Morgunblaðið - 18.08.2002, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 18.08.2002, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 2002 19 1789 Ætlunin að gera götur Sumarið 1789, þremur árum eftir að Reykjavík fékk kaupstaðarrétt- indi, kom hingað til lands leiðangur sem kenndur er við Stanley. Einn leiðangursmanna, Isaac S. Benners, lýsti staðnum svo: „Kaupstaðurinn liggur í umhverfi þar sem eru engjar og falleg beitilönd, engin fjöll eru í nánd við hann og engin hraun, sem annars spilla svip landsins nær alls staðar. Mjög há fjöll liggja alllangt til norðurs frá höfninni, sem virðist vera rúmgóð, og er hlíft af eyju sem liggur fyrir framan hana. Þar búa um 200 manns og er ætlunin að gera þar reglulegar götur.“ Benners dáðist að Viðeyjarstofu en sagði að Íslendingar byggju yf- irleitt í hreysum. Fjöllin norður af Reykjavík voru „geysifögur á að sjá um sólarlag“ en á öðrum tímum sól- arhringsins næsta ömurleg útlits. 1810 Tilbreytingarlítið líf Skoski læknirinn Henry Holland, frændi Charles Darwin, ferðaðist um Ísland árið 1810 ásamt tveimur öðr- um Bretum. Holland skrifaði dagbók í þessari ferð, sem gefin hefur verið út. Þar segir meðal annars: „Svipur höfuðborgar Íslands – því að það er Reykjavík – séð frá sjónum getur á engan hátt orðið staðnum í vil. Hið eina sem auganu mætir eru nokkur timburhús í óreglulegri þyrpingu á sjávarbakkanum, og að baki þeirra er afkáraleg bygging sem kölluð er dómkirkja. Landið umhverfis bæinn er óvanalega hrjóstrugt og nakið. Það eru hæðahrúgöld, óslétt og þak- in mosaþembum eða stórgrýtisurð- um.“ Þegar Holland dvaldi aftur í Reykjavík síðar um sumarið fannst honum „harla lítil tilbreyting í störf- um eða skemmtanalífi“ en hann stytti sér stundir með því að fræðast af biskupnum um „merkilega hluti í nútíðarbókmenntum landsins og um lyndiseinkunn og lifnaðarháttu fólks- ins.“ Samræðurnar fóru fram á lat- ínu. 1835 Dásnoturt kaupstaðarkorn Einn af Fjölnismönnum, Tómas Sæmundsson, skrifaði grein í fyrsta árgang Fjölnis, árið 1835, um byggð- ina í Reykjavík: „Mikið er frá því sagt hvað Reykjavík fari fram með ári hverju og ekki er því að leyna að hús hafa þar ærið fjölgað núna sein- ustu árin. Þó fannst mér miklu minna bera á fegurð og ágæti bæjarins þeg- ar ég sá hann en ég hafði gert mér í hugarlund. Landslaginu er þannig háttað að þar gæti verið dásnoturt kaupstað- arkorn, á fleti milli sjávar og stöðu- vatns með grænum holtum báðum megin.“ Síðar í greininni lýsti Tómas draumum sínum um borgina. „Ímyndaðu þér kauptorg upp frá sjónum fyrir miðri ströndinni og annað torg fallegra með norðurvegg kirkjunnar á eina hlið og til hinna þriggja háskóla, menntaskóla og ráð- stofu, en á miðju torginu heiðurs- varða þess manns er slíku hefði til leiðar komið.“ Það var þetta sumar sem Tómas vígðist sem prestur að Breiðabólstað í Fljótshlíð, 28 ára. 1846 Skólinn settur afsíðis Latínuskólinn var fluttur frá Bessastöðum til Reykjavíkur árið 1846, þrátt fyrir áhyggjur manna af því að siðferði skólapilta myndi spill- ast og þeir myndu sækjast eftir sam- kvæmum og spilum meira en góðu hófi gegndi. Í ræðu Sveinbjarnar Eg- ilssonar rektors við setningu skól- ans, 1. október, kom fram að reynt hefði verið að bregðast við þessu. „Staðurinn sem vor skóli er á býður og veitir ró. Hann er settur afsíðis frá og svo sem upp yfir bæjarglaum- inn svo að ekkert þarf að glepja fyr- ir.