Morgunblaðið - 29.05.2002, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
V
ERKEFNISSTJÓRN
rammaáætlunar um
nýtingu vatnsafls og
jarðvarma hóf störf
árið 1999 og í upp-
hafi var sett það markmið að ljúka
1. áfanga í ársbyrjun 2003 með
mati og samanburði á 20–25 virkj-
unarkostum vatnsafls og jarð-
varma. Þar yrði fjallað um helstu
kosti á virkjun vatnsafls í jökulám
á hálendinu og jarðvarma á há-
hitasvæðum nærri byggð.
Í framlagðri skýrslu kemur
fram að þetta markmið er enn í
gildi, en jafnframt greint frá því
að sumarið 2000 hafi iðnaðarráðu-
neytið óskað eftir því að verkefn-
isstjórnin flýtti mati og saman-
burði á virkjunarkostum í jökulám
sem bera mætti saman við Kára-
hnjúkavirkjun. Verkefnisstjórn
hafi talið gerlegt að skila bráða-
birgðaáliti með slíkum saman-
burði í byrjun árs 2002 og voru
niðurstöður úr þessu tilraunamati
kynntar í gær.
Bráðabirgðaniðurstöður
Virkjunarkostir í Austari- og
Vestari-Jökulsá í Skagafirði,
Skjálfandafljóti, Jökulsá á Fjöll-
um, Jökulsá á Dal, Jökulsá á
Fljótsdal, Skaftá, Hólmsá og
Markarfljóti voru teknir fyrir í til-
raunamatinu. Einnig veita úr
Skaftá um Langasjó í Tungná og
veita Þjórsár frá Norðlingaöldu í
Þórisvatn eða alls 15 kostir. Orku-
stofnun fékk gögn frá Landsvirkj-
un og Rafmagnsveitum ríkisins
um þær virkjunarhugmyndir sem
þær hafa undirbúið í þessum fall-
vötnum.
„Þar var mat á náttúrufarsgild-
um og áhrifum í flestum tilvikum
byggt á skýrslum um mat á um-
hverfisáhrifum viðkomandi virkj-
ana. Þær eru mun ítarlegri en
skýrslur um aðrar virkjanir sem
eru skemmra komnar í undirbún-
ingi. Orkustofnun reiddi fram
eldri gögn og stýrði undirbúnings-
rannsóknum þar sem gögn skorti.
Náttúrufræðistofnun Íslands
gegndi lykilhlutverki í rannsókn á
náttúrufari virkjunarsvæðanna,
Vatnamælingar Orkustofnunar í
öflun gagna um rennsli og aur-
burð og margar verkfræði- og
ráðgjafastofur í gerð frumáætlana
um virkjanir. Kostnaður var bor-
inn af Orkusjóði, fjárveitingum til
Orkustofnunar, Landsvirkjun,
Rarik og að hluta Náttúrufræði-
stofnun,“ segir m.a. í skýrslunni.
Sveinbjörn Björnsson, fyrrver-
andi háskólarektor og formaður
verkefnisstjórnar, gerði grein fyr-
ir vinnunni og niðurstöðunum. Í
máli hans kom fram að þetta væri
nefnt tilraunamat af ýmsum
ástæðum, en verið væri að þróa
aðferðirnar og prófa fyrirliggjandi
gögn, þótt þau væru í sumum til-
vikum ekki eins ítarleg og menn
hefðu kosið. Niðurstöðurnar væru
samt vonandi gagnlegar og um-
ræddir kostir væru stærstu virkj-
unarkostirnir í vatnsafli, en
nokkrir stórir virkjunarkostir
væru samt eftir. Þeir yrðu von-
andi með í áfanganum upp úr
og stofnkostnað til að m
kvæmni virkjana. Sv
sagði að orkugeta byggð
að væri vatni safnað og þ
væri hægt við bestu aðst
nýta fallorkuna úr vatnin
framleiða ákveðinn fjöl
wattstunda (kwh) á ári,
ingin gígawattstund væri
milljón kílówattstundir.
væri með því að meðaln
tími virkjunar gæti ver
klukkustundir á ári. R
væri stofnkostnaður á
ingu og til að bera saman
tekjur af ferðaþjónust
æskilegt að reikna ha
virkjununum og var or
1,70 kr. á kwh notað á
sorku reiknað við stöð
þ.e. flutningskostnaður o
til nýtingarstaðar ekki me
Ýmsar aðrar forsendu
verið teknar með í reikni
þegar þeim væri beit
reikna út hagnaðinn af
virkjunarinnar. Hann væ
aður í 50 ár og svo núvir
öll upphæðin væri reiknuð
dagsins í dag. Allar virk
seldu samkvæmt sinni
og allar á sama verði og
eðlilegt að stærstu virk
skiluðu mesta hagnaðinu
vegar vakti hann athygli
næstu áramótum, en um væri að
ræða Hvítá í Árnessýslu og fleiri
kostir í Jökulsá á Fjöllum.
Þá væri líka ætlunin að vera
með mat og samanburð á jarð-
hitavirkjunum en í endanlegum
niðurstöðum 1. áfanga væri ætl-
unin að bera saman um 20 vatns-
aflsvirkjanir og allt að 10 jarð-
hitavirkjanir. Auk þess vantaði
lokaniðurstöður faghóps III um
efnahagsleg áhrif og áhersla væri
lögð á að um bráðabirgðaniður-
stöður væri að ræða.
Fjórir faghópar
Undir verkefnisstjórninni starfa
fjórir faghópar. Þóra Ellen Þór-
hallsdóttir, grasafræðingur, stýrir
faghópi I um náttúru og menning-
arminjar og Haukur Jóhannesson,
jarðfræðingur og forseti Ferða-
félags Íslands, er formaður fag-
hóps II um útivist og hlunnindi,
en í skýrslunni ákvað verkefnis-
stjórn að vega niðurstöður fag-
hópa I og II saman í eina einkunn
sem kallast umhverfisáhrif. Sig-
urður Guðmundsson, forstöðu-
maður Þjóðhagsstofnunar, er for-
maður faghóps III um þjóð-
hagsmál og byggðaþróun og
Þorkell Helgason, orkumálastjóri,
stýrir faghópi IV um orkulindir.
Faghópur IV notaði orkugetu
Niðurstöður tilraunamats verkefnisstjórnar rammaá
Skaftár
hagkvæ
kostur
Hólmsárvirkjun, Skaft-
árveita og Skaftárvirkj-
un eru ákjósanlegustu
virkjunarkostirnir með
tilliti til umhverfis-
áhrifa og hagnaðar en
Markarfljótsvirkjanir,
Fljótshnjúksvirkjun og
Norðlingaöldulón síst-
ar. Þetta kemur fram í
tilraunamati verkefn-
isstjórnar rammaáætl-
unar um nýtingu vatns-
afls og jarðvarma, sem
greint var frá í gær. Frá kynningunni. Frá vinstri: Tryggvi Felixson, Sveinbjörn Bjö
 2 9 7 :
 
