Morgunblaðið - 10.10.2002, Qupperneq 34

34 FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
YFIRMAÐUR á umhverf-is-, heilsu- og örygg-issviði Alcoa, ÁstralinnWade Hughes, hefur
ásamt fleiri fulltrúum álfyrirtæk-
isins fundað hér á landi síðustu
daga og kynnt sér aðstæður á
Austfjörðum vegna fyrirhugaðra
álvers- og virkjanaframkvæmda.
Hughes segir í samtali við Morg-
unblaðið að fundir sem hann hafi
átt með talsmönnum stjórn-
málaflokka, náttúruvernd-
arsamtaka og stofnana hafi verið
einkar ánægjulegir og jafnframt
mikilvægir fyrir Alcoa áður en
fyrirtækið taki sínar lokaákvarð-
anir um byggingu álvers í Reyð-
arfirði.
Wade Hughes hefur hitt Siv
Friðleifsdóttur umhverf-
isráðherra, fulltrúa frá Land-
vernd, Náttúruverndarsamtökum
Íslands, Landsvirkjun, Land-
græðslu ríkisins, Skógrækt rík-
isins, Samtökum atvinnulífsins,
Samtökum ferðaþjónustunnar,
Fjarðabyggð og talsmenn Vinstri-
hreyfingarinnar – græns fram-
boðs, Frjálslynda flokksins og
Samfylkingarinnar. Þá bauð Hug-
hes til fundar við sig í gær nokkr-
um af þeim mótmælendum sem
staðið höfðu fyrir utan fundarstað-
inn í Reykjavík, m.a. Hildi Rúnu
Hauksdóttur sem á mánudag fór í
mótmælasvelti vegna fyrirhug-
aðra álvers- og virkjanafram-
kvæmda á Austurlandi.
„Við höfum fengið betri skilning
á þeim fjölbreyttu og ólíku sjón-
armiðum sem ríkja hér á landi í
garð framkvæmdanna. Þessir
fundir hafa verið mikilvægir fyrir
Alcoa og gefið okkur tækifæri til
að heyra skoðanir Íslendinga áður
en lokaákvarðanir verða teknar.
Við höfum í hyggju að ráðast í
byggingu álvers og verða
íslensku samfélagi í að min
kosti eitt hundrað ár,“ seg
Hughes.
Hann segir móttökurna
unum almennt hafa verið g
sem og viðræðurnar. Vitn
til orðtaks í Ástralíu, síns
lands, um að þeir sem han
hitt hafi verið „fair dinkum
opinskáir, heiðarlegir og e
„Ég er þakklátur fyrir þ
færi að fá að hitta alla þes
hópa og hlusta á þeirra við
Við virðum þau sjónarmið
mótmælendur framkvæm
hafa og reynum eftir meg
taka tillit til þeirra, hvort
er á sviði umhverfis- eða s
félagsmála. Við höfum hin
gert öllum ljóst að við mun
geta fullnægt skilyrðum a
áreiðanlega verða einhver
vonbrigðum með okkar ák
Yfirmaður á umhverfissviði Alcoa hitti tals
Mikilvægir fundir áður
en ákvörðun er tekin
prófanir. „Verkefnin sem
rannsókninni, þó með
breyttu sniði, hafa einku
notuð til að kanna hve
vinnslu tilfinningatengdra
inga hjá kvíða- og þungly
lingum er háttað. Þau h
vegar ekki áður verið
Parkinson-sjúklingum í þe
gangi.“
Marglitir diskar juku
arlyst Alzheimer-sjúk
Rannsóknarstofan sem
starfar við hefur m.a. r
hvernig truflanir á grun
sjónskynjunar hjá Alzhe
Parkinson-sjúklingum ge
sem erfiðleikar við að inna
ýmiss konar taugasálfræð
oft um að ræða sjúkdóma sem yf-
irleitt gera vart við sig með aldr-
inum, svo sem Alzheimer og Park-
inson.“
Hvar eru stöðvar
tilfinninga í heilanum?
