Morgunblaðið - 18.08.2002, Blaðsíða 17

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 2002 17
MIKIÐ tennisæði hefur
runnið á Úsbeka og
jafnvel hafa ráðherrar í
ríkisstjórn landsins tek-
ið upp á því á gamals
aldri að mæta klukkan
fimm á hverjum morgni
út á tennisvöll. Skýr-
ingin á þessum óvænta
íþróttaáhuga er sögð
vera af pólitískum rót-
um runnin: Íslam Kar-
ímov, forseti Úsbekist-
ans, er nefnilega sem
bergnuminn af áhuga á
íþróttinni.
Karímov forseti, sem
ræður því sem hann vill
ráða í Úsbekistan, mun
hafa ákveðið að þjóð
sín, sem eru 25 milljónir
manna, skuli deila nýtil-
komnum áhuga sínum á
tennisíþróttinni. Skipaði hann
helstu ráðgjöfum sínum og emb-
ættismönnum að sýna gott for-
dæmi og því var ekki um annað
að ræða fyrir þessa heiðursmenn
– en í tennisáhugamannahópnum
eru nú nokkrir aðstoðarforsæt-
isráðherrar, auk innanríkis-, við-
skipta- og fjármálaráðherra – en
að festa kaup á tennisskóm, fá sér
þjálfara og byrja að æfa bakhönd-
ina.
„Í fyrstu voru þeir býsna kjána-
legir á að horfa – fullorðnir menn
að reyna að læra grundvall-
aratriði í tennis,“ segir Ígor
Shepelev, forseti tennissambands
Úsbekistan. Allir hafa þó tekið
stórstígum framförum eftir þrot-
lausar æfingar.
Marat Safin meðal keppenda
á alþjóðlegu móti í Tashkent
Athygli vekur að á sama tíma
og alvarlegur efnahagsvandi hef-
ur þjakað Úsbeka, m.a. hefur
þurft að loka verksmiðjum í land-
inu og verðbólga hefur rokið upp
úr öllu valdi, hefur ríkisstjórn
landsins fundið aura til þess að
leggja nýja tennisvelli en þeim
hefur fjölgað úr 25 í 120 á örfáum
árum.
Þá hafa verið til peningar í
kassanum til þess að halda al-
þjóðlegt tennismót og allt frá
árinu 1994 hefur verið keppt ár-
lega um Forsetabikarinn svokall-
aða í Tashkent. Var á sínum tíma
ráðist í að byggja leikvang í höf-
uðborginni sem getur tekið allt að
þrjú þúsund áhorfendur í sæti og
stjörnur eins og Marat Safin, sig-
urvegari á opna bandaríska meist-
aramótinu í hittiðfyrra, hafa tekið
þátt en verðlaunafé nemur jafnan
um 600 þúsund dollurum, eða um
50 milljónum íslenskra króna.
Skilar sér í betri árangri
Karímov forseti hefur það fyrir
sið að koma ætíð til að horfa á úr-
slitaleik mótsins, hann afhendir
sigurverðlaunin og leysir auk þess
bæði sigurvegarann og þann sem
lendir í öðru sæti út með gylltum,
heimatilbúnum sloppi, auk höf-
uðfats.
Þessi forsetaskipaði tennisáhugi
í Úsbekistan hefur skilað árangri.
Áður en landið varð sjálfstætt
ríki, þ.e. áður en Sovétríkin lið-
uðust í sundur árið 1991, tókst því
aldrei að verða ofar en í ellefta
sæti á lýðveldamóti Sovetríkjanna
en fimmtán lýðveldi áttu aðild að
Sovétríkjunum þegar þau voru og
hétu.
Núna standa einungis Rússar
Úsbekum framar, að sögn Shepe-
levs, og hafa þeir eignast mikla
afrekskonu í sportinu en úsbesku
stúlkunni Irodu Tulyaganovu
skaut nýverið upp á stjörnuhim-
ininn í hinum alþjóðlega tenn-
isheimi.
Tulyaganova vann þrjá sigra á
alþjóðlegum tennismótum í fyrra
og taldist meðal tuttugu bestu
tennisleikara í heiminum það árið.
Hún er sem stendur í 30. sætinu á
heimslista alþjóðatennissambands-
ins en segist stefna á fyrsta sætið.
„Ég er afar ánægð með að for-
setinn skuli hafa svo mikinn
áhuga á tennis. Ef hann hefði
hann ekki hefði ég sennilega ekki
náð þetta langt,“ segir Tulyag-
anova, sem er tvítug.
