Morgunblaðið - 14.09.2002, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. SEPTEMBER 2002 35
V
IKULANGT fjöl-
miðlafár um það
hvort Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri væri á
leið í landsmálin eða ekki, er nú
að baki, enda þótt einstaka
stuðningsmenn Samfylking-
arinnar reyni í örvæntingu sinni
að blása lífi í glæðurnar.
Á endanum stóð borgarstjóri
frammi fyrir þeirri niðurstöðu
að skuldbindingar hennar sem
farsæls og trúverðugs forystu-
manns hinna fjölmörgu kjós-
enda Reykjavíkurlistans og
sameiningartákns okkar borg-
arbúa allra vægju þyngra á met-
unum en þrá eftir frekari veg-
tyllum á öðrum vettvangi.
Það var vitaskuld rétt mat, en
í seinni tíma stjórnmálasögu
hlýtur skoðanakönnunin, sem
vefritið kreml.is stóð fyrir, tíma-
setning hennar og sá mála-
tilbúnaður allur, að dæmast í
flokk með mestu pólitísku ax-
arsköftum seinni ára. Þetta upp-
hlaup varð hvorki til að styrkja
Samfylkinguna né borgarstjór-
ann sem líklega var þó ætlunin.
Athyglisvert var að kynnast
þeim sjónarmiðum í yfirlýsingu
borgarstjóra að hún telji mikla
möguleika á því að komandi al-
þingiskosningar muni marka
þáttaskil í landsstjórninni, hvort
sem hún muni eiga þar hlut að
máli eða ekki. Raunar gekk hún
svo langt að segjast sannfærð
um að góður árangur Reykjavík-
urlistans á undanförnum árum
og öflugt starf hans á næstu
mánuðum geti vísað veginn og
skipt úrslitin í kosningunum
miklu máli.
Í Framsóknarflokknum hefur
samstarfið innan Reykjavík-
urlistans átt sér öfluga fylg-
ismenn. Ekki hafa þó allir verið
jafnhrifnir og til eru þeir, sem
telja að samstarf flokksins í R-
lista með öðrum stjórn-
málaflokkum sé til þess fallið að
draga úr sýnileika hans í
stærsta sveitarfélagi landsins og
að stjórnmálaflokkur með svo
langa og merka sögu eigi skil-
yrðislaust að bjóða fram undir
eigin merkjum. Af og til hafa
þessi andstæðu sjónarmið komið
upp meðal framsóknarmanna í
Reykjavík – hinu dýrmæta
miðjufylgi í borginni – en nið-
urstaðan hefur ávallt verið sú að
kostirnir við samstarfið væru
meiri en gallarnir; það væri vel
til þess fallið að treysta viðmið
félagshyggju í sessi við stjórnun
höfuðborgarinnar, auk þess sem
eftirsóknarvert í sjálfu sér væri
að taka þátt í því að tryggja
Ingibjörgu Sólrúnu öflugan
stuðning.
Ingibjörg Sólrún hefur verið
óskoraður leiðtogi Reykjavík-
urlistans. Persónulegar vinsæld-
ir hennar sem stjórnmálamanns
hafa ekki síst tryggt listanum
glæsilega útkomu í þrennum
kosningum í röð og framagjarnt
samfylkingarfólk hefur séð of-
sjónum yfir möguleikanum á
viðlíka árangri undir forystu
hennar í landsmálunum. Samt er
Ingibjörg Sólrún ekki á á R-lista
sem fulltrúi þess flokks. Hún
taldi sjálf réttast að halda stöðu
sinni sem sameiningartákn þess-
ara þriggja ólíku flokka.
Af þessum sökum getur hin
einarða afstaða Framsókn-
arflokksins og Vinstri grænna
við hugmyndum um að Ingi-
björg Sólrún hætti sem borg-
arstjóri aðeins örfáum vikum
eftir kosningar varla hafa komið
á óvart. Sú afstaða var ofur-
eðlileg, enda stuðningsmenn
beggja flokka skömmu áður
búnir að fylkja sér um framboð í
borginni á ákveðnum forsendum
og undir skilgreindum formerkj-
um. Þessir stuðningsmenn voru
með því ekki að knýja á um
lausn á foringjakreppu í Sam-
fylkingunni, heldur voru þeir að
sýna stuðning sinn í verki við
stjórnmálamann og stjórn-
málaafl sem þeir trúðu á – og
treystu.