Ein rannsóknin sem Sigurrós
vinnur nú að fæst við tilfinninga-
truflanir í tengslum við Parkinson-
veiki. „Stór hluti Parkinson-sjúk-
linga, stundum talið um 40%, sýnir
mörg einkenni þunglyndis,“ út-
skýrir Sigurrós. „Misjafnt er talið
hvað veldur þunglyndinu, hvort
það sé heilahrörnunin sem slík eða
hvort þetta séu jafnvel eðlileg við-
brögð við veikindum sem oft taka
mjög á sjúklinginn og aðstandend-
ur hans.“
Sigurrós segir kannanir sýna að
þunglyndiseinkenni Parkinson-
sjúklinga séu ekki að fullu sam-
bærileg einkennum þunglyndra
sem ekki hafa Parkinson. Sigurrós
hefur útbúið próf sem eiga að
ákvarða þetta nánar.
Þá vonast Sigurrós til þess að
rannsóknin leiði einnig í ljós hvern-
ig og hvort einstakar tilfinningar
truflist hjá sjúklingunum. „Tilfinn-
ingar eru margs konar, svo sem
reiði, gleði og viðbjóður. Það eru
ýmsar kenningar varðandi hver er
þáttur heilans í öllu því sem við-
kemur tilfinningum okkar. Til
dæmis vilja sumir meina að svo-
kallaðar jákvæðar tilfinningar séu
ferlaðar í stöðvum vinstra megin í
heilanum og þær neikvæðu hægra
megin. Parkinson er
kjörinn sjúkdómur til
að taka afstöðu til
þessara kenninga og
annarra sem og ein-
faldlega að bæta við
þekkingu okkar á
þessum þáttum. Í
fyrsta lagi er ýmislegt sem virðist
truflast í skynjun og tjáningu til-
finninga hjá þessum sjúklingum og
í öðru lagi byrjar sjúkdómurinn í
mörgum tilvikum aðeins öðrum
megin í heilanum.“
Til rannsóknarinnar eru ein-
göngu valdir sjúklingar með sjúk-
dómsupptök í öðru heilahvelinu og
enn sýna hreyfieinkenni aðallega á
annarri hlið líkamans og þeim boð-
ið að gangast undir viðeigandi
SIGURRÓS Davíðsdóttirnemur klíníska sálfræðivið Háskólann í Boston.Hún er á þriðja ári í dokt-
orsnámi sem mun taka um fimm
ár. Stór hluti námsins felst í margs
konar rannsóknum í taugasálfræði
og hefur Sigurrós sjálf átt frum-
kvæði og hugmyndir að viðfangs-
efnum rannsókna sem hún hefur
tekið sér fyrir hendur í félagi við
aðra vísindamenn.
Sigurrós hefur mestan áhuga á
rannsóknum tengdum Parkinson-
veiki, en einnig öðrum öldrunar-
sjúkdómum. „Í fyrstu hafði ég
mestan áhuga á Alzheimer-sjúk-
dómnum, en þegar ég fór að lesa
mér meira til og kynna mér Park-
inson, vakti það meiri áhuga.“
Meðferðir og rannsóknir
Sigurrós starfar við rannsókn-
arstofuna Vision and Cognition við
Bostonháskóla þar sem hún vinnur
nú að þremur rannsóknum. Í öllum
rannsóknunum vinnur Sigurrós
beint með sjúklingum og leggur
fyrir þá próf í þeim tilgangi að
kanna ákveðna þætti sjúkdóms
þeirra.
„Það má segja að árið hjá mér sé
undirlagt vegna námsins, meðferð-
arvinnu og rannsóknanna sem eru
tímafrekar,“ segir Sigurrós. Til að
rannsóknarniðurstöður séu birtar
og mark á þeim tekið, þarf að und-
irbúa rannsóknir í þaula og sú
vinna er tímafrek og krefjandi að
sögn Sigurrósar. Þá þarf að prófa
spurningalista og önnur próf sem
fyrir þátttakendur eru lögð, ef þau
hafa ekki verið notuð áður, finna
sjúklinga sem uppfylla ákveðin
skilyrði fyrir þátttöku í rannsókn-
inni og einnig heilbrigt fólk til sam-
anburðar.