“ Þessi rólegi staður er ekki lengur afsíðis, við Lækjargötuna þar sem húsið stendur enn, enda þótt skólinn hafi skipt um nafn og sé nú nefndur Menntaskólinn í Reykjavík eftir að dregið var úr áherslu á fornmálin. 1898 Að horfa hátt og hugsa langt Á þjóðhátíðinni í Reykjavík í ágúst 1898 flutti Guðmundur Björnsson, skáld og síðar landlæknir, ræðu. Hann sagði að Reykvíkingar væru sakaðir um að vera óþjóðlegir, það væri útlent bragð af þeim. „Við verð- um að horfa hátt og hugsa lengra en upp að Skólavörðu, stöðugt hafa bæ- inn fyrir augum, ekki eins og hann er heldur eins og við viljum að hann verði,“ sagði Guðmundur, sem spáði því að þegar landsmenn yrðu orðnir hálf milljón yrðu íbúar Reykjavíkur fimmtíu þúsund. „Það sé þá heitasta óskin okkar í dag að Reykjavík miði sem skjótast áfram á framfarabrautinni og nái sem fljótast alúðarhylli allrar þjóð- arinnar og verði sannnefndur höfuð- staður landsins.“ 1923 Yndi að ganga Laugaveginn Jóhannes Sveinsson Kjarval list- málari skrifaði greinar í Morgun- blaðið 24. og 25. mars 1923 undir fyr- irsögninni „Reykjavík og aðrar borgir“. Í fyrri greininni vildi lista- maðurinn opna augu borgarbúa fyrir fegurðinni: „Reykjavík er perla, sem fáir trúa að í sé fullkomið verðmæti, en ef vel er að gáð þá er hægt að sanna að ekki vantar annað en meiri þrifnað og smekkvísi til þess að bær þessi verði ein af allra fallegustu borgum heimsins.“ Kjarval sagði: „Við þurfum enga þjóð að öfunda af borgarstæði – en gleðjast megum við yfir okkar eigin, því sannarlega hef- ur Ingólfur landnámsmaður þekkt heiminn þegar hann talaði við guð um öndvegi framtíðarlandsins.“ Í síðari greininni fjallaði Kjarval um skipulag og einstakar götur og sagði meðal annars: „Laugavegurinn er svo formfull og laðandi gata að hreinasta yndi er að ganga hana, ef hún væri bara hreinlegri en hún er og ef hún væri sléttuð og snyrtilega um hana hugsað. “ 1926 Fágætir möguleikar „Fyrir 18 árum var hér engin vatnsleiðsla, ekkert holræsi, engin höfn, engin rafmagnsstöð, engar full- gerðar götur og engin dugandi slökkvitæki. Allt þetta hefur bærinn fengið síðan,“ sagði Jón Þorláksson borgarstjóri á fundi hjá Verkfræð- ingafélagi Íslands 17. nóvember 1926. „En hér má ekki láta staðar numið. Land vort hefur þá sérstöðu meðal menningarlanda heimsins að hitinn er hér meira virði en annars staðar vegna norðlægrar hnattstöðu en landið býður upp á möguleika til öflunar hita, sem eru fágætir annars staðar, þar sem jarðhitinn vellur hér víða upp úr yfirborði jarðarinnar en leynist annars staðar í mörg þúsund metra dýpt.“ Og hann sagði að ekki mætti setja markið lægra en að hita upp bæinn í heild sinni. Þetta tókst í áföngum, en fyrstu húsin í Reykjavík voru tengd hita- veitunni í nóvember 1930. 