Morgunblaðið - 24.08.2002, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
15 UNGLIÐAR björgunarsveitar
frá München í Þýskalandi eru
staddir hérlendis í heimsókn hjá
Björgunarsveitinni Kyndli í Mos-
fellsdal til að endurgjalda Þýska-
landsheimsókn Kyndils fyrr í
þessum mánuði.
Sigurður Hallbjörnsson, um-
sjónarmaður unglingadeildar
Kyndils, segir heimsóknina hafa
heppnast vel og séu Þjóðverjarnir
heillaðir af landi og þjóð. Sam-
skipti deildanna komust á fyrir
tilstuðlan Slysavarnafélagsins
Landsbjargar og er markmiðið að
kynnast ólíkum menningar-
heimum.
Þjóðverjarnir, sem eru á aldr-
inum 12 til 18 ára, hafa brugðið
sér á hestbak, farið í Þórsmörk
og að Gullfossi og Geysi. Sig-
urður segir að til standi að fara í
hvalaskoðun og í Bláa lónið áður
en heimsókninni lýkur.
Hann segir íslenskar og þýskar
björgunarsveitir ólíkar að mörgu
leyti þótt sameiginlegt markmið
þeirra sé að undirbúa liðsmenn
sína fyrir björgun mannslífa. Mun
meiri sérhæfing viðgengst í þýsk-
um björgunarsveitum en hér-
lendis.
Sem dæmi má nefna að hinir
þýsku gestir Kyndils hljóta þjálf-
un í sundlauga- og strandvörslu í
heimalandi sínu.
Heimsókn þeirra lýkur á morg-
un, sunnudag.
Þýsk björgun-
arsveit heim-
sækir Kyndil
Morgunblaðið/Arnaldur
GOTT þjóðfélag gerir ráð fyrir öllu
litrófi mannlífsins; hvort sem um
er að ræða fatlaða einstaklinga eða
ófatlaða, svarta eða hvíta, gagn-
kynhneigða eða samkynhneigða,
svo dæmi séu tekin af því hve við
erum öll ólík en samt þrátt fyrir
allt svo lík. Þetta er inntak þess
sem þau dr. Colin Barnes, dr. Ca-
rol Thomas og dr. Tom Shake-
speare, breskir fræðimenn, boða í
fyrirlestrum sínum, sem þau halda
á norrænni ráðstefnu um fötlunar-
rannsóknir, en sú ráðstefna fer nú
fram á Grand hóteli í Reykjavík.
Um 400 manns taka þátt í ráð-
stefnunni, og koma þátttakendur
víða að, s.s. frá Ástralíu, Kanada,
Japan, Bandaríkjunum, Bretlandi
og hinum Norðurlöndunum. Rann-
veig Traustadóttir, dósent við Há-
skóla Íslands, er formaður ráð-
stefnustjórnar.
Colin Barnes, Carol Thomas og
Tom Shakespeare eru öll fé-
lagsfræðingar sem hafa stundað
fötlunarrannsóknir og átt mikinn
þátt í þróun þeirrar fræðigreinar í
Bretlandi og víðar undanfarin ár.
Þau eru öll fötluð og hafa m.a. bent
á að fötlun þeirra sé ekki vandamál
sem slík heldur viðbrögð sam-
félagsins við fötluninni. „Erfiðleik-
ar fatlaðra stafa fyrst og fremst af
því hvernig litið er á þá í samfélag-
inu,“ segir Colin Barnes m.a. Hann
segir að stofnanir hins vestræna
þjóðfélags hafi tilhneigingu til að
setja fatlaða á ákveðinn bás og
halda þeim þar. Í fjölmiðlum og í
bókmenntum sé t.d. litið á fatlaða
sem byrði á samfélaginu, í atvinnu-
lífinu eigi fatlaðir erfitt með að fá
vinnu og fái þeir vinnu eru þeir
með lélegri laun en aðrir, og í
skólakerfinu séu fatlaðir settir í
sérbekki eða sérskóla. Hann segist
vilja breyta þessu viðhorfi; í sam-
félaginu eigi með öðrum orðum að
vera pláss fyrir alla; fatlaða sem
ófatlaða; mennirnir séu misjafnir
og samfélagið eigi að gera ráð fyrir
því, í allri sinni uppbyggingu.
