Morgunblaðið - 29.05.2002, Síða 35

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 2002 35
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tækifæri
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 551 9090.
LEGSTEINAR
Komið og skoðið
í sýningarsal okkar eða
fáið sendan myndalista
MOSAIK
Hamarshöfði 4, 112 Reykjavík
sími: 587 1960, fax: 587 1986
✝ Jóhann KristjánSæmundsson
fæddist á Víðivöllum
í Staðardal í Stranda-
sýslu 6. febrúar 1912.
Hann lést á Hrafnistu
í Reykjavík 20. maí
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru Sæ-
mundur Jóhannsson,
f. 10. janúar 1879, d.
2. ágúst 1955, og El-
ísabet Jónsdóttir, f.
18. maí 1870, d. 8.
janúar 1944. Þau
bjuggu lengst af í
Aratungu í Staðardal. Alsystkini
Jóhanns, sem upp komust, voru:
Jón, f. 24. desember 1900, Katrín,
f. 16. apríl 1903, Benedikt, f. 5.
mars 1908, Guðmundur, f. 22.
febrúar 1909, og Svanborg, f. 19.
desember 1913. Þau eru öll látin.
Hinn 13. maí 1944 kvæntist Jó-
hann Ingibjörgu Helgadóttur, f. í
Framnesi á Skeiðum í Árnessýslu
15. júlí 1924, d. 25. október 1997.
Foreldrar hennar voru María
Gísladóttir, f. 30. október 1892, og
Helgi Nikulásson, f. 3. mars 1887.
Fósturforeldrar Ingibjargar voru
Jarðþrúður Nikulásdóttir, f. 25.
mars 1881, og Sigurður Haralds-
son, f. 4. febrúar 1875. Börn Jó-
hanns og Ingibjargar eru: 1) El-
ísabet, f. 30. mars 1945, maki
hennar er Sigtryggur Sveinn
Bragason, f. 30. júlí 1943. Dætur
þeirra eru Ragnheiður Valgerður
Sigtryggsdóttir, f. 25. mars 1971,
gift Ágústi Loftssyni, f. 2. júní
1965. Synir Ragn-
heiðar eru: Vilhjálm-
ur Sveinn Guð-
mundsson, f. 8. ágúst
1991, Kjartan Bragi
Ágústsson, f. 15. des-
ember 1997, og Loft-
ur Andri Agústsson,
f. 29. janúar 2000.
Ingibjörg Sigtryggs-
dóttir, f. 30. mars
1976, sambýlismað-
ur hennar er Niclas
Jessen, f. 16. apríl
1975. 2) Sigrún Jarð-
þrúður, f. 6. febrúar
1947, maki hennar er Sigurður
Júlíus Stefánsson, f. 4. september
1952. Sonur Sigrúnar er Jóhann
Kristján Kristjánsson, f. 10. apríl
1970, sonur hans er Kristján Val-
ur, f. 25. ágúst 1993. 3) Sæmund-
ur, f. 11. ágúst 1949. 4) Halldóra,
f. 24. maí 1951. Börn hennar eru:
Jóhann Helgi Sigurðsson, f. 5.
september 1974, og Lilja María
Sigurðardóttir, f. 14. maí 1976,
gift Stefáni Bjarna Sigurðssyni, f.
19. október 1974.
Jóhann var bóndi á Stað í Stein-
grímsfirði til ársins 1947, en það
ár fluttist hann til Reykjavíkur
(með stuttri viðkomu á Stokks-
eyri). Í Reykjavík stundaði hann
verkamannastörf og var gæslu-
maður og síðar sjúkraliði á Kópa-
vogshæli, en hann lauk sjúkraliða-
prófi 63 ára gamall árið 1975.
Útför Jóhanns fer fram frá Nes-
kirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
Elsku Jói frændi hefur kvatt okk-
ur. Hann hefur fylgt lífi okkar allra
frændsystkinanna frá upphafi. Við
sem öll erum fædd um miðja síðustu
öld áttum hann sem alveg vísan
hlekk lífkeðjunnar allt frá upphafi
okkar. Hann náði að verða níræður,
svo ótrúleg var seiglan hjá þessum
Strandamanni sem hafði sigrað
berkla oftar en einu sinni um ævina.
