Morgunblaðið - 08.02.2002, Qupperneq 30

30 FÖSTUDAGUR 8. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
M
ÁR Kristjánsson,
læknir og fulltrúi
starfsmanna í
stjórnarnefnd
Landspítala – há-
skólasjúkrahúss, segist fagna því
að nefndarálit starfsnefndar heil-
brigðis- og tryggingamálaráð-
herra um framtíðarskipulag og
uppbyggingu Landspítala – há-
skólasjúkrahúss liggi nú fyrir.
Hann segir að skýrslan sé
nokkuð vel unnin og ýtarleg.
Horft sé til margra þátta eins og
væntanlegar breytingar á þróun
heilbrigðisþjónustu og þróun
byggðar í Reykjavík. Einnig sé
farið út í að fá afstöðu hjá ýmsum
málsaðilum, þótt ekki sé ljóst
hvort endilega sé um rétta máls-
aðila að ræða. Auk þess sé reynt
að leggja mat á kostnað, tíma-
áætlun og fleira. Hins vegar sé
grundvallarspurning hvort rétt
hafi verið að horfa einungis til
þeirra staða þar sem sjúkrahúsið
er nú, þ.e. Landspítala, Fossvogs
og Vífilstaða, vegna þess að tillög-
urnar hljóti að vera tillögur að
byggingu nýrrar stofnunar, nýrra
húsa, sem eigi að þjóna heilbrigð-
isþjónustunni í mjög langan tíma,
50 til 100 ára. Því sé spurningin
hvort nægilegar upplýsingar liggi
fyrir um þróun byggðarinnar á
næstu 50 til 100 árum og hvort
staðsetningin í kringum Háskóla
Íslands verði ekki út úr kortinu
eftir 30 ár eða svo. Því sé spurn-
ingin hvort ekki ætti að hugleiða
staðarval fyrir utan núverandi
þrjá staði.
Í öðru lagi segir Már Krist-
jánsson að mjög mikið sé lagt upp
úr tengslunum við Háskólann.
Hann segir að það sé mjög mik-
ilvægt fyrir háskólastofnunina að
vera í mjög góðum tengslum við
Háskólann, en ekki hafi verið sýnt
fram á það með þessari skýrslu,
öðrum skýrslum eða reynslu er-
lendis frá að það sé lífsnauðsyn-
legt fyrir sjúkrahúsin að vera í
göngufæri við háskóla eða stofn-
anir hans. Óþarflega mikið sé lagt
upp úr þessum þætti, en vits-
munalegu tengslin við Háskólann
séu engu að síður afar mikilvæg.
Einn staður
umhugsunarefni
Már Kristjánsson segir að eftir
sameiningu á einn stað fáist mikil
hagræðing og svonefnd samlegð-
aráhrif. Hins vegar megi velta því
fyrir sér hvort sniðugt sé að hafa
eitt hátæknisjúkrahús á einum
stað með ýmiss konar skemmd-
arverk í huga. Hér þurfi líka að
hugsa um jarðskjálfta, eldgos og
fleira. Verði byggt eitt stórt
sjúkrahús með allri aðstöðu til
staðar verði öll eggin í sömu körfu
og það þyki ekki vænlegt. Í því
sambandi nefnir hann áhrifin sem
verði, hrapi flugvél og eyðileggi
allar byggingarnar. Að vísu sé
mjög lítill möguleiki á að það ger-
ist en samt þurfi að endurskoða
hugmyndafræðina um að hafa alla
starfsemina á nákvæmlega sama
stað.
Nefndin bendir á að uppbygg-
ing dag- og göngudeildarstarfsemi
verði sett í forgang. Már Krist-
jánsson segir það vera í takt við
tímann en staðreyndin sé sú að nú
sé mjög aðþrengd starfsemi inni á
sjúkrahúsunum. Afar veikir sjúk-
lingar liggi sumir inni á marg-
býlum og enn tíðkist að sjúklingar
liggi inni á göngum. Eins sé það
vandamál að dag- og göngudeildir
séu ekki nægilega góðar, en þar
staldri fólk stutt við og hafi ann-
ars sína hentisemi heima við. For-
gangsmál ætti að vera að búa vel
að sjúklingunum inni á sjúkrahús-
unum enda verið að tala um hús-
næði sem eigi að þjóna þessum
hópi næstu áratugina.