Í komandi alþingiskosningum
er önnur staða uppi. Þar bjóða
flokkarnir fram einir og sér und-
ir sínum listabókstaf og tefla
fram þeirri hugmyndafræði og
stefnuskrá sem þeir telja að
muni efla þjóðarhag og varða
veginn fram á við í landsstjórn-
inni.
Þar stendur ekki til að tefla
fram kosningabandalögum, né
gera samninga fyrirfram um til-
tekið stjórnarmynstur. Að venju
ganga flokkarnir „óbundnir til
kosninga“ eins og það heitir og
láta vilja kjósenda ráða því hver
niðurstaðan verður í framhald-
inu.
Þeir sem telja að lands-
framboð á borð við R-lista-
samstarfið sé raunhæfur eða
heppilegur kostur í landsmálum
fara villur vegar. Enda þótt þeir
séu til, sem gert hafa því skóna
að slíkt sé forsenda þess að hér
komi „nýjar áherslur“ og jafnvel
„ný pólitík“ í „breyttu
landslagi stjórnmálanna“,
svo notuð séu ýmis þau
innihaldsríku hugtök sem
heitustu trúboðarnir hafa
sent frá sér, er kristalklárt
að af hálfu Framsókn-
arflokksins stendur ekki
annað til en bjóða hér eftir
sem hingað til fram undir
merkjum flokksins. Og
raunar sem aldrei fyrr.
Margt bendir til þess að sá
kosningavetur sem senn fer í
hönd verði bæði spennandi og
sögulegur, ekki síst þar sem í
fyrsta sinn er kosið samkvæmt
gjörbreyttri kjördæmaskipan.
Áhugamenn um stjórnmál ala þá
von í brjósti að tekist verði í
kosningabaráttunni á um hug-
myndafræði og afstöðu til
grundvallarmála; hvaða framtíð
við viljum búa börnum okkar –
hvernig við viljum sjá Ísland
þróast á 21. öldinni og hvaða
stöðu við viljum gegna í sam-
félagi þjóðanna.
Halldór Ásgrímsson, formað-
ur Framsóknarflokksins, sem
samkvæmt skoðanakönnunum
nýtur mestra vinsælda stjórn-
málamanna hér á landi, hefur
lýst yfir skýrum vilja sínum til
þess að fara með forystu í næstu
ríkisstjórn. Forsenda fyrir því
að slíkt geti orðið að veruleika er
að flokkurinn njóti stuðnings og
trausts kjósenda.
Það er vitaskuld ekki sjálf-
gefið að Framsóknarflokkurinn
taki þátt í ríkisstjórn, þótt ýmsir
virðist þeirrar skoðunar. Hann
verður því aðeins í ríkisstjórn að
honum verði trúað fyrir því.
Margt bendir til þess að fé-
lagshyggja jafnaðar og mann-
úðar muni eiga í auknum mæli
upp á pallborðið í íslenskum
stjórnmálum á næstu árum. Síð-
astliðin tvö kjörtímabil hefur
styrkum stoðum verið skotið
undir efnahagslíf þjóðarinnar,
t.d. með uppbyggingu atvinnu-
lífsins, en stjórnarflokkarnir
tveir hafa ávallt lagt ríka áherslu
á nauðsyn þess að byggja upp
sterkt og heilbrigt hagkerfi til
þess að við getum sem þjóð stað-
ið undir öflugu velferðarkerfi.
Um þetta verður tekist á kom-
andi kosningavetri.
Kosningavetur
Eftir Björn Inga Hrafnsson
’ Þeir sem telja aðlandsframboð á borð
við R-listasamstarfið
sé raunhæfur eða
heppilegur kostur í
landsmálum fara villir
vegar. ‘
Höfundur er fjölmiðlafulltrúi
Framsóknarflokksins.
bjorningi@framsokn.is
fa fáir lið-
ngis en
setur og
ðir hækk-
li um-
meðal
málum
Stundum
iðir, þar
n á
Nú eigi
um hafna-
mkvæmt
ér veg-
fram-
ryggja,
áðstöfun
t sé á um
a í fjár-
þingsaln-
í safn-
á
grundvelli
kkur tog-
safn-
n ættu að
styrki til
m safn-
jálfir til
Hitt er
glegar
m en
svo að
eru mun
x x x
Í hópi eins og þeim, sem hittist í Farskóla safn-
manna, dregur enginn í efa gildi þess og mikilvægi,
að opinberir aðilar, ríki og sveitarfélög, styðji við
bakið á safnastarfi. Ekki er heldur tekist á um slík-
an stuðning milli stjórnmálaflokka, þótt innan
flokka geti menn deilt um réttmæti þess, að skattfé
almennings sé nýtt í þessu skyni.