Jói frændi og þau systkinin voru
Strandamenn í húð og hár og stolt af
þeim uppruna sínum og Pálsættinni
alla tíð.
Jói flutti suður með Ingu sína og
elstu dæturnar tvær 1947. Hann var
fæddur og uppalinn í Staðardalnum
og fann Ingu sína á kirkjusetrinu
Stað þegar hún fluttist þangað ung
stúlka með Rósu fóstursystur sinni
og séra Ingólfi Ástmarssyni og fóst-
urforeldrum þeirra Jarðþrúði og
Sigurði. Amma Elísabet og Sæ-
mundur afi voru leigubændur á Stað
er Ingólfur og Rósa fluttu þangað.
Amma og afi fluttu sig þá yfir ána en
Jói rak búið fyrir hönd Ingólfs til að
byrja með. Strandabændur eru
þekktir fyrir seiglu og haft er eftir
Elísabetu ömmu okkar að þegar
hana vantaði í soðið hafi hún farið
niður að á og fangað silung í svunt-
una sína. Því miður fengum við
frændsystkinin einungis að kynnast
henni af sögum mömmu og Jóa. Sæ-
mundur afi bjó á Vífilsstaðahælinu
þegar við komum til sögunar um
1950 og lést þar 1955, svo honum
kynntumst við lítillega í boðum hjá
Ingu og Jóa.
Eftir að Jói og Inga fluttu til
Reykjavíkur bjuggu þau á Kringlu-
mýrarbletti 29, þar sem nú stendur
Háteigsskóli. Þetta heimili var höll í
mínum huga með turn Sjómanna-
skólans gnæfandi fyrir aftan sig. Í
Kringlumýrinni bjuggu einnig Sig-
urður og Jarðþrúður í einu herbergi.
Jói frændi og Inga Má eins og hún
var alltaf kölluð með stóru M, því
hún var aðalmágkonan í lífi okkar,
höfðu tvö herbergi fyrir sig, Ellu,
Sigrúnu Jarðþrúði, Sæma, Dóru og
oftar en ekki fékk einhver að gista.
Svanborg mamma okkar Magna var
eina systirin hans Jóa því Katrín
hafði látist ung úr berklum og amma
og afi höfðu áður eignast börn sem
skírð voru Jóhann og Svanborg en
þau létust lítil úr barnaveikinni svo-
kölluðu. Mamma og Jói voru því
skírð í minningu þeirra. Mamma og
Jói voru mjög fallega tengd. Aldrei
mátti orði halla á Jóa svo mamma
maldaði ekki í móinn. Ef Inga Má
var sár og ergileg út í Jóa fyrir að fá
sér í staupinu með einhverjum köll-
um eða bændum í grenndinni, dró
mamma alltaf úr, það mátti ekki
skamma hann mikið.
Það var endalaust pláss í höllinni
á Kringlumýrarbletti 29. Kæmum
við öll fjölskyldan suður og þyrftum
gistingu, þá myndaðist pláss með
hreinum rekkjuvoðum og skemmti-
legum sögum. Jarðþrúður amman á
bænum kunni kynngimagnaðar sög-
ur og ýmislegt gátu systkinin fjögur
sagt okkur nýstárlegt af lífinu í
henni Reykjarvík, þegar hvíslast var
á á kvöldin eftir að allir voru lagstir
til hvílu andfætis hver öðrum, sem
alsiða var. Þá var oft í koti kátt, nag-
aðar næpur úr garðinum og hoppað
út um víðan völl.
Ekki er hægt að kveðja Jóa
frænda án þess að minnast á alla
gúmmískóna sem hann gerði okkur
úr hjólbarðaslöngum og sinntu sínu
hlutverki vel á sumrin, þegar hlaup-
ið var eftir kúnum á Hjarðarnesi
(næsti bær fyrir innan Hvalfjarðar-
göng) eða túnin rökuð. Maður varð
aldrei votur í fæturna í gúmmískón-
um frá Jóa.