Már Kristjánsson segist vera
ósáttur við áætlaðan fram-
kvæmdatíma. Nú séu ákveðin
vandamál til staðar en ef það eigi
að taka 15 til 20 ár að fá úrbót í
þeim efnum – ef úrbótin felst í
nýjum byggingum – sé það alger-
lega óásættanlegt. Hann áréttar
að þetta sé ekki gagnrýni á
skýrsluhöfunda heldur upphrópun
þess efnis að það þurfi að gera
miklu beutur við sjúklingana og
miklu fyrr.
Ekki á stefnuskrá
ríkisstjórnarinnar
Um valið á Hringbraut umfram
aðra staði vísar Már Kristjánsson
til greinar eftir Ólaf Örn Arnarson
lækni sem birtist í Morgunblaðinu
í fyrradag. Ekki liggi fyrir nein
stefnumótun hjá ríkisstjórninni
umfram heilbrigðisráðherra að
það sé á dagskrá að byggja upp
háskólasjúkrahús. Ekkert vilyrði
eða stefnumótandi ákvæði þess
efnis hafi komið frá ríkisstjórninni
heldur sé það verkefni heilbrigð-
isráðherra að undirbúa málið.
Hugsanlega verði hér breyting á
en þetta veiki skýrsluna og því
óttist hann að það fari
fyrir henni eins og svo-
nefndri Weeks-skýrslu.
Hún hafi verið kynnt
1971 sem heilstæð sam-
fella byggingar Háskól-
ans og Landspítalans og staðfest
1982, en Læknagarður hafi komið
í kjölfarið. Síðan séu liðin 18 ár en
þar sé enn opinn grunnur. Eins
megi nefna Náttúrufræðideildar-
húsið sem standi ónotað í Vatns-
mýrinni. Þar sem málið sé ekki
beinlínis í stefnumótun ríkis-
stjórnarinnar segist hann óttast
mjög að niðurstaðan missi örendi
sitt vegna þess að hún hafi aldrei
fengið neitt líf. „Hver er trygg-
ingin fyrir því að það fari ekki fyr-
ir þessum áformum eins og
Læknagarði og Náttúrufræði-
deildarhúsinu?“ spyr hann.
Már Kristjánsson ben
áður en til þess komi að á
hefja framkvæmdir við
brautina þurfi að flytja
brautina. Áður en heilbrig
neytið gæti farið með f
ráðuneytinu út í það að
nýjan spítala á þessum s
samgönguráðuneytið að f
það að byggja nýja götu
vinnu við Reykjavíkurb
þess þurfi gríðarlega mi
inga en það komi ekki fr
reikningum varðandi uppb
við Hringbraut.
Þrátt fyrir fyrrnefndar
semdir segir Már Kristjá
skýrslan sé mjög mikilvæ
ræðunni um framtíð
sjúkrahússins og stefnum
að lútandi.
Betri þjónusta
Deildir lyflækningasvi
Landspítala – háskólasj
eru í Fossvogi, við Hring
Vífilstöðum og í Grensá
laug Rakel Guðjónsdótt
stjóri hjúkrunar á lyflæ
sviði 1 á Landspítala –
sjúkrahúsi, telur að sta
sameinist um niðurstöðu
innar en tíminn hafi m
segja og fólk viti að br
semin verður á tveimur
næstu árin. Í máli Guðlau
elar Guðjónsdóttur kemur
allir séu sammála um að
við sjúklinga batni við það
starfsemina á einum stað
sem starfsemin verði að
miklu skilvirkari. Hins v
ljóst að bæði Fossvogur o
braut hafi margt til síns
Hefði Fossvogur orðið fyr
hefði uppbygging hu
gerst eitthvað fyrr vegna
þar er óbyggt, aðgengile
svæði en uppbygging við
braut sé háðari öðrum
Aðalatriðið sé að starf
ánægt með að niðurstað
arinnar liggi fyrir og bú
leggja fram tillögu um
arstaðsetningu spítalan
horfum nokk
fram í framt
ég held að fó
almennt efti
reglu að ge
besta sem hæ
næstu 15 til 20 árum, eð
ákvörðunin verður að veru
Góð lending
fyrir geðsjúka
Eydís Kr. Sveinbjarn
sviðsstjóri hjúkrunar
Landspítala – háskólasjú
(LSH), segist vera mjög
með þá niðurstöðu starf
heilbrigðisráðherra að fr
uppbygging LSH verði vi
braut.
