Morgunblaðið - 24.08.2002, Blaðsíða 38

MINNINGAR
38 LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Jóhannes Magn-ússon fæddist í
Vatnsdalshólum í A-
Hún. 9. janúar 1919.
Foreldrar hans voru
hjónin Magnús Vig-
fússon frá Vatns-
dalshólum, f. 8.10.
1881, og Guðrún Jó-
hannesdóttir, f. 13.2.
1888. Systkini Jó-
hannesar voru Sig-
urður, f. 1913, bjó á
Siglufirði, Hólmfríð-
ur, f. 1915, bjó á
Efri-Þverá, Jósef, f.
1920, bjó á Hvoli,
Vigfús, f. 1923, bjó á Skinnastöð-
um og Þorgeir, f. 1927, bjó á
Húsavík. Jóhannes kvæntist
Sveinbjörgu Ágústsdóttur, f.
3.10. 1914, d. 28.11. 2000. Þau
skildu. Foreldrar hennar voru
Sigurlaug Bjarnadóttir Skúla-
sonar frá Syðsta-Vatni og Hann-
es Ágúst Sigfússon frá Brúna-
stöðum. Börn þeirra Jóhannesar
og Sveinbjargar eru: Gunnar
Ingi, giftur Sunnu Njálsdóttur
og eiga þau þrjú börn; Sigurlaug
Elsa, gift Hring Guðmannssyni
og eiga þau tvo syni; Pétur Ingv-
ar, hann á fimm börn; Jóhannes
Ragnar, kvæntur Kristbjörgu
Sigurnýasdóttur og
eiga þau þrjú börn,
auk þess átti Krist-
björg einn son áður;
Magnús Viðar, d.
1980. Áður átti
Sveinbjörg synina
Hannes Heiðar og
Hörð Heiðar Jóns-
syni sem báðir eru
látnir.
Jóhannes ólst upp
í Vatnsdalnum,
Þingi og Vestur-
hópi. Hann hóf bú-
skap 1944 á hálfu
Undirfelli, sem nú
heitir Nautabú í Vatnsdal og bjó
þar í þrjú ár. Á Hnjúki í fjögur
ár. 1951 flutti hann að Litlu-
Borg í Þverárhreppi, en 1955
keypti hann jörðina Ægissíðu á
Vatnsnesi og bjó þar til dauða-
dags. Jóhannes tók þátt í ýmsum
félags- og trúnaðarstörfum
sveitarinnar. Hann sat í hrepps-
nefnd Þverárhrepps til margra
ára og var varaoddviti í átta ár.
Hann var gagnastjóri á Vatns-
nesfjalli til fjölda ára og slát-
urhússtjóri í 14 ár hjá KVH.
Útför Jóhannesar verður gerð
frá Breiðabólstaðarkirkju í dag
og hefst athöfnin klukkan 11.
Miðvikudaginn 14. ágúst fékk ég
hringingu frá Ægissíðu. Pétur
frændi var í símanum: „Sæll Siggi,
ég er að fara með leirljósa klárinn
upp í hólf að sleppa honum. „Nú,
hvað kom fyrir?“ „Pabba varð að
ósk sinni að deyja á hestbaki við
skyldustörf. Hann hefur líklega
fengið aðsvif á klárnum úti í girð-
ingu og er nú allur“. Margt kom
upp í hugann næstu daga. Jói afa-
bróðir hafði sagt mér daginn áður
að hann ætti nú bara eftir að slá
hána á Norðurtúninu. Þá væri hann
sáttur þó að hann vissi ekki hvað
tæki við hjá sér. Ég kynntist
frænda um sex ára aldur er faðir
minn fór með mig í sveitina til Jóa
og Boddu en faðir minn var hjá
þeim í sveit að Undirfelli í Vatnsdal
þar sem þau hófu búskap. Ekki
hefði ég viljað missa af þeirri
reynslu að kynnast slíkum höfð-
ingja og fá að vera hjá honum,
hvort sem hann var við tamningar,
almenn bústörf, gangnastjórn, slát-
urhúsastjórnun eða að sinna
skyldustörfum fyrir sveitina ss. að
ná í stóðið í Vatnsdalinn á haustin
eins og hann gerði til fjölda ára fyr-
ir Þverhreppinga. Hann var ávallt
fremstur í flokki og naut mikillar
virðingar. Jói var var þeim eig-
inleikum gæddur að geta gengið í
öll störf sjálfur, hann var mikill
dugnaðarforkur og hafði sérstakt
lag á að láta folk vinna með sér. Ég
fékk að vinna með frænda í slát-
urhúsinu eitt haustið, 14 eða 15 ára
gamall. Hann gekk á undan og
sýndi mönnum hvernig hann vildi
hafa hlutina. Það gustaði stundum
af honum og ekki þótti honum mik-
ið til manna koma ef ekkert var tal-
að um þá.
