Morgunblaðið - 30.06.2002, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JÚNÍ 2002 29
í stað sundrungar en um leið kallar sú viðleitni
til sameiningar fram sundrungu hjá öðrum.
Deilurnar um Atlantshafsbandalagið og varn-
arliðið kölluðu fram svona sterkar tilfinningar
hjá fólki. Það gerðu átökin um fiskimiðin líka.
Og það gerðu deilurnar um kvótakerfið líka.
Þegar sterkar tilfinningar blandast inn í um-
ræður um veigamikil þjóðfélagsmál má segja á
venjulegri íslenzku, að fjandinn verði laus.
Það var ótrúlegur léttir, þegar kalda stríðinu
lauk. Það var eins og gífurlega þungu fargi væri
létt af þjóðinni. Samskipti fólks gátu orðið eðli-
leg. Það var sjálfsagt mál, að Árni Bergmann,
fyrrverandi ritstjóri Þjóðviljans, skrifaði í
Morgunblaðið, svo að dæmi sé tekið. Það gerði
raunar Magnús heitinn Kjartansson, fyrrver-
andi ritstjóri Þjóðviljans, einnig, síðustu miss-
erin, sem hann lifði en þá ráku menn upp stór
augu.
Lok þessara djúpstæðu deilna um grundvall-
armál hafa gert okkur Íslendingum kleift að ein-
beita okkur að því að byggja upp eðlilegt þjóð-
félag í þessu landi og það hefur gengið býsna
vel. Það væri ekki til farsældar ef þjóðin klofn-
aði á ný í tvær fylkingar um deilumál, sem vekur
upp jafnsterkar tilfinningar og Evrópumálin.
Nú er það að vísu svo, að í lýðræðisþjóðfélagi
verður alltaf tekizt á um ákveðin málefni og það
verður alltaf skoðanamunur á milli manna. Það
er heilbrigt, eðlilegt og sjálfsagt. Hins vegar
skiptir máli hvernig umræður fara fram og í
hvaða tóntegund þær eru.
Það er fyrirsjáanlegt að Evrópumálin verða
til umræðu næstu mánuði, misseri og ár. En það
er enn tími til að beina þeim í skynsamlegan og
uppbyggilegan farveg, þar sem vel menntuð og
upplýst þjóð leggur niður fyrir sér þá kosti sem
fyrir hendi eru á málefnalegan og faglegan hátt í
stað þess að skipta þjóðinni í tvær fylkingar,
sem standa gráar fyrir járnum andspænis hvor
annarri.
Ekki má heldur gleyma því að innan Evrópu-
sambandsins eru umræður um stækkun þess að
fara í eldfiman og varasaman farveg, þar sem
innflytjendamálin eru að verða einn lykilþátt-
urinn í þeim umræðum. Slíkar umræður gætu
orðið óskemmtilegar hér.
Þótt Evrópuumræðan hér hafi síðustu mánuði
mótast af því hver kostnaður okkar yrði af aðild
að ESB eða hver áhrifin yrðu á stjórn sjáv-
arútvegsmála okkar er ljóst að fleiri grundvall-
arþættir munu koma við sögu, sem lítt eða ekk-
ert hafa verið ræddir fram að þessu. Hin
pólitíska spurning, sem alveg á eftir að ræða er
sú hvort við eigum yfirleitt heima innan sam-
bands, sem stofnað er til eftir heimsstyrjöldina
síðari til að koma í veg fyrir frekari styrjaldir á
meginlandi Evrópu. Önnur stórpólitísk spurn-
ing er sú, hvaða áhrif aðild að Evrópusamband-
inu mundi hafa á stefnu okkar í varnar- og ör-
yggismálum, hvort Bandaríkjamenn yrðu
tilbúnir til að standa áfram að þeim málum í
samvinnu við okkur eins og þeir hafa gert í rúm-
lega 50 ár, ef Ísland væri aðili að ESB. Líkurnar
á því að Evrópusambandið gæti tekið þann þátt
að sér eru nánast engar vegna þess, að á þessari
stundu ræður ESB ekki einu sinni við að setja
niður deilur á meginlandinu eins og skýrt kom
fram í Bosníustríðinu.