Og ýmislegt bendir reyndar til
að margir embættismannanna,
sem einungis tóku að iðka tennis
af ótta við að óhlýðnast tilmælum
Karímovs forseta, hafi fyllst sönn-
um áhuga á íþróttinni. „Auðvitað
þurfti eitthvert tilefni í fyrstu en
það er ekki hægt að neyða neinn
til þess að hafa gaman af tennis.
Það er fegurð íþróttarinnar sjálfr-
ar sem kveikir áhuga fólks,“ segir
Ravshan Fayzullajev, varaborg-
arstjóri í Tashkent, en sjö ár eru
nú liðin síðan hann tók að spila
tennis. „Þegar þú kannt íþróttina
og skilur út á hvað hún gengur
geturðu ekki annað en notið henn-
ar.“
AP
Stund milli stríða hjá Tulkun Jabbarov, rík-
isstjóra í Namanganskoy í Úzbekistan, en
Jabbarov er einn af fjölmörgum háttsettum
embættismönnum sem vakna eldsnemma á
hverjum morgni til að spila tennis – í sam-
ræmi við óskir Íslams Karímovs forseta.
Tennisæði
runnið á
Úsbeka
Ráðherrar
úr ríkisstjórn
landsins eru
mættir út á
tennisvöll
klukkan 5 á
morgnana
’ Ég er afar ánægðmeð að forsetinn
skuli hafa svo
mikinn áhuga á
tennis. ‘
Tashkent. AP.
HÓPUR vísindamanna við Max
Planck-stofnunina í Leipzig í
Þýskalandi segja að gen, sem upp-
götvað var í fyrra og vitað er að
stökkbreyttist fyrir um það bil
200.00 árum, geti hafa gegnt mik-
ilvægu hlutverki í þróun hæfni
mannsins til að tala og þar með
skapa menningu. Í frétt The Wash-
ington Post segir að gerðar verði til-
raunir á músum til að kanna hvaða
áhrif genið hafi á hæfileika þeirra til
að mynda flókin hljóð þótt ekki sé
búist við því að dýrið geti lært að
tala.
Skýrt var frá niðurstöðum rann-
sóknanna í netútgáfu tímaritsins
Nature. Umrædd stökkbreyting
varð ríkjandi meðal forfeðra nú-
tímamannsins á óvenju skömmum
tíma sem þykir sýna að hún hafi
gert manninn hæfari í lífsbarátt-
unni, ef til vill hafi hæfnin til að gefa
frá sér margbreytileg og skýr hljóð
komið að gagni við dýraveiðar. Gen-
ið ber heitið FOXP2 en nákvæmlega
hvernig það eykur hæfnina til að
tala er enn óljóst. Uppgötvað var í
fyrra að viss stökkbreytt útgáfa af
umræddu tungumálsgeni virtist
tengjast kvilla sem veldur fólki erf-
iðleikum við að tjá sig, getan til að
hreyfa tungu og varir minnkar og
auk þess virðist það valda því að fólk
notar rangar tíðir sagna, að sögn
AP-fréttastofunnar.
Flestar stökkbreytingar í nátt-
úrunni skipta engu máli eða eru
slæmar fyrir viðkomandi lífveru en
stöku sinnum gera þær hana hæfari
og verða þá ríkjandi eiginleiki í teg-
undinni.
„Einhvers konar tjáskipti fóru
fram en síðan varð þessi breyting og
þeir sem nutu hennar gátu tjáð sig
mun skýrar. Ef til vill var það um
þetta leyti sem við náðum tökum á
raunverulega nútímalegu og skýru
tungumáli. Tungutak okkar var, ef
svo má segja, fínstillt,“ segir Svante
Paabo, sem stýrði rannsóknahópn-
um í Leipzig er fæst við mannerfða-
fræði. Hann tekur fram að afla þurfi
frekari vitneskju um hlutverk gens-
ins. „Fólk gæti sagt að ef þessu geni
yrði komið fyrir í simpansa myndi
hann geta talað. Það held ég ekki,
tal er flóknara en svo.“
Líklegt er að nokkur gen eða
jafnvel fjölmörg komi við sögu í
sambandi við þróun tals. Munurinn
á tungumálsgeninu og á samsvar-
andi geni í simpönsum, sem taldir
eru skyldari mönnum en önnur dýr,
er ekki mikill, aðeins tvær sameind-
ir eru frábrugðnar í þeim hluta
gensins sem máli skiptir. En svo lít-
ill munur á uppbyggingu getur oft
skipt sköpum, þess má geta að mun-
urinn á genamengi simpansa og
manns er aðeins um 1%.
Ýtti stökkbreyting í
geni undir þróun tals?
Örfáar sam-
eindir kunna að
hafa skipt sköp-
um fyrir þróun
menningar