- 

 
- 

67 &
,  & 
 /
/-  /
9/

#/:  
-  /
/-  /
9!  ./ &


  /
!7& 

/-  /
9!    /

#


  /


!
-
 / ;7  & 
;7 
6
 
!"!##$%
&
 

  3  -
!

  "  %
 


  
  

 '
2

*



UMSKIPTI Í MENNINGARLÍFI
FURÐULEGT KÆRULEYSI
HÆPIN ÁKVÖRÐUN
Ríkisstjórnin tilkynnti í gær, aðhún hygðist selja 20% af hlutríkisins í Landsbanka Íslands á
næstu vikum. Þessi fyrirhugaða sala
þýðir, að hlutur ríkisins fer niður fyrir
50% í bankanum.
Í ljósi fenginnar reynslu er þetta
hæpin ákvörðun að svo stöddu. Morg-
unblaðið er hlynnt einkavæðingu rík-
isbanka og ríkisfyrirtækja. Hins vegar
hefur reynsla síðustu ára kennt okkur
ýmislegt í þessu sambandi. Þess vegna
er ástæða til að staldra við.
Á sl. ári var gerð ákveðin tilraun til
að selja stóran hlut í Landsbankanum
til erlendra aðila. Það tókst ekki, sem
sýnir að því fer fjarri að almennur
áhugi sé á því hjá erlendum fjármála-
fyrirtækjum að kaupa banka á Íslandi.
Hvers vegna ættu þau líka að hafa slík-
an áhuga? Markaðurinn hér er mjög
lítill.
Þær sviptingar, sem orðið hafa um
eignarhald á hinum sameinaða Íslands-
banka-FBA hafa orðið til þess að ýta
undir kröfur um að sett verði löggjöf,
sem tryggi dreifða eignaraðild að
bönkum.
Í ljósi þeirrar reynslu, sem fengizt
hefur á síðustu misserum, er því óskyn-
samlegt af ríkisstjórninni að taka frek-
ari ákvarðanir um sölu ríkisbankanna
fyrr en slík löggjöf hefur verið sett á Al-
þingi. Þá fyrst er tímabært að hefja sölu
á hlut ríkisins í viðskiptabönkunum
tveimur. Almenningur á Íslandi mun
ekki taka því vel ef tvær til þrjár við-
skiptasamsteypur skipta bönkunum á
milli sín. Miðað við þróun eignarhalds á
Íslandsbanka verður að telja mjög lík-
legt að það gerist að öðru óbreyttu við
sölu á þeim eignarhlut, sem ríkið á eftir í
Landsbanka og Búnaðarbanka.
Töluverðar umræður hafa farið fram
um dreifða eignaraðild að bönkum.
Hver stjórnmálamaðurinn á fætur öðr-
um hefur komið fram á sjónarsviðið og
lýst stuðningi við hugmyndina en efa-
semdum um að hún væri framkvæman-
leg.
Málið hefur hins vegar ekki fengið
rækilega athugun og þess vegna ekki
hægt að afgreiða það með jafneinföldum
hætti og gert hefur verið. Einn þáttur
þessa máls, sem sjálfsagt er að komi til
skoðunar, er hvort takmarka eigi at-
kvæðisrétt við lága prósentu, þótt
stærri hlutur standi að baki þeim tak-
markaða atkvæðisrétti. Dæmi eru um
slíkt fyrirkomulag í öðrum löndum.
Það er erfitt að sjá hvað hefur rekið
ríkisstjórnina til þess að taka þessa
ákvörðun nú. Það þarf að undirbúa þetta
mál mun betur en gert hefur verið.
Bókaútgáfa hefur jafnan verið erfiðatvinnugrein á Íslandi. Því veldur
ekki sízt smæð markaðarins. Jafnframt
vekja mánaðarlegir bóksölulistar, sem
Morgunblaðið birtir, óneitanlega
spurningar um bókasmekk bókaþjóðar-
innar.
Það skiptir miklu máli fyrir menn-
ingarlíf þjóðarinnar að hér séu starf-
rækt forlög, sem hafa burði til þess að
gefa út bækur, sem seljast ekki á svip-