1934 Laglegar stúlkur betur gefnar Tímaritið Dvöl fór þess á leit við Tómas Guðmundsson skáld að hann lýsti áliti sínu á unga fólkinu í Reykjavík. Greinin birtist 7. janúar 1934. „Það eru ungu stúlkurnar sem fyrst og fremst setja svipinn á um- hverfi sitt,“ sagði Tómas, „og það er ekki einleikið hvað mikið er af ung- um, laglegum stúlkum í Reykjavík. Nú er það svo að laglegar stúlkur eru yfirleitt betur gefnar en hinar, og þó það að vera lagleg sé ef til vill hvorki annað né meira en ungum stúlkum ber að vera þá er þessi þáttur í fari reykvískrar kvenæsku að því leyti eftirtektarverður að hér virðist frek- ar vera að ræða um áunninn hæfi- leika til að mótast heldur en með- fæddan eiginleik. Þess vegna eru reykvískar stúlkur grannvaxnar í dag, ef tískan krefst þess, hættar því á morgun, ef það á ekki lengur við. Einnig þess vegna eiga reykvískar stúlkur það til, þegar gott er veður eða eitthvað hátíðlegt og mikið er að ske í bænum, að verða með ævintýra- legum hætti ennþá laglegri en þær jafnvel eiga annars að sér að vera.“ 1948 Til fegurðarauka „Borgin stendur á fallegum stað. Útsýnið er glæsilegt. Innsiglingin fögur. Sólarlag af himneskum upp- runa. En innanbæjar er mörgu ábótavant,“ sagði Gunnar Thorodd- sen borgarstjóri í ræðu á þjóðhátíð í Reykjavík 17. júní 1948. Hann hvatti borgarbúa til að auka trjárækt, mála og múrhúða hús sín, girða lóðir og setja upp fánastengur. „Við þurfum að fjölga opnum svæðum og skrúð- görðum og prýða þá með höggmynd- um, gosbrunnum og öðrum fegurð- arauka.“ Gunnar kynnti stofnun Fegrunarfélags Reykjavíkur og bað fólk að leggja félaginu lið og prýða borgina. „Þá er víst að Reykvíkingar munu ekki týna sjálfum sér, heldur finna sjálfa sig í fegurð borgarinnar og ást til hennar.“ 1953 Óviðjafnanlegt útsýni Kristján Albertsson, sendiráðu- nautur og rithöfundur, var víðförull maður. Í grein í Morgunblaðinu 1. júlí 1953 sagði hann að Ísland væri fallegast af öllum löndum og hann var einnig hrifinn af höfuðborginni: „Flestar borgir útlandsins standa á flatneskju og engin borg í Evrópu á útsýni sem getur jafnast á við sjóinn, eyjarnar og fjallabogann um Reykja- vík. Ekki Napoli, ekki Aþena, svo að nefndar séu tvær borgir frægar af víðsýni til hafs og fjalla.“ 1965 Hin töfrandi fegurð Séra Bjarni Jónsson, heiðursborg- ari Reykjavíkur, skrifaði stutta grein í Vísi 25. september 1965 og minntist meðal annars á Austurvöll. „Hér er hin töfrandi fegurð. Sjáðu Austurvöll í morgunbirtunni, er sólin sendir geisla sína yfir hinn fagra gróðurreit. Ég anda að mér hinu heilnæma lofti, horfi með gleði á sólskinsblett Reykjavíkur og sé hið fagra skraut og finn ilm hinna angandi blóma.“ Síðar í greininni sagði vígslubiskup- inn: „Þökkum fyrir sólarstundir á sumrinu sem er að kveðja og segjum áhyggjunum stríð á hendur.“ 1986 Mynd af okkur sjálfum „Engin er þjóð meðal þjóða sem ekki á sér höfuðborg,“ sagði Vigdís Finnbogadóttir, forseti Íslands, í ávarpi á 200 ára afmæli Reykjavíkur, 18. ágúst 1986. „Höfuðborg er ekki til án samstarfs allra sem landið byggja. Hagur annars er hagur beggja. Höfuðborg er sameiningar- tákn, einatt fulltrúi þeirrar menning- ar hugar og handar sem ríkir í land- inu, öryggishöfn þegnanna sem þangað eiga að geta sótt einungis það besta. Hún er talsmaður og mynd af okkur sjálfum eins og við erum hverju sinni.“ Ó, borg, mín borg Í tilefni af 216 ára afmæli Reykjavíkurborgar á sunnu- daginn og vegna Menning- arnæturinnar, sem haldin var í sjöunda sinn í gær, rifjar Jónas Ragnarsson upp ummæli frá ýmsum tímum um borgina og íbúa hennar. Morgunblaðið/Golli Fyrirsögnin er úr ljóðinu Reykjavík eftir Vilhjálm frá Skáholti.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.