Jói og Inga voru bæði hagyrðing-
ar og ortu fjöldann allan af vísum.
Ég er viss um að væri Jói frændi
ungur núna þreytti hann inntöku-
próf í Listaháskólann á hönnunar-
braut, það eru svo fallegir munir
sem hann vann í tré. Jói var hæglát-
ur maður og íhugull, hlýr og traust-
ur.
Eftir að Kringlumýrin og garð-
löndin í kring hurfu undir skipulag,
upp úr 1965 fluttu Jói, Inga, Jarð-
þrúður og þau krakkanna sem enn
voru að búast að heiman, í starfs-
mannahúsið við Kópavogshælið. Jói
starfaði þar til 1977 er þau Inga
fluttu í Fornhagann.
Jói var jafnaðarmaður alla tíð,
keypti Tímann meðan hann var og
hét og kaus svo Kvennalistann er ár-
in færðust yfir. Það var meiri munur
á framsókn og íhaldinu í gamla daga
og körpuðu þeir pabbi alltaf lítillega
um pólitík, en pabbi keypti alla tíð
Morgunblaðið.
Jói frændi var mikill afi. Hann
tókst allur á loft þegar fyrsta barna-
barnið, Jóhann Kristján, fæddist
1970 og svo komu þau koll af kolli,
Ragnheiður, Jóhann Helgi, Ingi-
björg og Lilja. Hlýjan hans Jóa naut
sín til fulls í afahlutverkinu. T.d. bjó
Lilja hjá Jóa og Ingu um árabil með-
an mamma hennar sigraðist á erf-
iðum veikindum. Hún naut alls þess
besta sem Jói og Inga gátu gefið og
dafnaði vel. Lilja er nú búsett í
Seattle í Bandaríkjunum ásamt
Stefáni manni sínum og stundar
nám í efnafræði. Þau biðja fyrir
samúðarkveðjur til allra ættingja og
vina. Hún er með okkur í huganum.
Það eru ákveðin kaflaskipti núna
þegar Jói frændi fer, hann kveður
síðastur af ættingjum mömmu af
kynslóðinni fyrir ofan okkur. Systk-
inabörnin okkar Ella, Sigrún, Sæmi
og Dóra voru uppeldissystkini okkar
Magna bróður, svo mikill var sam-
gangurinn og samhjálpin milli heim-
ilanna. Þau hafa reynst mér sem
bestu systkini á fullorðinsárum. Við
flytjum þeim, Sigtryggi, Sigga,
barnabörnum og Villa, Kristjáni Val,
Kjartani Braga og Lofti innilegustu
samúðarkveðjur.
Elísabet Berta og fjölskylda.
Fyrstu ár ævi minnar var ég und-
ir verndarvæng afa og ömmu. Alla
tíð fann ég fyrir óendalegri hlýju og
umhyggjusemi. Þannig trúi ég að
það hafi verið hjá okkur öllum
frændsystkinunum. Afi var sá allra
hlýjasti og jafnlyndasti maður sem
ég hef á ævinni hitt. Átti hann svo í
ofanálag eina umhyggjusömustu
konu í veröldinni. Það er óhugsandi
annað en að minnast á ömmu ef rætt
er um afa. Mig minnir að þau hafi
kynnst er amma var 18 eða 19 ára og
deildu þau því megninu af lífi sínu
saman. Stundum hugsa ég að sum-
um hafi þótt umhyggjusemin keyra
úr hófi fram, en þannig bara voru
þau. Ávallt boðin og búin til að að-
stoða fólk ef þau gátu. Það var séð
til þess að allir væru vel dúðaðir og
þegar ömmu þótti börnin of grönn
var rjómi settur í mjólkurglasið. Þau
voru ekki efnað fólk en þau voru rík
af hlýju og velvild í garð annarra.
Aldrei leið neinn skort sem sótti þau
heim. Erfitt er að lýsa með orðum
hversu afi og amma voru afskaplega
barngóð og gott að eiga þau að, þó
maður yrði eldri.