Hún segir að ef Fossvo
orðið fyrir valinu hef
hætta á því að minnihlu
Ýmsar spurningar varðandi niðurstöð
Varasamt að
hafa öll eggin
í sömu körfu
Leitað var álits nokkurra starfsmanna Landspítala í Fossvogi
ilsstöðum og á Kleppi um framtíðaruppbyggingu Landspítal
Sumir fagna því að niðurstaða er fengin og telja að starfsfólk m
sameinast um hana. Aðrir setja fram spurningar, m.a. um hv
skoða hefði átt fleiri staði en Hringbraut, Fossvog og Vífilsst
Hluti af upp-
byggingu
Reykjavíkur
NEYSLUVENJUR OG
VERÐ Á GRÆNMETI
Enn einu sinni hefur skapast mikilumræða um grænmetisverð á Ís-landi, en eins og öllum virðist loks
vera orðið ljóst hafa íslenskir neytendur
greitt svo hátt verð fyrir þessi matvæli í
samanburði við það sem gerist í nágranna-
löndum okkar, að margir hafa neyðst til að
skilgreina grænmeti sem munaðarvöru í
sínum heimilisrekstri. Þó að þær aðgerðir
sem nú er gripið til af hálfu ríkisstjórn-
arinnar verði til þess að grænmeti lækki
eitthvað í verði til neytenda og jafnframt
að framfærslukostnaður lækki eitthvað í
landinu, verður ekki framhjá því litið að
beingreiðslur ríkisins til bænda fyrir
ákveðnar grænmetistegundir (tómata, ag-
úrkur og paprikur) koma þegar allt kemur
til alls einnig úr vasa neytenda.
Þeim aðgerðum sem nú eru til umræðu
er m.a. ætlað að tryggja markaðsmögu-
leika íslenskrar framleiðslu og er magn-
tollur t.d. lagður á sveppi, kartöflur og úti-
ræktað grænmeti þegar nægilegt framboð
er innanlands að magni og gæðum. En það
er einmitt á sama tíma sem erlent græn-
meti er ódýrast og best, í það minnsta í
þeim ræktunarlöndum sem næst okkur
eru. Það er því augljóst að grænmeti held-
ur áfram að vera dýrt hér á landi. Þegar
talað er um nauðsyn þess að tryggja mark-
aðsmöguleika íslensks grænmetis er oft
hamrað á því að íslenskt grænmeti sé tölu-
vert bragðbetra en erlent. Þetta er nokkuð
hæpin röksemdafærsla þar sem úrval af
mismunandi tegundum tómata, svo dæmi
sé nefnt, hefur aldrei verið þannig hér á
landi að hægt hafi verið að sannreyna
þessa staðhæfingu. Best færi á því að fjöl-
breytnin væri slík að neytendur ættu kost
á því að dæma gæðin sjálfir. Ef íslensk
framleiðsla er mun betri munu neytendur
væntanlega halda tryggð við hana.
Umræða um grænmeti og neyslu þess
hér á landi markast enn nokkuð af þeirri
staðreynd að það er tiltölulega nýr þáttur í
neysluvenjum okkar. Grænmetisborð
verslana bera þess glöggt vitni að matar-
hefð Íslendinga er í litlum tengslum við þá
árstíðabundnu hringrás í neyslu græn-
metis og ávaxta sem er svo ríkur þáttur í
matarhefð flestra landa. Þannig eru græn-
metisborðin hér á landi nánast eins allan
ársins hring og sumt af því sem þar er í
boði algjörlega á skjön við uppskerutíma í
nálægum löndum. Nægir að nefna ætiþist-
il, spergil, jarðarber, ferskjur og margum-
rædd vínber í því sambandi, en fullyrða má
að afar fáum Evrópubúum öðrum en okk-
ur dytti í hug að kaupa þessa vöru nema á
þeim árstíma þegar verðið er lægst og
gæðin mest. Jafnframt er augljóst að þó að
úrval af grænmeti hafi aukist til mikilla
muna á undanförnum árum þá er mjög
margt sem sjaldan eða aldrei ratar hingað
til lands, en þykir þó sjálfsagður þáttur í
daglegum neysluvenjum annarra þjóða á
ákveðnum árstímum.
Erlendis er grænmetið langsamlega
ódýrast þeirra matvæla sem keypt eru til
heimilanna. Það er undirstaða hefðbund-
innar matargerðar og hollra neysluvenja
sem eru í takti við hverja árstíð fyrir sig.
Hér á landi er enn þörf á miklum breyt-
ingum, hvað verð, fjölbreytni og hugarfar
varðar, ef við eigum að njóta sömu sjálf-
sögðu lífsgæða og aðrir á þessu sviði.
BÆTUM UMFERÐARMENNINGUNA
Starfshópur, sem í fyrradag lagði framtillögur um umferðaröryggisáætlun
til ársins 2012, setur það markmið að
fækka umferðarslysum um að minnsta
kosti 40% innan næstu tíu ára, sem þýddi
að ekki fleiri en 120 manns myndu slasast
alvarlega eða bíða bana í umferðinni á ári
hverju.
