Morgunblaðið - 13.01.2002, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 13. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
EINS langt og ég man hef-ur saga franskra sjó-manna verið mér hug-stæð og lítt látið mig ífriði. Eftir því sem ég hef
orðið eldri hef ég hugleitt meira
hlutskipti það sem þessum mönnum
var búið hér norður í hafi.
Í margar aldir höfðu franskir sjó-
menn komið hingað í svörtu
skammdegi og kulda. Þeir lögðu af
stað í febrúar ár hvert og voru um
það bil hálft ár í burtu frá heima-
högum og höfðu ekkert samband
við land þar til þeir komu að landi á
Íslandi til þess að taka vatn, þá oft
komið fram í maí.
Skipin voru allt í kringum landið
en flest fyrir austan og þarf engan
að undra þótt Fáskrúðsfjörður yrði
með tímanum þeirra aðalbækistöð
svo lognkyrr og grösugur og lend-
ingarskilyrði hin ákjósanlegustu.
Það eru ekki til margar skráðar
heimildir um samskipti Frakkanna
og infæddra en þau voru talin góð.
Það var ekki fyrr en á ofanverðri
nítjándu öld að byggðakjarni fór að
myndast á Búðum við Fáskrúðs-
fjörð. Voru það nokkur smákot út
frá stórbýlinu Búðum. Um aldamót
fjölgaði fólkinu ört í þessu litla
sjávarplássi sem lifði á landsins
gæðum með nokkrar kindur, kýr og
það sem sjórinn gaf.
Faðir minn, Einar Sigurðsson
sagði mér að ekki hefði verið neinn
tungumálavandi og víst er að marg-
ir voru orðnir nokkuð góðir í svo-
kallaðri Fáskrúðsfjarðar-frönsku.
Þar hefði verið fremstur Jón Finn-
bogason skipstjóri og hefði hann
orðið sjálfskipaður ,,inspektör“.
Afi minn, Sigurður Einarsson,
átti oft leið um borð í skúturnar
þar sem hann var bæði hagur á tré
og járn. Faðir minn sagðist oft hafa
verið með honum og fundið sárt til
hvað þeir voru klæðalitlir dreng-
irnir sem margir voru ekki hærri í
loftinu en hann sjálfur.
Hann lét þess einnig getið að allt
hefði verið hreint og strokið í káet-
unum. Rýmið hefði verið fremur lít-
ið og oft þurftu tveir að deila sömu
koju.
Þegar faðir minn, þá orðinn aldr-
aður maður, rifjaði upp þessi sam-
skipti blikuðu tár í augum hans.
Taldi hann, að Íslendingar gætu
lært margt af Frökkum. Það voru
fyrst og fremst frásagnir föður
míns sem urðu þess valdandi að ég
fékk brennandi áhuga á Íslandssjó-
mönnunum frönsku og veru þeirra
á Fáskrúðsfirði.
Frönsku sjómennirnir komu sér
upp aðstöðu á Fáskrúðsfirði eins og
flestir vita og ætla ég ekki að tí-
unda það hér. Enda er ég búin í
langan tíma að hamra á því hvað
það getur verið okkur dýrmæt saga
sem má byggja í kringum því að
mannanna verk eru þónokkur sem
enn standa.
Fólk er að vakna til meðvitundar
um að við eigum að hlúa að þessum
minjum í okkar eigin þágu. Unnið
er að því að gera læknisbústaðinn
upp og gegnir hann nú hlutverki
ráðhúss, auk þess sem uppi eru
áætlanir um að gera franska spít-
alann að minjasafni. Þetta gæti orð-
ið gífurleg lyftistöng fyrir byggð-
arlagið ef rétt er að málum staðið.
Minnisvarðinn í kirkjugarðinum
Ég verð að láta þess getið, er hér
er komið sögu, að þegar franskt
herskip kom, að mig minnir árið
1954, var franski kirkjugarðurinn á
Krossum lagfærður, sléttað yfir öll
leiði en í miðjum garðinum var
steyptur minnisvarði sem á eru
festar plötur með nöfnum allra
þeirra 49 manna sem þar eru
grafnir og yfir nöfnunum er Krists-
mynd. Faðir minn var beðinn um
að sjá um verkið. Hann smíðaði
einnig þrjá kassa sem í var sett
Frönsku fiskimennirnir
Franskir sjómenn sóttu lengi vel á fiskimiðin úti
fyrir ströndum Íslands. Þótt skipin dreifðust milli
landshluta leituðu engu að síður flest þeirra á miðin
fyrir austan. Fáskrúðsfjörður var um tíma ein helsta
bækistöð Frakkanna og rifjar Guðrún Einarsdóttir
hér upp þátt þeirra í byggingu bæjarins.
Hugleiðingar frá Fáskrúðsfirði
Franskar skútur á Fáskrúðsfirði um 1908.
Templarahúsið
Templarahúsið á sér langa sögu en stúkan Afturelding byggði það. Þar héldu Frakkar veglegan dans-
leik og buðu öllum stúlkum bæjarins. Piltunum líkaði það ekki alls kostar vel og kom til ryskinga svo
dansleikurinn varð endasleppur og er það víst í eina skiptið sem kom til handalögmála með þeim
frönsku og innfæddum. Þetta gamla samkomuhús var farið að láta á sjá og til stóð að rífa það og fjar-
lægja vegna slysahættu. En þar gengu börn út og inn og höfðu borist kvartanir til þáverandi eigenda
um að gera eitthvað í málinu en húsið var orðið byrði á þeim svo því var vísað til sveitarstjórnar.
Þegar fréttist að fjarlægja ætti húsið tóku nokkrir einstaklingar sig til og báðu um húsið til eignar og
eru nú komnir á góðan rekspöl með að lagfæra það. Þetta er kostnaðarsamt og því er hagstætt að
reka þarna starfsemi á aðalferðamannatímanum. Það getur verið til hagsbóta fyrir frekari uppbygg-
ingu franskrar menningar á Fáskrúðsfirði. Síðastliðin tvö sumur hefur verið sýning á munum og mynd-
um, sem tengjast franska tímanum. Góð aðsókn hefur verið að þessum sýningum. En grunnurinn var
lagður þegar Sögufélag Fáskrúðsfjarðar hélt veglega ljósmyndasýningu í Grunnskólanum árið 1986.
Stór hluti sýningarinnar var myndir teknar af Frökkum um aldamótin 1900. Síðan hefur áhugi fólks far-
ið vaxandi og margir hafa áttað sig á hvílíkur fjársjóður er í þessari sögu.
Franski spítalinn er til vinstri á myndinni og læknisbústaðurinn til hægri.