu hans 1996. Af völd-
um dr. Benjamíns var þetta Veru
Hertzsch-mál miklu raunalegra en
efni stóðu til. Halldór Laxness mun
hafa farið tvisvar til Sovétríkjanna
sem ferðamaður í stuttan tíma og
skrifaði um þau Potemkin-tjöld sem
hann sá og þær upplýsingar sem
aðrir héldu að honum.
Skondnast af öllu fannst mér álfa-
sögulýsing Hannesar Hólmsteins á
innvolsi róttækra rithöfunda og
menntamanna sem gerðust sósíal-
istar og kommúnistar á tuttugustu
öld. Og hann hneykslast á því hvað
þeir gerðu lítið úr 18. aldar hags-
pekingnum Adam Smith. En kenn-
ingar þessa manns um það hvernig
einstaklingar og þjóðir skyldu auðg-
ast, ollu kreppunni miklu á 3ja ára-
tugnum þar sem atvinnulíf var lagt í
rúst í hinum vestræna heimi. Í
Bandaríkjunum einum töldust 13
millj. atvinnuleysingja sem drógu
fram lífið með því að tína mat úr
ruslatunnum þeirra betur settu eða
þágu súpudisk af Hjálpræð-
ishernum. Kreppa þessi náði um all-
an heim, að Íslandi meðtöldu, og
margt gamalt fólk hér á landi man
vel hörmungarnar og niðurlæg-
inguna sem þessu ástandi fylgdi.
Þeir sem komu best út úr þessum
„brilljant“ kenningum Adams Smith
voru þeir Norðurlandabúar sem til-
einkuðu sér marxískar kenningar
Eduards Bernstein og höfðu taum-
hald á lærisveinum Adams Smith.
Hitler gaf þeim aftur á móti lausan
tauminn til vopnaframleiðslu og við
Til varnar skáldi mínu
Eiríkur Eiríksson
Dr. Hannes Hólmsteinn Gissurarson ritaði grein,
Um Höfund Íslands, sem birtist í Morgunblaðinu
16. desember sl. Eiríkur Eiríksson brást til varnar
skáldi sínu.