Morgunblaðið - 13.07.2002, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 13. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
þykkum veggjum. Aðeins örfáir fá aðgang
að þessu virki og fylgst verður með þeim
með nýjustu geislunarnemum og öðrum há-
tæknibúnaði.
Þegar lokið verður við að reisa þennan
steinkumbalda verður það sem betur fer
ógjörningur fyrir hryðjuverkahópa, eða
jafnvel hersveitir, að brjótast inn í hann.
Bandaríska varnarmálaráðuneytið stóð
straum af kostnaðinum við að reisa þetta
virki, vegna fyrirhyggju Sams Nunns, fyrr-
verandi þingmanns í öldungadeildinni, og
Dicks Lugars öldungadeildarþingmanns,
en þeir voru í fararbroddi í ferðinni til Ma-
yak. Þetta verkefni, kallað Nunn-Lugar
áætlunin, er sennilega hyggilegasta fjár-
festingin í öryggismálum sem varnarmála-
ráðuneytið hefur ráðist í.
Birgðir af efnum í
kjarnavopn á víð og dreif
Því miður hefur tunnunum með kjarn-
kleyfu efnunum ekki enn verið komið fyrir í
steinvirkinu í Mayak og bið verður á því í
nokkur ár til viðbótar. Aðeins lítið brot af
gríðarmiklum birgðum Rússa af kjarn-
kleyfum efnum, sem duga í hvorki meira né
minna en 80.000 sprengjur, hefur verið
verndað með nýjustu aðferðum. Og ef
hryðjuverkamenn á borð við al-Qaeda-liða
M
ÖNNUM hefur orðið tíð-
rætt síðustu vikurnar um
þá yfirsjón að hafa ekki
tengt saman deplana í
mynstrinu sem hefði ef til
vill getað gert okkur viðvart um samsæri
þeirra sem frömdu hryðjuverkin 11. sept-
ember. Nýlega skoðaði ég depil í enn skelfi-
legra mynstri sem gefur okkur teikn um að
nær öruggt sé að framin verði stórfelld
hryðjuverk með kjarna-, efna- eða sýkla-
vopnum ef alþjóðlega bandalagið, sem legg-
ur nú kapp á að hafa hendur í hári hryðju-
verkamanna á borð við al-Qaeda-liða,
einsetur sér ekki líka að læsa inni gereyð-
ingarefnin.
Depillinn sem ég skoðaði var í Mayak,
austan Úralfjalla í Asíuhluta Rússlands.
Þar gnæfir firnastór steinkista við himin.
Þessi kumbaldi var steyptur til að geyma
plúton og auðgað úran sem dugir í 20.000
kjarnorkusprengjur. Rússar eru að rífa nið-
ur umframbirgðir sínar af kjarnaoddum
Sovétríkjanna. Kjarnkleyfir málmklump-
arnir eru teknir úr sprengjunum og settir í
ryðfríar stáltunnur sem verður komið fyrir
í „steypumassa“, umluktum fimm metra
komast yfi
fælingarste
og milli
Moskvu, v
verkamenn
Það sem
vita, er að
hægt er að
víð og drei
smíðaðir h
löndum ei
auðgað úra
hægt að n
Indverjar r
framtíð Pa
ótrygg og R
var handa
er til plúto
undir eftir
samtaka. J
eiga ekki k
Belgar, sit
sem hægt e
orkuvera þ
Hvergi
geymslu og
eru ekki
geymslustö
fyrir þeirr
verkamenn
Leggjum netið út u
Fulltrúar Bandaríkjanna og Úkraínu virða fyrir sér rammgerðan eldflaugaskotpall í Khmelnitski her
leynd hvíldi yfir herstöðinni á tímum Sovétríkjanna. Skotpallurinn var skömmu síðar eyðilagður á
©The Washington Post.