Gamli vatnstankurinn á Fiskhól á Höfn er skýrt
dæmi um, hvernig unnt er að virkja fyrirtæki til að
leggja fé af mörkum í því skyni að vernda menning-
arminjar. Nöfn styrktaraðilanna eru skráð á tank-
inn og blasa við öllum, sem um bæinn fara. Þótt
þess sjáist þannig víðar merki, að einstaklingar og
fyrirtæki þeirra hafi lagt sitt af mörkum til að efla
menningarstarf, varðveislu gamalla húsa eða grund-
völl safna, er ekki staðið jafnmarkvisst að því hér á
landi og víða erlendis að hvetja til slíks stuðnings
einkaaðila, til dæmis með skattaívilnunum.
Hér hafa yfirvöld skattamála lagst eindregið
gegn ívilnunum innan skattkerfisins á þeirri for-
sendu, að skynsamlegra sé að lækka skatthlutfallið
almennt. Árangur þeirrar stefnu sést í ákvörðunum
um 18% tekjuskatt á fyrirtæki. Hann er óvíða svo
lágur.
x x x
Hvert byggðarlag í landinu hefur mikið að bjóða,
sem tengist sögu þess og náttúru og nýta má til að
ýta undir safnastarf og sýningar. Í Hornafirði er
menningarmiðstöð, sem fer með framkvæmd menn-
ingarmála og heldur af metnaði utan um þau. Sveit-
arfélagið sameinar inna vébanda sinna margt, allt
frá þjóðgarðinum í Skaftafelli og austur í Lón, sem
hefur menningarlegt og náttúrufræðilegt gildi.
Á Höfn er verið að þróa jöklasýningu, sem teng-
ist nálægð byggðarlagsins við Vatnajökul. Er sýn-
ingin hugsuð sem vísir að varanlegu fræðslu- og
sýningarsetri, Jöklasetri. Jöklasýningin er nú í
gamla kaupfélagshúsnu í bænum, Þar má einnig
skoða sýningu á verkum eftir Svavar Guðnason
listmálara, en Ásta Eiríksdóttir, ekkja hans, hefur
gefið um 150 myndverk Svavars til sveitarfélagsins
Hornafjarðar, en þangað átti hann ættir að rekja.
Hugmyndir eru um að breyta Suðursveit í lifandi
safn með vísan til þess, sem Þórbergur Þórðarson
frá Hala ritaði um sveitina sína auk þess sem Þór-
bergssetur verði á Hala. Þar hefur þegar verið
reistur einstæður minnisvarði um Þórberg og tvo
bræður hans auk þess sem unnt er að fara í sögu-
ferð með Þórbergi eftir merktum skiltum.
Hornfirðingar hafa með skipulegum hætti nýtt
gömul verslunarhús undir menningarstarf. Þeir
hafa einnig ráðist í nýframkvæmdir í þágu mennta
og menningar, því að fyrir skömmu hófst starfsemi
í Nýheimum, miklu, nýju húsi í miðbæ Hafnar.
Þangað flutti Framhaldsskóli Austur-Skaftafells-
sýslu í haust og bókasafn staðarins, auk þess sem
þar er aðstaða fyrir háskólasetur í samvinnu við
Háskóla Íslands. Mun setrið stuðla að samvinnu
um rannsóknaverkefni við innlenda og erlenda að-
ila og nú í vikunni var alþjóðlegur hópur dokt-
orsnema í jarðfræði við störf í Nýheimum.
Sveitarfélagið Hornafjörður var meðal fyrstu
sveitarfélaga landsins til að samþykkja eigin menn-
ingarstefnu, Þar segir meðal annars, að viðurkenna
beri menningarmál sem eitt af meginverkefnum
sveitarfélagsins og efla vitund fólks um sérkenni
og menningararf héraðsins og halda þeim sérkenn-
um með fræðslu, kynningu og beinum aðgerðum.