Í minningunni var lífið hjá afa og
ömmu eins og áhyggjulaust ævin-
týri. Fastir liðir voru ferðalög og þá
oft „austur fyrir fjall“ eins og amma
kallaði það, lestur, söngur kirkju-
ferðir og heimsins bestu pönnukök-
ur. Er ég las fyrst bækurnar um Jón
Odd og Jón Bjarna e. Guðrúnu
Helgadóttur minnti amma þeirra,
ein skemmtilegasta sögupersóna
sem ég hef lesið um, mig stundum á
ömmu mína sem þeysti um landið
með okkur afa í eftirdragi. Amma
var alltaf á einhverjum þeytingi og
hafði nóg fyrir stafni. Ef hún var
ekki að hugsa um fjölskylduna sína
þá var hún að hugsa um einhverja
aðra. Afi tók öllu saman af sinni stó-
ísku ró og ekki varð ég var við að
hann væri á neinn hátt ósáttur við
það sem sumir myndu sennilega
kalla stjórnsemi.
Ég man ekki eftir því að hafa séð
afa aka bíl. Það kom nú reyndar
ekki að sök því amma var afbragðs
bílstjóri. Ég man að mér þótti þetta
nú samt svolítið einkennilegt og
spurði þau nokkrum sinnum að því
hvort afi kynni ekki að keyra? Jú,
hann kunni það nú víst. Nú, hafði
hann þá ekki bílpróf eða hvað? Jú,
jú, hann var víst með bílpróf en bara
nennti ekki að keyra eða eitthvað
svoleiðis. Svo var það ekki rætt frek-
ar og ég hugsaði ekki um þetta í
nokkur ár. Síðan fékk ég langþráð
bílpróf og spurningin kom upp í
huga mér á ný, enda átti ég erfitt
með að skilja hvernig nokkur sem
bæði hafði aldur og bílpróf, gat verið
án þeirrar ógurlegu skemmtunar
sem það er nú að aka bifreið. Með
nokkurri varfærni afréð ég að
spyrja ömmu út í þetta en á ný. Hún
mátti náttúrlega alls ekki halda að
ég væri að setja eitthvað út á hana
sem ökumann.
Um jólaleytið fyrir um það bil 30
árum fór afi og keypti forláta úti-
ljósaseríu fyrir lítinn dreng sem
hafði víst mikið dálæti á slíkum ljós-
um. Versunarleiðangurinn endaði
með því að bíllinn lenti ofan í skurði
utan vega og afi staulaðist heim fót-
gangangandi með jólaljósin í stormi
og stórhríð. Setti þau upp úti á svöl-
um og lá svo veikur í nokkurn tíma.
Ég vissi það ekki þá og verð að játa
að það kom svolítið flatt upp á mig
er ég komst að því að þetta var í síð-
asta skipti sem afi settist undir
stýri. Skýring ömmu á því hvers
vegna afi ók ekki framar, var sú að
honum hætti til að fá svimaköst og
því væri ekki ráðlegt að hann tæki
þá áhættu að fara einn út að keyra
og lenda aftur í óhappi. Ekki minn-
ist ég þess að hafa orðið var við að
afi fengi eitthvað svæsnari svima-
köst en fólk almennt. Mér þykir nú
sennilegra að amma hafi einfaldlega
ekki mátt hugsa þá hugsun til enda
að eitthvað kæmi fyrir afa og því
hafi hún ákveðið að ef afi þyrfti að
komast eitthvað þá yrði hún við
stjórnvölinn. Þetta fyrirkomulag
held ég að afi hafi bara verið hinn
ánægðasti með, enda tryggt að
hvert sem hann þyrfti að fara, færu
þau bæði. Í seinni tíð kunni afi best
við að vera heima í rólegheitum og
því held ég að hann hafi bara verið
hinn ánægðasti með það að amma
sæi um að vera á „þeytingi“. Að-
fangadagur var oft annasamur og
allt að því stormasamur. Á meðan
mæðgurnar þeystust um eldhúsið,
sennilega í nokkru stressi, því allt
átti að vera fullkomið, var notalegt
að sitja í rólegheitunum með afa.