Leit ég frænda um haust á hesti,
hófa spili undir tíðu,
ríða á móti mér sem gesti
mitt í heimreið Ægissíðu.
Þegar spretta úr spori fákar,
spyrna fast með hófum sínum,
gamlir karlar gerast strákar,
greindist það á frænda mínum.
Sá ég augun sindra í honum,
sá hann vítt um dali og heiðar,
hjartans gleði gafst með vonum
greitt hann fór með tvo til reiðar.
(Rúnar Kristjánsson.)
Þessar vísur lýsa honum vel, þær
eru lítið sýnishorn af því sem hefur
verið ort um hann. Ég mundi vilja
segja margt um hann sem ég
geymi í minningunni og er mér
mikils virði. Frásagnarhæfileiki
hans var einstakur, mannlýsingar
og náttúrulýsingar voru fylltar með
tindrandi smáatriðum sem sögðu
svo mikið. Oft sagði hann mér sög-
ur úr æsku sinni, frá uppvextinum,
lífsbaráttunni, ætt okkar og frænd-
fólki. Hann rakti sögu margra kyn-
slóða og þær sögur eru mér mikils
virði. Nú er skarð fyrir skildi þegar
hann er genginn. Ég minnist Jóa
frænda með þakklæti og hlýju.
Fjölskylda mín þakkar dýrmætar
samverustundir. Jói kenndi litlu
sonum mínum að meta íslensku
sveitina, náttúruna og bústörfin,
þeir komu í sauðburðinn sl. vor, í
girðingarvinnuna í sumar, veiðiskap
ofl. og nutu að sjálfsögðu leiðsagn-
ar hans í þessu sem og í umgengni
við dýrin. Valdimar og Guðmundur
Þórir þakka fyrir góðar stundir á
Ægissíðu og biðja góðan Guð að
hugsa vel um Jóa frænda og Týru,
hundinn hans, sem dó nokkrum
dögum á eftir honum.
Við sendum börnum hans, barna-
börnum og barnabarnabörnum
innilegustu samúðarkveðjur og
biðjum góðn Guð að gefa þeim
styrk á erfiðri stundu.
Þinn frændi
Sigurður.
Fyrir hádegi einn góðviðrisdag
að áliðnum slætti í ágúst tekur Jó-
hannes Magnússon hest sinn, legg-
ur við hann og ríður út í hagann, til
að sinna búfé. Skammt hefur hann
farið er kallið kemur og hann hníg-
ur af baki ofan í skaut þeirrar jarð-
ar sem hann hafði búið á í hartnær
50 ár.
Slíkur dauðdagi fyrir gamlan
bónda, sem alla sína löngu ævi hef-
ur verið við búskap hér í héraðinu,
verður í raun að teljast æskilegur.
Um hádegi þennan sama dag koma
ferðamenn á bíl hingað heim og
segjast hafa tekið eftir hesti með
hnakk út á hlið og taumana uppi.
Hafi þeim fundist þetta skrítið og
gert hlé á sinni ferð til þess að at-
huga nánar, því að svo leit út sem
einhver hefði fallið af baki, en eng-
an fundið. Þetta var ungt fólk með
athyglisgáfuna í lagi því að þau
tóku m.a. eftir því að allt benti til
þess að um gamlan mann væri að
ræða sem þau réðu af umbúnaði
reiðtygja. Brugðið var strax við og
farið að athuga málið og varð þegar
ljóst hvers kyns var. Var án tafar
haft samband við nágrannana og
hafin leit í norðurgirðingunni þar
sem þetta hafði gerst.
Fljótlega dreif að fjölda fólks
sem leitaði svæðið, kafgrösuga móa
og mýrlendi og undir lokin kom
björgunarsveit líka til leitar. Um kl.
5 finnst upp undir vegi, það sem að
var leitað. Gamli bóndinn liggur ör-
endur í grasinu og horfir mót
himni.
Jóhannes fæddist kulda- og
snjóaveturinn 1919 í Vatnsdalshól-
um og sleit þar fyrstu barnsskón-
um. Ungur að aldri, vart 6 ára,
byrjaði hann ýmsa vinnu á búi for-
eldra sinna. Voru það alls konar
snúningar við búfé og með hesta,
svo sem sendiferðir milli bæja. Var
hann alla tíð síðan mjög hændur að
hestum og náði slíkum tökum á
þeim, að ekki verður betur gert.