eftir Ashton B. Carter
S
ÍÐASTA sumar og haust höfðu margir vax-
andi áhyggjur af þróun efnahagsmála okk-
ar Íslendinga. Krónan lækkaði jafnt og þétt
og háværari raddir heyrðust um það en áð-
ur, að við ættum einfaldlega að kasta henni
fyrir róða og taka upp evruna. Okkur væri betur komið
innan þess efnahagsramma, sem þá skapaðist. Á hinn
bóginn lá einnig í loftinu, að margir töldu að hverfa
ætti aftur til þess tíma, þegar stjórnvöld hlutuðust til
um stjórn efnahagsmála með sértækum aðgerðum og
íhlutun á einstökum sviðum til þess að ná að minnsta
kosti skammtímaárangri.
Af hálfu Davíðs Oddssonar forsætisráðherra, en höf-
uðábyrgð á stjórn efnahagsmála hvílir á hans herðum,
var lögð áhersla á að fara að lögbundnum leikreglum,
til dæmis nýlega samþykktum lögum um að stjórn-
endur Seðlabankans tækju ákvarðanir um vaxtastigið
en ríkisstjórn eða einstakir ráðherrar væru ekki að
grípa fram fyrir hendurnar á þeim. Lá bankinn undir
miklum og sívaxandi þrýstingi um að lækka vexti.
Í umræðum um evru í stað krónu hefur Davíð snúist
gegn slíkum skiptum af meiri hörku en flestir aðrir ís-
lenskir stjórnmálamenn. Hefur hann að sjálfsögðu
sætt ámæli fyrir skorinorða afstöðu sína í því efni af
hálfu þeirra, sem telja grasið grænna hjá Evrópusam-
bandinu en í okkar eigin garði, en aðild að því er for-
senda þess, að evran verði gjaldmiðill okkar.
Á fyrsta fundi Alþingis í upphafi þessa árs stofnaði
Össur Skarphéðinsson, formaður Samfylkingarinnar,
til umræðna um efnahagsmál og svaraði Davíð Odds-
son honum meðal annars með þessum orðum, þegar
hann hafði lýst þeirri skoðun, að betur horfði um efna-
hag þjóðarinnar en áður:
„Auðvitað hefur skipt mestu máli í þessu sambandi
nákvæmlega þriðja spurningin sem hv. þm. Össur
Skarphéðinsson spurði um: Hvað er það sem rík-
isstjórnin er að gera? Það eru nákvæmlega verk rík-
isstjórnarinnar sem hafa ráðið úrslitum: Það
issjóður er rekinn með afgangi í mörg herran
skuldir eru greiddar niður skiptir máli. Það a
ar eru lækkaðir með þeim hætti sem við höfu
að gera, sem styrkir atvinnu til frambúðar, sk
máli. Ég tel að vaxtalækkanir séu ekki langt u
heldur skammt undan. Ég tel að við munum s
á vaxtalækkanir þegar í næsta mánuði. Þegar
næstu mælingu á vísitölunni munum við sjá fr
vaxtalækkanir til viðbótar öðrum hlutum: ska
lækkanir, vaxtalækkanir, styrking á gengi, læ
verðbólga, lítið atvinnuleysi, traustur kaupm
Hver mundi ekki vera ánægður með þess hát
hagsástand í landi sínu?“
x x x
Þessi orð forsætisráðherra við upphaf ársin
gengið eftir. Vextir hafa lækkað, gengi krónu
hefur styrkst og síðast en ekki síst hefur veri
með samstilltu átaki með Alþýðusamband Ísl
fararbroddi að ná tökum á verðlagsþróuninni
það að markmiði, að kjarasamningar haldi. T
ná því marki í maí. Atvinnustigið hefur verið
þó gætir atvinnuleysis hjá hópum sem ekki h
kynnst því áður. Má þar til dæmis nefna félag
Verslunarmannafélagi Reykjavíkur og tölvun
inga en fyrir fáeinum misserum gafst þeim va
til að ljúka námi, svo fast var sóst eftir þeim ú
vinnumarkaðinn.