Þannig voru hin einu sönnu jól.
Afi kunni margar sögur. Áður en
sögustundin hófst rölti hann inn í
herbergi, opnaði „boxið“ og stakk
upp í mann súkkulaðimola. Afi átti
alltaf súkkulaði. Ein af þeim sögum
sem ég þreyttist aldrei á að heyra
var sú er hann var „línumaður“. Þá
fóru menn fótgangandi um heiðar til
að lagfæra og setja upp símalínur,
jafnvel yfir hávetrartímann, klyfjað-
ir af vírum, símastaurum og verk-
færum. Það var alltaf eitthvað ólýs-
anlega heillandi við þessar sögur,
þar sem menn bægsluðust yfir fjöll
og firnindi dögum saman og ekki
einu sinni almennilega skóaðir. Í
mínum huga hafa þessir menn unnið
mikið þrekvirki enda hægara sagt
en gert að þvælast um uppi á há-
lendinu, hvað þá um hávetur. Ekki
er ég viss um að margir myndu end-
ast við þær aðstæður sem þessir
menn bjuggu við. Þeir ferðuðust
náttúrlega án alls sem nú þykir
sjálfsagt, eins og farartækja með
miðstöðvar, fjarskiptatækja, háþró-
aðs hlífðarfatnaðs, staðsetningar-
tækja og annars sem nú þykir nauð-
synlegt í fjallaferðum.
Í dag verður mér stundum hugsað
til þess hversu heppinn ég er að hafa
átt afa og ömmu sem deildu með
mér þeim fjársjóði sem landið okkar
er. Þó að ég hafi kannski ekki áttað
mig fullkomlega á því sem barn,
hvað hafi verið svona merkilegt við
kannski bara eitt stingandi strá á
annars gróðursnauðum melunum,
þá bý ég að því í dag. Ég hef aldrei
litið á mig sem sérstakan náttúru-
verndarsinna. Afi og amma kenndu
mér að maður á að ganga vel um
landið. Því er það sorglegt að hugsa
til þess að mögulega kunni svo að
fara að stjórnmál og nokkrar krónur
verði til þess að skemma fyrir kom-
andi kynslóðum þann ómetanlega
fjársjóð sem óspillt náttúra Íslands
er.
Eftir að amma veiktist og kom
heim af spítalanum gat maður ekki
annað en kímt í hljóði því þau afi
urðu eins og ástafangnir unglingar á
ný. Nú hafði afi tekið við því hlut-
verki sem amma hafði haft með
höndum og einlæg umhyggjusemi
hans í garð ömmu fannst mér aðdá-
unarverð. Fátt held ég að afa hafi
þótt jafn erfitt og að standa einn eft-
ir þegar amma var fallin frá. Ég
held að það versta sem komið gat
fyrir þau hafi verið að missa hvort
annað. Því get ég ekki annað en
glaðst þegar ég velti fyrir mér þeim
möguleika að hugsanlega séu þau nú
saman á ný.
Jóhann Kristján.
JÓHANN KRISTJÁN
SÆMUNDSSON
MORGUNBLAÐIÐ tekur afmælis- og minningargreinar til birtingar
endurgjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjórn blaðsins í
Kringlunni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Kaupvangsstræti 1,
Akureyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi (569
1115) og í tölvupósti (minning@mbl.is). Nauðsynlegt er, að símanúmer
höfundar/sendanda fylgi.
Um hvern látinn einstakling birtist formáli, ein uppistöðugrein af
hæfilegri lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast við
eina örk, A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða 2.200
slög (um 25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða ljóð tak-
markast við eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir að hafa
skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtar grein-
ar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar eru birtar afmælisfréttir
ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprent-
uninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir tvíverknað.
Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII-skráa sem í daglegu tali eru
nefndar DOS-textaskrár. Þá eru ritvinnslukerfin Word og Wordperfect
einnig auðveld í úrvinnslu.
Birting afmælis- og
minningargreina