Hann var frá unga aldri og langt
fram eftir ævi mikið við tamningar
og tók oft að sér hesta til að temja,
sem að aðrir höfðu gefist upp á og
gerði úr góðan grip.
Var öll ævi hans nátengd hestum
og því vel við hæfi og nánast ósk,
að enda hana á hestbaki.
Jóhannes og Sveinbjörg byrjuðu
búskap sem leiguliðar, sem þá var
algengt með jarðlausa menn. Fyrst
á hálfu Undirfelli árið 1944 og
bjuggu þar í 3 ár. Þaðan er flutt að
Hnjúki og verið þar í 4 ár, en það-
an verður að flytja 1951. Þá er ekk-
ert jarðnæði að fá í Húnaþingi, all-
ar jarðir setnar, nema eyðibýlið
Litla Borg. Heldur en að flytjast
burt úr héraðinu, sem stóð til um
tíma, þá flytur hann þangað þótt
húsakostur væri lélegur sem eng-
inn, svo að byggja varð yfir mest-
allan fénað. Þar var erfitt til hey-
skapar, en gott beitarland fyrir fé
og með því að gefa fóðurbæti með
beitinni og hára lítillega var hægt
að framfleyta fénu og ná viðunandi
afurðum.
Ekki var aðkoman í bæjarhúsin
góð, með konu og 3 ung börn. Snjór
var í bæjargöngunum, þó að komið
væri fram í júní, en hann hófst óðar
handa við lagfæringar á húsakynn-
um. Alger vegleysa var heim að
bænum, sem torveldaði alla að-
drætti.
Árið 1955 festir hann kaup á
Ægissíðu, sem þá var í eyði og laus
til ábúðar og bjó þar alla tíð síðan.
Byggði þar upp og bylti miklu landi
til túns. Þar er mikið landrými og
fljótlega var stór hestahjörð í haga.
Eignaðist hann gott hestakyn og
afbragðs reiðhesta. Var jafnan til
þess tekið, hvað Jói var alltaf vel
ríðandi. Í smalamennskum setti
hann þá beint á brattann og var
ekki svipstund upp á brún.
Eftir að Jóhannes fluttist að Æg-
issíðu, tók hann virkan þátt í marg-
víslegum félagsmála og trúnaðar-
störfum sveitarfélagsins. Hann var
frá 1954–1990 sem varamaður og
lengsta af aðalmaður í hreppsnefnd
Þverárhrepps og varaoddviti í 8 ár.
Hann hefur gegnt flestöllum trún-
aðarstörfum í nefndum og ráðum
sem til voru í sveitarfélaginu, var
m.a. í kjörstjórn til áttræðs.
Hann barðist heilshugar, ásamt
öðrum, fyrir byggingu skólahúss í
hreppnum, enda á þeim tíma marg-
ir íbúar og ekki séð fram á þá ótrú-
legu þróun sem að nú er orðin, þeg-
ar aðeins um þriðjungur jarða er í
byggð og fámennt á þeim flestum.
Hann var sjálfkjörinn sem
gangnastjóri í útfjallinu til fjölda
ára og sá lengi um rekstur á stóði á
austurheiðarnar og að sækja það í
Vatnsdalsrétt á haustin, þar til það
féll niður.
Í 14 ár var hann sláturshússtjóri
hjá KVH á haustin, þar til nýja
sláturshúsið tók til starfa. Var hann
þar röggsamur og hagsýnn stjórn-
andi, sem að gæti hagsmuna slát-
urshússins og bænda í hvívetna og
gat enda gripið í hvaða verk sem
var, ef og þegar til þurfti að taka.
Eða eins og hann orðaði það: „Ég
hljóp í skrápana hvenær sem þörf
var á.“ Jói var natinn og laginn við
skepnur og var það svo að þegar
nágrannana vantaði hjálp við búfé
sem veiktist eða varð fyrir öðrum
áföllum var oftast leitað til hans og
hann leysti það vel af hendi. Oft-
sinnis engu líkara, en að hann hefði
skilið tilfinningar dýranna við að-
gerð, svo að til úrbóta leiddi. Hann
var dýralæknir að upplagi, þó að
aldrei hefði hann lært til slíks, utan
það er hann lærði af föður sínum á
unga aldri. Á þessu sviði hefði hann
getað náð langt, ef lagt hefði fyrir
sig.