Getur hent okkur öll
Þegar Barnes er spurður nánar
um hugmyndir sínar tekur hann
skólakerfið sem dæmi. Hann segist
vera á móti því að fötluð börn fái
sérmenntun. Þau eigi að fá að
ganga í sama skóla og sömu bekki
og ófötluð börn. Með því að hafa
fötluð börn sér og ófötluð börn sér
sé verið að ala á fordómum og mis-
munun. „Ef ófatlað barn hittir
aldrei fatlað barn verður það til
þess að ýta undir afskiptaleysi og
hræðslu ófatlaðra gagnvart hvers
kyns fötlun,“ segir hann. Barnes
leggur einnig áherslu á að flestir
þeirra sem eru fatlaðir hafi orðið
það seinna á lífsleiðinni, t.d. vegna
slysa eða sjúkdóma. Og það geti
hent okkur öll að verða einn daginn
fötluð. Samfélagið verður því, segir
hann, að taka tillit til þeirra sem
eru fatlaðir – allir í samfélaginu:
arkitektar, stjórnmálamenn, at-
vinnurekendur og aðrir.
Carol Thomas hefur í rannsókn-
um sínum m.a. skoðað hlutskipti
fatlaðra kvenna. Hún hefur því
nálgast fötlunarrannsóknir út frá
svokölluðu femínísku sjónarhorni.
Hún segir að ekki megi einungis
líta á aðstæður fatlaðra út frá því
hvort þeir fái vinnu eða húsnæði
eða annað í þeim dúr. Einnig verði
að líta til tilfinningalífs fatlaðra. Til
dæmis hafi fatlaðar konur áhyggj-
ur af því hvort þær eigi og geti orð-
ið barnshafandi og alið upp börn.
Thomas leggur áherslu á að fatl-
aðar konur eigi rétt á því að eign-
ast börn eins og aðrar konur.
„Fatlaðar konur eiga rétt á því að
ala börn og fá til þess hjálp og
stuðning frá samfélaginu,“ segir
hún. Hún segir á hinn bóginn að
þær fatlaðar konur sem eignist
börn mæti oft miklum fordómum;
frá fjölskyldum sínum sem og t.d.
heilbrigðisstarfsmönnum, s.s.
læknum og ljósmæðrum. Læknar
hafi margir hverjir t.d. þá skoðun
að fatlaðar konur eigi ekki að eign-
ast börn. Thomas segir því eins og
Barnes, að vandamál fatlaðra, í
þessu tilviki fatlaðra kvenna, sé
fyrst og fremst það hvernig sam-
félagið komi fram við þær. Til
dæmis hvaða skoðanir heilbrigðis-
starfsmenn og annað fólk hafi á því
að fatlaðar konur eignist börn.
Bjóði fatlaða velkomna
Tom Shakespeare fjallaði á ráð-
stefnunni í gær um erfðavísindin
og hvað þau þýddu fyrir fatlaða.
Hann fór m.a. inn á þá tækni sem
gerir okkur kleift að greina ástand
fósturs á fósturskeiði, t.d. þá tækni
sem við köllum ómskoðun eða líf-
efnamælingar. Hann tók þó fram
að slík tækni gæfi til kynna að
ákveðin fóstur eða ákveðnar mann-
eskjur, fatlaðar manneskjur, væru
óæskilegar. „Það er hins vegar
ekkert rangt við það að eiga fatlað
barn,“ sagði hann.
Shakespeare sagði m.a., í samtali
við Morgunblaðið, að ekki mætti
gleyma því að með fyrrgreindri
tækni bæru foreldrar ábyrgð;
ábyrgð á því hvort þau nýttu sér
viðkomandi tækni. Og kæmi eitt-
hvað í ljós um fóstrið stæðu for-
eldrar frammi fyrir því að taka
ákvörðun um það hvað eigi að gera.
Shakespeare sagði að hann hefði
árið 1999 gert könnun meðal for-
eldra fatlaðra barna, sem ekki
hefðu átt kost á ómskoðun eða ann-
arri tækni, og spurt þá hvort þeir
hefðu nýtt sér umrædda tækni
hefði hún verið til staðar. Rúmlega
30% aðspurðra sögðu að þau hefðu
nýtt sér tæknina, um 60% sögðust
ekki myndu hafa nýtt sér tæknina
og um 8% voru óviss. Dæmigerð
viðbrögð foreldra í þessari könnun
hefðu verið þau að þau hefðu elsk-
að barnið um leið og það hefði
komið í heiminn. Þau væru ekki
viss um það hvort þau hefðu ákveð-
ið að eyða fóstrinu hefðu þau vitað
um fötlun þess. Þau væru hins veg-
ar glöð yfir því að þær aðstæður
hefðu aldrei komið til, þau væru
m.ö.o. ánægð yfir því að hafa ekki
haft tækifæri til að velja.
Shakespeare segist aðspurður
ekki vera á móti ómskoðun eða
annarri tækni til að finna út ástand
fósturs, en að hann vilji einfaldlega
draga þetta mál fram í umræðuna.
Hann segir þó mikilvægt að sér-
fræðingar veiti verðandi foreldrum
m.a. fullnægjandi stuðning og upp-
lýsingar þannig að þau geti tekið
ákvörðun sem sé rétt fyrir þau.