stundu. Það skiptir líka máli, að hér séu
til bókaverzlanir, sem standa undir
nafni.
Fyrir nokkrum dögum var frá því
skýrt að nýir eigendur hefðu komið til
sögunnar sem meirihlutaaðilar að for-
laginu Eddu, sem stofnað var fyrir
nokkrum misserum með samruna
tveggja forlaga Vöku-Helgafells og
Máls og menningar. Ljóst er að með
þessum breytingum hefur verið lagður
traustur fjárhagslegur grunnur að for-
laginu, sem á að gera því kleift að halda
áfram bókaútgáfu og tengdri starfsemi
með þeim myndarbrag, sem einkennt
hefur hið sameinaða forlag og fyrirtæk-
in tvö, sem sameinuðust innan vébanda
þess.
Jafnframt er ljóst að með nýjum
meirihlutaeigendum verða kaflaskipti í
menningarsögu þjóðarinnar. Mál og
menning var önnur meginstoðin undir
stjórnmálastarfsemi sósíalista á Íslandi
á seinni hluta 20. aldarinnar. Bókaút-
gáfa á pólitískum forsendum hefur
heyrt sögunni til um margra ára skeið.
En með þátttöku nýrra aðila í starf-
semi forlagsins Eddu hefur sú breyting
verið innsigluð.
Niðurstöður könnunar, sem fram fórí síðasta mánuði, leiða í ljós furðu-
legt kæruleysi alltof stórs hóps ís-
lenzkra foreldra um öryggi barna sinna í
bílum. Í könnuninni, sem gerð var við
leikskóla í 33 byggðarlögum, kom fram
að 10,3% leikskólabarna eru laus í bíl
foreldra sinna og nota engan öryggis-
búnað. Þá nota 13% til viðbótar aðeins
öryggisbelti fyrir fullorðna, en ekki ann-
an öryggisbúnað. Loks nota 12,6% rang-
an öryggisbúnað, sem ekki hæfir aldri
þeirra.
Könnunin var gerð á vegum Umferð-
arráðs, Árvekni og Slysavarnafélagsins
Landsbjargar. Herdís Storgaard, fram-
kvæmdastjóri Árvekni, bendir réttilega
á það í Morgunblaðinu í gær að í umferð-
arlögum segi skýrt hvernig eigi að
tryggja öryggi barna í bílum og hér sé
því um að ræða lögbrot.
Burtséð frá lagabókstafnum er nánast
óskiljanlegt að foreldrar skuli ekki sýna
þá ábyrgð að tryggja öryggi barnanna
sinna í bílnum, því að ekki er hægt að
ætlast til þess af börnum á leikskólaaldri
að þau geri það sjálf. Algengar viðbárur
foreldra eru að það hafi ekki verið tími
til að festa börnin. Hvað ætli það taki
langan tíma að spenna barn í bílstól eða
belti með bílpúða? Kannski tíu, tuttugu
sekúndur? Hver má ekki sjá af þeim
tíma á morgnana? Önnur útskýring var
að það væri svo stutt í leikskólann að það
tæki því ekki að festa barnið. Ætli það
hafi ekki harla margir lent í slysi, sem
voru bara í stuttum bíltúr?
Árlega verða hræðileg slys á börnum,
sem nota ekki réttan öryggisbúnað í um-
ferðinni. Jafnframt hefur því verið hald-
ið á lofti í fjölmiðlum þegar réttur ör-
yggisbúnaður hefur bjargað lífi barna.
Umferðarráð og fleiri opinberir aðilar
miðla upplýsingum til foreldra allra
barna á leikskólaaldri. Enginn getur því
borið við þekkingarskorti í þessum mál-
um. Það er á ábyrgð foreldra að tryggja
öryggi barnanna og kæruleysi eins og
það sem fram kom í áðurnefndri könnun
á ekki að viðgangast.