Gleðskaparmaður var hann mikill
og hafði ánægju af því að hitta fólk
og fá það í heimsókn. Lyfta glasi á
góðri stund og taka lagið. Hann var
mikill dansmaður alveg fram á elli-
ár og var fyrrum dansstjóri á
sveitaböllum, þar sem hann stjórn-
aði gömlu dönsunum með öllum
sínum fjölbreytileika og margvís-
legu samkvæmisleikjum af miklum
skörungsskap. Voru böll sem Jói
stjórnaði eftirminnileg og var mikill
missir þegar að það lagðist af.
Við hjónin viljum þakka Jóa fyrir
vináttu og löng og góð kynni. Hann
var góður og hjálpsamur nágranni.
Áratuga samstarf að hreppsmálum
hér í Þverárhreppi var náið og
ánægjulegt.
Við söknum Jóa mjög, hann var
einstakur persónuleiki af gamla
skólanum, mótaður af sinni samtíð
frá fyrri hluta síðustu aldar.
Við vottum ættingjum og að-
standendum okkar innilegustu sam-
úð.
Hlíf og Agnar.
Í dag kveðjum við hinstu kveðju
kæran vin og merkan sómamann
Jóhannes Magnússon frá Ægissíðu
í Húnaþingi vestra.
Ég var svo lánsamur að fá að
kynnast Jóa eins og hann var kall-
aður fyrir um 30 árum, þá ungur að
árum þegar móðir mín réð sig til
ráðskonuvistar að Ægissíðu sum-
arlangt og frá fyrsta degi heillaðist
ég af sveitamenningunni og öllum
þeim kynlegu kvistum sem þar fóru
um.
Þótt ráðskonuvistin hjá móður
minni hafi orðið styttri en til stóð í
fyrstu og hún ákveðið að halda
heim, þá var ég aldeilis ekki á þeim
buxunum og harðneitaði að fara.
Það var því úr að ég kláraði sum-
arvistina þetta sumarið og reyndar
áttu sumrin eftir að verða mörg þar
sem ég kom ávallt snemma á vorin
og fór ekki fyrr en seint á haustin.
Í gegnum tíðina hefur þróast
mikill og góður vinskapur á milli
okkar nafnanna eða litla Jóa og
stóra Jóa eins og við vorum oft
kallaðir og á ég honum mikið að
þakka fyrir að hafa kennt mér að
spila úr þeim spilum sem eru á
hendi hverju sinni, og margt það
sem ég lærði hjá Jóa hefur komið
sér vel í lífsins ólgusjó.
Ef ég ætti að nefna eitthvað eitt
sem alltaf átti hug og hjarta Jóa,
þá var það íslenski hesturinn. Hon-
um var í blóð borin hestamennskan
og allt það sem henni fylgdi og oft
var unun að horfa á hve laginn
hann var við baldna fola og ófáir
reiðtúrarnir sem farnir voru um
sveitina urðu að heilu reiðnám-
skeiði.
Það var líka oft haft á orði að
þeir sem voru ríðandi á hrossum
frá Jóa á Ægissíðu, hvort heldur
var uppi á heiði í smalamennsku
eða í heldri manna hópreið, væru
ekki á flæðiskeri staddir, slíkt var
orðspor gæðinganna frá Ægissíðu.
Jói var höfðingi heim að sækja
og oftar en ekki var gestkvæmt á
Ægissíðu hvort sem um var að
ræða hestamenn eða aðra ferða-
langa, og var þá gjarnan spjallað
saman og sungið fram á rauða nótt.
Þetta fannst unglingnum að
sunnan spennandi og skemmtilegar
stundir og eru það ófáar minning-
arnar sem ég geymi í huga mínum
frá þessum tíma og ófá sönglögin
sem ég lærði á rómantískum síð-
sumarkvöldum þegar sveitin ómaði
af söng og gleði.
Eftir að ég varð eldri höfum við
hjónin ásamt börnunum okkar
tveimur haft þann góða sið að
heimsækja Jóa á hverju ári og ekki
hefur mátt sleppa réttarferðinni á
hverju hausti. Þessar heimsóknir
okkar hafa orðið uppsprettur ótrú-
legustu frásagna því oft sátum við
frameftir inni í stofu og hlustuðum
á Jóa segja frá löngu liðinni tíð.
Oftar en ekki hefur minningin um
strákinn sem vildi verða eftir í
sveitinni í den komið upp í huga
minn þegar börnin mín hafa harð-
neitað að fara heim eftir helgardvöl
hjá jóa og helst hafa þau viljað
dvelja lengur og aðstoða við bú-
störfin, fara á hestbak og ekki má
nú gleyma henni Týru sem hefur
átt hug þeirra allan. Reyndar er
það nú svo komið að þau hafa mikl-
ar áhyggjur af Týru og hvað verði
um hana núna þegar Jói er farinn.