Viðskiptahallinn hefur minnkað örar en efn
stofnanir spáðu. Var viðskiptahallinn við útlö
milljarðar króna á fyrsta fjórðungi ársins, sam
bráðabirgðauppgjöri Seðlabanka Íslands. Á s
tíma í fyrra var viðskiptahallinn 18,5 milljarð
króna. Á föstu gengi minnkaði hallinn um 19,
arða króna.
Seðlabankinn hefur lækkað vexti fjórum si
VETTVANGUR
Bati í stað samdrátt
Eftir Björn Bjarnason
YFIRLÝSING ALCOA
HAGSMUNIR FLUGMANNA?
Að undanförnu hefur kveðiðvið gamalkunnugan tón hjáFélagi íslenzkra atvinnu-
flugmanna þegar það gagnrýnir
hversu auðveldlega útlendingar
geti fengið flugskírteini hér á landi.
Í samtali við Morgunblaðið 28. júní
síðastliðinn sagði Jóhann Þ. Jó-
hannsson, formaður félagsins, að
„nokkuð sárt sé að horfa upp á að
svo margir útlendingar fái hér auð-
veldlega flugskírteini á meðan tölu-
vert atvinnuleysi sé á meðal ís-
lenzkra flugmanna.“
Hagsmunasamtök flugmanna
hafa þannig gagnrýnt að flugmenn
frá ríkjum utan Evrópska efna-
hagssvæðisins skuli fá fullgilt flug-
skírteini hér á landi og um leið at-
vinnuréttindi án þess að þurfa að
sækja sérstaklega um atvinnuleyfi.
Samgönguráðuneytið hefur svarað
gagnrýni flugmanna þannig að
Flugmálastjórn beri að afgreiða
umsóknir erlendra flugmanna á
jafnréttisgrundvelli og óheimilt sé
að mismuna eftir þjóðerni. Flug-
menn sætta sig ekki við þá nið-
urstöðu og hyggjast m.a. spyrja fé-
lagsmálaráðuneytið og
Vinnumálastofnun hvort það sé
með þeirra vitund, sem Flugmála-
stjórn gefi út atvinnuleyfi til þegna
ríkja utan EES.
Með málflutningi sínum telur
FÍA sig vafalaust vera að vernda
hagsmuni félagsmanna sinna með
því að tryggja þeim ákveðinn for-
gang til starfa hjá íslenzkum flug-
félögum. Flugmenn mættu hins
vegar gjarnan líta lengra en nef
þeirra nær í þessum efnum.
Flugmarkaðurinn er eðli málsins
samkvæmt alþjóðlegur. Það er
vinnumarkaður flugmanna líka.
Menntun þeirra tryggir alla jafna
að þeir geta starfað um allan heim
og eru ekki bundnir við ríki, menn-
ingar- eða málsvæði. Hjá flugfélög-
um um allan heim er væntanlega
fremur horft til hæfni og reynslu
en til þjóðernis, þegar flugmenn
eru ráðnir í störf. Hinn alþjóðlegi
vinnumarkaður flugmanna stuðlar
að því að jafna sveiflur – þegar lítið
er að gera í flugi í einu landi geta
flugmenn leitað sér vinnu annars
staðar. Þess eru mörg dæmi að er-
lendir flugmenn starfi hér á landi,
en líklega er þó miklu algengara að
íslenzkir flugmenn starfi erlendis.
Það er því hagsmunamál ís-
lenzkra flugmanna að hinn alþjóð-
legi vinnumarkaður flugmanna sé
sem opnastur og sem minnstar
hömlur lagðar á réttindi flugmanna
til að starfa annars staðar en í sínu
heimalandi, aðrar en eðlilegar
hæfnis- og öryggiskröfur. Ef öll
stéttarfélög flugmanna, víða um
heim, hefðu hins vegar svipaða af-
stöðu og FÍA – og ef á þau væri
hlustað af stjórnvöldum – væri enn
meira af hömlum og hindrunum á
þessum vinnumarkaði en gerist í
dag. Slíkt ástand gengi gegn hags-
munum flugmanna, bæði íslenzkra
og erlendra.