„Að velja sjúklinga sem henta
tiltekinni rannsókn tekur mikinn
tíma. Í því ferli vinnum við venju-
lega náið með taugasérfræðingi
hvers sjúklings.“
Að hluta til felst nám Sigurrósar
í að hafa sjúklinga í
meðferð. Vann hún t.d.
á sjúkrahúsi í fyrra-
vetur þar sem hún
beitti einkum hug-
rænni atferlismeðferð
á sjúkdóma eins og
þunglyndi, kvíða og
geðklofa, samfara lyfjameðferð
flestra sjúklinganna.
Í vetur mun hún meðfram vinnu
við rannsóknir starfa á sjúkrahúsi
við greiningu og meðferð á fólki
sem sýnir taugasálfræðileg ein-
kenni af ýmsu tagi.
„Orsakir taugasálfræðilegra ein-
kenna eru ýmiss konar. Þær geta
verið utanaðkomandi þættir eins
og höfuðáverkar sem leiða til heila-
skaða, t.d. í kjölfar slysa. Einnig er
Sigurrós Davíðsdóttir vinnur að
Þekking
gæði sjú
Af hverju gang
í hluti? Getur v
truflun tilfinnin
doktorsnemi
Boston, sagði
rannsóknum sem
Sigurrós Davíðsdóttir
Ýmislegt
truflar skynjun
og tjáningu
tilfinninga
BORGIN Á RANGRI LÍNU
Svo virðist sem nú hilli undir enda-lok umdeilds rekstrar Línu.nets,dótturfyrirtækis Orkuveitu
Reykjavíkur, en upplýst hefur verið að
fyrirtækið eigi í viðræðum við Íslands-
síma um sameiningu og til að greiða fyrir
henni hyggist OR kaupa fjarskiptakerfi
Línu.nets og þær skuldir, sem því fylgja.
Hvort málalokin geta talizt eigendum
Orkuveitunnar, skattgreiðendum í
Reykjavík, í hag er mikið vafamál.
Guðmundur Þóroddsson, fram-
kvæmdastjóri OR, upplýsir í Morgun-
blaðinu í gær að þegar þær tekjur, sem
Orkuveitan hefur haft af viðskiptum við
Línu.net, séu dregnar frá standi eftir að
OR hafi sett 2,2 milljarða króna af pen-
ingum Reykvíkinga í fyrirtækið. Það
verður að teljast vafasamt að það hafi
verið arðbær fjárfesting. Það var mjög
gagnrýnt í upphafi er borgarstjórnar-
meirihluti Reykjavíkurlistans ákvað að
leggja fé í Línu.net – þá „aðeins“ 200
milljónir króna – og þá á þeirri forsendu
að Reykjavíkurborg ætti ekki að standa í
samkeppnisrekstri, sem einkaaðilar
væru færir um að hafa með höndum. Af
hálfu borgarstjórnarmeirihlutans var
því hins vegar haldið fram að þegar fyr-
irtækið væri komið í rekstur yrði það
gert að almenningshlutafélagi með
dreifðri eignaraðild. Raunin hefur orðið
sú að illa hefur gengið að fá fjárfesta til
liðs við fyrirtækið, en Orkuveitan og
borgaryfirvöld hafa hvað eftir annað sett
meira af peningum borgarbúa inn í
reksturinn. Það að Orkuveitan neyðist
nú að lokum til að leysa fjarskiptakerfi
Línu.nets til sín í stað þess að koma því í
verð á frjálsum markaði, sýnir í raun að
markaðurinn telur það ekki arðbæra
fjárfestingu.