En allt tekur enda og viljum við
fjölskyldan þakka Jóa fyrir þær
dýrmætu minningar sem við eigum
um góðar stundir og kynnin við
einstakan mann.
Minningarnar eru svo miklu
fleiri, en með þessum fátæklegu
orðum kveðjum við góðan vin.
Grípur fríðan fák til lags
fagnar hlíð og mói,
aldrei kvíður önnum dags
Ægissíðu Jói.
(Gunnar Thorst.)
Minning þín lifir í huga okkar
um ókomna tíð.
Jóhannes Baldursson og
fjölskylda Mosfellsbæ.
Nú hverfi oss sviðinn úr sárum
og sjatni öll beiskja í tárum,
því dauðinn til lífsins oss leiðir,
sjá, lausnarinn brautina greiðir.
(Stef. Thor. Sbj. E.)
Þeim fer fækkandi stórhöfðingj-
um þessa lands og sannarlega
fækkaði þeim um einn við fráfall
Jóhannesar Magnússonar á Ægis-
síðu.
Jói á Ægissíðu eins og hann var
jafnan nefndur kvaddi þennan heim
með stæl, á hestbaki að eltast við
búfé niðrí girðingu, var hann kall-
aður frá okkur til æðri starfa og
það var alveg öruggt að þannig
vildi hann fá að kveðja þennan
heim.
Ég var ekki hár í loftinu þegar
ég stóð 10 ára gamall sumarið 1975
á hlaðinu á Ægissíðu til að vera hjá
Jóa í eina viku en vikurnar urðu
sem betur fer fleiri og sumrin sem
betur fer fleiri sem ég dvaldist á
Ægissíðu. Jói spurði mig hvort ég
kynni að sitja hest, ég sagðist kot-
roskinn kunna það enda búinn að
vera á reiðnámskeiði í Saltvík, ég
komst að því með tímanum að ég
átti margt eftir ólært í hesta-
mennsku.
Margt kemur upp í hugann er ég
hugsa til baka, mér lá svo mikið á
að komast norður í sauðburð á vor-
in að ég tók ekki vorpróf í grunn-
skóla heldur fékk umsögn kennara.
Á haustin fór ég ekki suður fyrr en
eftir réttir. Yfirleitt var farið norð-
ur um páska og urðu þá páskafríin
stundum í lengri kantinum.
Margar ferðir voru farnar á
hestum jafnt fram á Víðidalstungu-
heiði til að smala stóðinu eða reið-
túrar innan sveitarinnar oft voru
dagarnir langir og farið seint að
sofa þegar til dæmis var riðið
kringum Vesturhópsvatn og stopp-
að á Breiðabólstað og Stóru-Borg.
Hestamennska var Jóa í blóð
borin og flinkari hestamaður var
vandfundinn enda komu margir
góðir hestar frá Ægissíðu. Ég man
eftir manni sem skildi þessa vísu
eftir í gestabókinni á Ægissíðu:
Þó að okkar lengist leið
ljóst af beggja sýnum
hefi ég fundið gripin greið
hjá góðhestunum þínum.
Skapgóður var Jói með afbrigð-
um og reiddist afar sjaldan, talaði
ekki illa um nokkurn mann og var
vinmargur með afbrigðum. Það var
alveg sama hvar maður kom all-
staðar var okkur tekið opnum örm-
um.
Njóttu alls er áttu best
enginn frá þér taki
gleði lífs né geðið hresst
og góðan vin að baki
(Höf. ók.)
Sögumaður var Jói góður og
þegar ég heimsótti hann um daginn
sátum við ásamt dóttur minni 7 ára
og ræddum gamla tíma, sat sú
stutta og hlustaði hún með athygli.
Þegar við komum út í bíl sagði hún
við mig „voðalega man hann mik-
ið“. Þegar ég svo sagði henni frá
andláti Jóa sagði hún „það er sorg í
hjarta mínu“. Söknuðurinn er mik-
ill en minningin lifir um góðan
mann sem kenndi mér margt um
lífið og tilveruna.
Við viljum þakka almættinu fyrir
þau forréttindi að kynnast Jóhann-
esi Magnússyni, far þú í friði, kæri
vinur, þín verður sárt saknað.
Kjartan Sveinsson
og fjölskylda.
JÓHANNES
MAGNÚSSON