Yfirlýsing stjórnar Alcoa í gærþess efnis að haldið skyldi áfram
viðræðum stjórnenda fyrirtækisins
við íslenzk stjórnvöld og Landsvirkj-
un um byggingu álvers á Austurlandi
er mikilvæg að því leyti til að hún
staðfestir þann áhuga, sem fram hef-
ur komið hjá Alcoa um þátttöku í
þessu verkefni. Hins vegar má ekki
gleyma því, að þessar viðræður eru á
byrjunarstigi. Enn liggur ekkert fyr-
ir um, hvort samningar náist við Al-
coa um þessa framkvæmd.
Við Íslendingar erum reynslunni
ríkari í þessum efnum. Viðræður við
erlend álfyrirtæki hafa verið komnar
á lokastig, þegar skyndilega var horf-
ið frá framkvæmdum. Þess vegna er
hyggilegt að ganga ekki út frá neinu
sem vísu, þótt jákvætt andrúmsloft
sé í kringum viðræðurnar við Alcoa
Það er augljóst að bandaríska ál-
fyrirtækið er viðkvæmt fyrir skoðun-
um umhverfisverndarsinna. Það er í
sjálfu sér jákvætt. Sjónarmið þeirra
eru virðingarverð og eiga fullan rétt
á sér, þótt málflutningur sumra hópa
gangi út í öfgar.
Því má hins vegar ekki gleyma, að
fyrirhugaðar framkvæmdir fyrir
austan hafa fengið alla þá meðferð í
sambandi við umhverfismál, sem lög
gera kröfu til. Að því leyti til er stað-
an gjörólík vegna Kárahnjúkavirkj-
unar frá því sem var, þegar Fljóts-
dalsvirkjun var á dagskrá. Baráttan
þá stóð um að knýja fram lögformlegt
umhverfismat á þeim áformuðu fram-
kvæmdum. Að þessu sinni hefur því
ferli verið fylgt eftir til enda sam-
kvæmt því, sem lög segja til um. Þeir
sem kröfðust þess að lögformlegt
umhverfismat færi fram á Fljótsdals-
virkjun samkvæmt lögum um um-
hverfismat hljóta að virða þá niður-
stöðu sem liggur fyrir varðandi
Kárahnjúkavirkjun. Telji menn lög-
gjöfina gallaða er ástæða til að taka
upp baráttu fyrir breytingu á henni
en á meðan hún er í gildi verður að
virða hana sem slíka.
Hinar pólitísku víglínur liggja með
öðrum hætti vegna Kárahnjúkavirkj-
unar og álvers á Reyðarfirði í
tengslum við hana en þegar Fljóts-
dalsvirkjun var til umræðu. Auk þess
að njóta stuðnings stjórnarflokkanna
er ljóst að margir þingmenn Sam-
fylkingarinnar styðja framkvæmd-
ina. Það gerir Alþýðusamband Ís-
lands líka. Andstaðan er því ekki jafn
mikil og þegar rætt var um Fljóts-
dalsvirkjun. Á þessu stigi málsins
verður ekki séð, að stjórnvöld standi
frammi fyrir pólitískum vandamálum
vegna Kárahnjúkavirkjunar. Lík-
legra má telja, að meiri andstaða
verði við framkvæmdir við Norð-
lingaöldulón.
Þessar framkvæmdir eru orðnar
mikið tilfinningamál fyrir Austfirð-
inga ekkert síður en hagsmunamál.
Þeir ættu þó að fara varlega í að
ganga út frá nokkru sem vísu þrátt
fyrir yfirlýsingu stjórnar Alcoa í
gær. Mikið vatn á eftir að renna til
sjávar áður en niðurstaða þessa máls
verður ljós.