Tilviljanir eiga ekki að ráða því, hvað er kallað
safn eða hvernig opinberu fé er varið til safn-
astarfs eða annarra menningarmála. Gera á kröfur
um metnað og markvissa stefnu, sem byggist á
þekkingu, reynslu og nýtingu þeirra kosta, sem
bestir eru á hverjum stað.
bjorn@centrum.is
r nota mætti í sprengjur.
num 1990–1994 fundu vopnaeftir-
Sameinuðu þjóðanna um 40 leyni-
nnsóknarstöðvar þar sem unnið var
óknum á sviði kjarnorku. Þar af
ár stöðvar þar sem verið var að
ir til að auðga úran, en slíkt úran
gis notað í kjarnorkuvopn. Einnig
ð að þróa aðferðir til plútonfram-
n plúton er einnig einungis notað
orkuvopnaframleiðslu. Verið var að
eikjubúnað og allt frá árinu 1987
ið unnið að þróun geislasprengju.
urkenndu Írakar árið 1998 að hafa
4 tonn af VX, banvænu taugagasi,
af sarín-gasi og allt að 600 tonn af
i. Vopnaeftirlitsmennirnir í UNS-
COM töldu sig hafa vissu fyrir því að Írak-
ar hefðu flutt inn efni til framleiðslu á mun
meira magni.
Írakar viðurkenndi einnig að lokum, í
október 1995, að hafa unnið að smíði líf-
efnavopna og notað meðal annars botul-
inum og miltisbrand í því skyni. Mun meiri
leynd hvíldi yfir lífefnavopnunum en efna-
vopnunum. Fjölmörgum spurningum hefur
aldrei verið svarað og vopnaþróunin enn í
gangi.
Þrátt fyrir að Saddam Hussein hafi gert
allt sem í hans valdi stóð til að hindra og
tefja störf vopnaeftirlitsmannanna skilaði
starf þeirra gífurlegum árangri. Að lokum
var hins vegar svo komið að vopnaeftirlits-
mönnunum var ekki vært í landinu lengur
vegna aðgerða Íraka. Þeir voru kallaðir
heim í lok ársins 1998 og í desember hófst
hernaðaraðgerðin Eyðimerkurrefur. Hún
stóð í 70 klukkustundir og á þeim tíma
voru farnar 250 sprengjuferðir og 425
stýriflaugum skotið á skotmörk í Írak.
Eyðimerkurrefurinn veitti Saddam þungt
högg, margir þeirra staða, sem eftirlits-
mönnunum hafði verið meinað að kanna,
voru eyðilagðir og talið er að um 1.400 liðs-
menn í Lýðveldisverðinum hafi fallið.
Þrátt fyrir þetta sat Saddam sem fastast
og enn hafa eftirlitsmenn Sameinuðu þjóð-
anna ekki fengið aðgang að Írak.
Tilraunir Saddams til að hindra störf eft-
irlitsmanna og koma í veg fyrir að álykt-
unum öryggisráðsins sé framfylgt grafa
undan Sameinuðu þjóðunum. Ekkert ríki
hefur gengið gegn ályktunum áður með
jafn afdráttarlausum hætti.
Ljóst er að í Persaflóastríðinu, með
starfi eftirlitsmanna UNSCOM og loftárás-
unum 1998 tókst að eyðileggja megnið af
þeim búnaði sem Írakar höfðu komið sér
upp til að auðga úran. Tækniþekkingin er
hins vegar enn til staðar og vinnu við þróun
vopna hefur verið haldið áfram.
Stofnunin International Institute for
Strategic Studies (IISS) telur í nýrri
skýrslu að miklar líkur séu á að Írakar hafi
náð að ljúka við þau reiknilíkön og þær til-
raunir, sem nauðsynlegar eru til að smíða
kjarnorkusprengju. IISS telur hins vegar
að þeim hafi ekki tekist að endurnýja getu
sína til framleiðslu á kjarnkleyfum efnum
og að slíkt muni taka mörg ár og umfangs-
mikla erlenda aðstoð. Hins vegar sé líklegt
að ef Írakar kæmust yfir kjarnkleyf efni
gætu þeir lokið við smíði kjarnavopns á
nokkrum mánuðum. Ekki sé heldur hægt
að útiloka að þeir geti smíðað geisla-
sprengju miðað við núverandi forsendur.
Þetta er sá veruleiki sem við stöndum
frammi fyrir í dag og ástæða þess að enn
einu sinni eru líkur á hernaði gegn stjórn-
inni í Bagdad.
Þótt tilraunir Saddams til að smíða vopn
af þessu tagi séu ekki nýjar breyttust allar
forsendur ellefta september. Miðað við þá
staðfestu sem hann hefur sýnt er ekki
hægt að ganga út frá öðru en að honum
muni að lokum takast ætlunarverk sitt.
Ríki heims verða á næstunni að svara
þeirri spurningu á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna hvort þau telji þá staðreynd ógn
við stöðugleika í heiminum.
addams
Reuters
ginverkefni stjórnar sinnar að komast yfir gereyðingarvopn þrátt fyrir að hafa
pna. Hér er hann hins vegar með forláta sverð er hann fékk í afmælisgjöf.