Starfshópurinn leggur meðal annars
til að refsimörk vegna aksturs undir
áhrifum áfengis verði lækkuð úr 0,5 pró-
millum vínanda í blóði í 0,2 prómill. Í til-
lögunum er stefnt að því og að viðurlög
við alvarlegum umferðarbrotum verði
hert verulega. Í áætluninni kemur fram
að á síðustu fimm árum hafi 21 látist að
meðaltali í umferðinni á ári og um 210
slasast alvarlega: „Auk hins mannlega
harmleiks er þjóðhagslegur kostnaður
umferðarslysa, sem valda dauða eða al-
varlegum meiðslum, talinn vera á bilinu
8-10.000 milljónir á ári, en áætlað er að
umferðarslys með og án meiðsla kosti
þjóðfélagið allt að 20 milljarða króna ár-
lega.“
Sólveig Pétursdóttir dómsmálaráð-
herra kynnti áætlunina og sagði að brátt
yrði lögð fram á Alþingi þingsályktun-
artillaga, sem byggð yrði á áætluninni.
Starfshópurinn vill láta herða viðurlög
við alvarlegum umferðarlagabrotum enn
frekar en nú er. Telur hann að dómar séu
í mörgum tilvikum ekki í samræmi við al-
varleika brota og segir síðan í tillögun-
um: „Er þar sérstaklega litið til ölvunar-
aksturs og hraðaksturs, en viðurlög við
slíkum brotum eru hér mun vægari en á
öðrum Norðurlöndum, hvort sem litið er
til sektarfjárhæðar eða tímalengdar öku-
leyfissviptingar.“
Það leikur enginn vafi á því að þessum
tveimur þáttum, ölvun og hraðakstri er
ásamt syfju undir stýri oftast um að
kenna þegar slysin gerast. Manninum
virðist í blóð borið að taka áhættu. Þrátt
fyrir að sýnt hafi verið fram á hættuna af
tóbaki heldur hann áfram að reykja. Tíð
banaslys virðast engin áhrif hafa á akst-
urslag og umferðarmenningu – sjálfsagt
þykir að ástandið á götunum sé eins og í
rallakstri. Ef glæpir tækju sama toll í
mannslífum og umferðin hefði þjóðfélag-
ið löngu krafist gagngerra ráðstafana, en
umferðin er það snar þáttur í gangverki
samfélagsins að margir virðast líta svo á
að þessar blóðugu fórnir séu þess virði.
Sú er hins vegar alls ekki raunin. Það er
ljóst að með hverjum kílómetra sem hægt
er að hægja á umferðinni minnka líkurn-
ar á slysum og aukast að sama skapi að
fólk sleppi lífs þegar þau verða. Þessar
aðgerðir miða að því að draga úr hraða.
Vissulega getur verið að það megi deila
um það hvort hærri sektir geri nokkuð til
að letja ökumenn til hraðaksturs, en þær
hvetja tæplega til að gefa í. Fátt fer jafn
illa saman og áfengi og akstur. Á hverju
ári heimtir ölvunarakstur nokkur manns-
líf hér á landi. Í Bandaríkjunum má rekja
40% banaslysa í umferðinni til ölvunar-
aksturs. Það er engin ástæða til að láta
menn halda að þeim sé óhætt að aka bif-
reið eftir neyslu áfengis, bara ef þeir
neyti nógu lítils. Oft vekur slíkt aðeins
falska öryggiskennd og fátt getur verið
jafn ömurlegt og að verða valdur að al-
varlegu slysi eftir að hafa sest drukkinn
undir stýri. Affarasælast er að taka af öll
áhöld um ölvunarakstur þannig að akstur
sé úr myndinni við alla neyslu áfengis.
Það er alltaf gott að setja sér markmið,
en veruleikinn er ekki alltaf samvinnu-
þýður. Hert viðurlög og eftirlit gera sitt
gagn, en til að draga úr slysum á Íslandi
þarf breyttan hugsunarhátt. Umferðin er
eins og hljómkviða þar sem hver ökumað-
ur þarf að aka í takt við hina ökumennina.
Hún þolir kannski meiri bjögun innbyrð-
is en sinfóníuhljómsveit, en bæði glann-
inn og sá, sem silast áfram, stefna heild-
inni í hættu. Tillögur starfshópsins eru
skref í þá átt að bæta umferðina og hvert
slys, sem er afstýrt, hvert mannslíf, sem
bjargast, er ómetanlegur árangur.