Ekki megi heldur fordæma for-
eldra sem vilji eignast fötluð börn
og líta svo á að þau verði ein að
bera allan kostnað því samfélagið
vilji ekki borga. Hann lagði áherslu
á að þjóðfélagið fagnaði fötluðu
fólki og styddi við réttindi þess.
Shakespeare rifjaði í þessu sam-
bandi upp orð þekkts prófessors í
Bretlandi, Bob Edwards, fyrir
nokkrum árum en þá sagði hann:
„Í framtíðinni verður það synd að
eignast fatlað barn.“ Shakespeare
sagði að slík orð endurspegluðu
það viðhorf að fólk bæri sjálft
ábyrgð á því að eignast fötluð börn,
t.d. með því að nýta sér ekki
tæknina eða taka ákvörðun um að
eyða fóstri. Hann varaði við slíkum
hugsunarhætti; slíkur hugsunar-
háttur ýtti undir það viðhorf að
fatlaðir einstaklingar væru óæski-
legir og fæddust þeir hefði sam-
félagið ekkert með þá að gera.
Þrír breskir sérfræðingar í fötlunarrannsóknum hér á norrænni ráðstefnu
Í samfélagi manna á
að vera pláss fyrir alla
Dr. Tom
Shakespeare
Dr. Carol
Thomas
Dr. Colin
Barnes
Norræn ráðstefna um
fötlunarrannsóknir er
haldin þessa dagana á
Grand hóteli í Reykja-
vík. Um 400 manns taka
þátt í ráðstefnunni og
koma þátttakendur víðs
vegar að úr heiminum.
ÞÓRA Jóhanna Jónasdóttir dýra-
læknir varði doktorsritgerð sína við
Dýralæknaháskólann í Noregi 14.
maí síðastliðinn. Ritgerðin ber enska
heitið „A hereditary renal cancer
syndrome in dogs; genetic approach
and diagnostic tools“.
Leiðbeinendur
voru Prof. DVM,
Dr.med.vet. Frode
Lingaas og Prof.
DVM, Dr.Sc. Lars
Moe. Andmæl-
endur voru Prof.
DVM, PHD,
Dr.Vet.Sc Merete
Fredholm, The
Royal Veterinary
and Agricultural
University, Danmörku og Dr. BVMS,
PHD, MRCVS David J. Argyle, Uni-
versity of Glasgow, Skotlandi.
Ritgerðin fjallar um erfanlegt
nýrna- og húðkrabbameinsheilkenni
hjá hundum. Leitað var eftir aðferð-
um til að einkenna sjúklinga snemma
í lífsferlinu, áður en krabbameinið
þróast. Í framhaldi var krabbameins-
heilkennið kortlagt á erfðakort
hundsins og skoðað hvort þekkt gen
sem eru tengd nýrnakrabbameins-
heilkennum hjá mönnum gætu haft
þýðingu við þróun sjúkdómsins.
Niðurstöður rannsóknanna sýna
að hægt er að greina forstigsbreyt-
ingar í hundum með heilkennið allt
frá 3 mánaða aldri með sónar, vefja-
sýnaskoðun eða sameindaerfðafræði-
legum aðferðum. Krabbameins-
heilkennið var kortlagt með
tengslagreiningu miðsvæðis á hunda-
litningi 5 .
Rannsóknirnar sem liggja til
grundvallar doktorsvinnunni voru
gerðar við Dýralæknaháskóla Nor-
egs, Radiumhospitalet Oslo og Fred
Hutchinson Cancer Research Center
í Seattle í Bandaríkjunum á árunum
1996–2000. Rannsóknirnar voru
styrktar af rannsóknarráði Noregs.
Þóra er fædd í Reykjavík 1965 og
foreldrar hennar eru Jónas Alfreð
Pálsson vélfræðingur og Unnur
Tómasdóttir sjúkraliði. Eiginmaður
Þóru er Birkir Þór Guðmundsson
rekstrarhagfræðingur og eiga þau
saman tvo syni, Arnar Huga f. 1992
og Jónas Alfreð f. 1994. Þóra lauk
stúdentsprófi frá Menntaskólanum í
Kópavogi 1984 og dýralæknaprófi frá
Dýralæknaháskóla Noregs 1990.
Hún starfaði frá 1990–93 sem héraðs-
dýralæknir Ísafjarðarumdæmis og
frá 1993–2000 við Dýralæknaháskóla
Noregs. Frá 2001 hefur hún starfað
hjá Íslenskum krabbameinsrann-
sóknum, deCODE Cancer, en starfar
nú tímabundið við Dýralæknaháskóla
Noregs.
Doktor í
dýralækn-
ingum
Þóra Jóhanna
Jónasdóttir