Þegar Evrópuumræðurnar eru skoðaðar í
sögulegu ljósi þjóðfélagsumræðna á lýðveldis-
tímanum er fullt tilefni til að íhuga, hvort hægt
sé að beina þeim inn á málefnalegan samráðs-
vettvang á milli stjórnmálaflokkanna og hugs-
anlega þeirra tveggja samtaka, sem hér hafa
verið stofnuð til að vinna andstæðum sjónarmið-
um fylgi.
Slíkur samráðsvettvangur hefur áður orðið
til, þar sem fjallað hefur verið um málefni, sem
deilum hafa valdið. Á seinni árum má nefna þar
bæði breytingar á kjördæmaskipan og kvóta-
málið.
Þeir sem mesta áherzlu hafa lagt á að vekja
upp umræður um afstöðu Íslands til ESB eins
og t.d. Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra,
sem hefur verið þar í forystu, geta verið ánægð-
ir með að þeir hafa náð þeim árangri að þetta
mál er nú efst á baugi í íslenzkri þjóðfélags-
umræðu. En jafnframt hljóta ábyrgir stjórn-
málamenn að leggja áherzlu á að það fái vand-
aða málsmeðferð. Það er líka umhugsunarefni
fyrir forystumenn flestra flokkanna hve skoð-
anir eru skiptar innan flokka þeirra um málið.
Sú staðreynd ætti að verða þeim hvatning til að
íhuga hugmynd um fyrrnefndan samráðsvett-
vang. Það er engin ástæða til að efna til úlfúðar
innan flokka að svo komnu máli.
Fyrirsjáanlegt er að Evrópumálin eru
margra ára mál. Þetta er ekki málefni, sem gert
verður út um í einum þingkosningum. Raunar er
ljóst, að þjóðin mun hafa síðasta orðið í þjóð-
aratkvæði. Þar að auki skiptir máli hver þróunin
verður innan Evrópusambandsins.
Það er afar óhyggilegt að láta þetta margra
ára mál trufla alla dægurumræðu um stjórnmál
á Íslandi næstu árin og hafa áhrif á það í náinni
framtíð hvers konar ríkisstjórn verður mynduð
á Íslandi.
Nú er margt, sem bendir til þess, að sam-
dráttarskeiðinu í efnahagsmálum sé að ljúka
jafnvel fyrr en gert hafði verið ráð fyrir. Hér og
þar sjást vísbendingar um , að viðskipti séu að
aukast á ný og umsvif einstaklinga og fyrirtækja
fari vaxandi. Við stöndum frammi fyrir mikil-
vægum ákvörðunum í virkjana- og stóriðju-
málum. Þau mál eru ekki á því stigi að við getum
gengið út frá því sem vísu, að þau tækifæri, sem
virðast blasa við gangi upp að lokum.
Við stöndum líka frammi fyrir alvarlegum
vandamálum, sem við komumst ekki hjá að tak-
ast á við. Það á ekki sízt við um vanda lands-
byggðarinnar.
Við eigum að ræða Evrópumálin opinskátt og
á málefnalegan hátt en beina þeim umræðum í
uppbyggilegan farveg. Við eigum hins vegar
ekki að láta skoðanamun á þeim vettvangi koma
í veg fyrir að við einbeitum okkur að þeim tæki-
færum til enn batnandi lífskjara, sem nú eru í
augsýn.
Morgunblaðið/GolliSumarblíða á Austurvelli.
„Þegar Evrópu-
umræðurnar eru
skoðaðar í sögulegu
ljósi þjóðfélags-
umræðna á lýðveld-
istímanum er fullt
tilefni til að íhuga,
hvort hægt sé að
beina þeim inn á
málefnalegan sam-
ráðsvettvang á milli
stjórnmálaflokk-
anna og hugsanlega
þeirra tveggja sam-
taka, sem hér hafa
verið stofnuð til að
vinna andstæðum
sjónarmiðum fylgi.
Slíkur samráðsvett-
vangur hefur áður
orðið til, þar sem
fjallað hefur verið
um málefni, sem
deilum hafa valdið.
Á seinni árum má
nefna þar bæði
breytingar á kjör-
dæmaskipan og
kvótamálið.“
Laugardagur 29. júní