Því hefur verið haldið fram af hálfu
borgaryfirvalda og forsvarsmanna OR
að við upphaf Línu.nets hafi menn ekki
getað séð fyrir þá neikvæðu þróun, sem
varð í fjarskiptageiranum. Það er ein-
mitt röksemd fyrir því að borgaryfirvöld
hefðu átt að halda sig fjarri honum.
Saga Línu.nets er stráð ákvörðunum,
sem virðast hafa verið illa ígrundaðar, en
hafa sumar hverjar kostað Reykvíkinga
mikla fjármuni. Í fyrstu var t.d. áformað
að bjóða borgarbúum upp á hraðvirkan
og ódýran gagnaflutning um raflínur.
Þeim áformum seinkaði verulega þegar
erlendur samstarfsaðili Línu.nets taldi
þjónustuna ekki arðbæra og lagði upp
laupana. Raflínutengingunni hefur nú
verið komið á með verulegum tilkostn-
aði, en aðeins um 400 manns eru áskrif-
endur að henni og breiðbands- og há-
hraðalausnir símafyrirtækjanna hafa
náð miklu forskoti.
Fjarskiptafyrirtækið Irja, sem stofn-
að var um rekstur Tetra-kerfis, var
keypt á 250 milljónir, m.a. í því skyni að
geta boðið hraðvirka þráðlausa gagna-
flutninga. Forsendur fyrir kaupunum
reyndust brostnar stuttu eftir að þau
voru gerð og í fyrstu krafðist Lína.net
þess að kaupverðið yrði lækkað í 50 millj-
ónir, en greiddi að lokum 225 milljónir
fyrir fyrirtækið. Kaupverðið var nánast
að fullu afskrifað í bókum Línu.nets en
Orkuveitan keypti síðan Tetra-kerfið á
sömu upphæð og lagði það inn í rekstur
fyrirtækisins Tetra-Ísland. Þar er Orku-
veitan nú meirihlutaeigandi fyrir vikið
og skattgreiðendur í Reykjavík hljóta að
spyrja hvaða tilgangi það eigi að þjóna að
binda fé þeirra í rekstri talstöðvakerfis.
Lína.net undirritaði stóran samning
við Ericsson í Svíþjóð um tengingu þús-
unda heimila í Reykjavík við ljósleiðara-
kerfi fyrirtækisins fyrir um einn milljarð
króna og auglýsti ýmiss konar þjónustu,
sem ætti þannig að bjóðast Reykvíking-
um, t.d. myndsíma, stafrænt sjónvarp,
háhraðanettengingu, netverzlun o.fl. Í
fyrrasumar var tilkynnt að þessi áform
hefðu verið lögð á hilluna „þar sem þjón-
usta fyrir heimatengingar var ekki full-
mótuð“.
Þessi dæmi gefa til kynna að Lína.net
hafi sett sér ýmis markmið, sem ekki
náðust, og jafnframt skapað hjá almenn-
ingi væntingar, sem síðan urðu að engu.
Það hlýtur því að teljast hæpið hjá for-
svarsmönnum fyrirtækisins að segja nú
að markmið þess hafi náðst.
Það er fjarri lagi að kalla rekstur fjar-
skiptakerfis „fjórðu veituna“ hjá OR og
bera saman við rekstur vatns-, raf-
magns- og hitaveitu. Í núverandi veit-
ustarfsemi OR er engin samkeppni og
ekki öðrum til að dreifa að veita þjón-
ustuna, a.m.k. enn sem komið er. Með
rekstri fjarskiptakerfis tekur OR hins
vegar þátt í samkeppnisrekstri þar sem
ýmsir aðrir eru um hituna. Á sama tíma
og ríkisvaldið stefnir að einkavæðingu
Landssímans tala forsvarsmenn Orku-
veitunnar eins og ekkert sé sjálfsagðara
en borgin standi í fjarskiptarekstri í
framtíðinni. Það skýtur skökku við og er
í andstöðu við þá þróun í átt til einkavæð-
ingar, sem átt hefur sér stað bæði hér á
landi og annars staðar.
Saga Línu.nets sýnir að stjórnmála-
menn eiga ekki að setja fé almennings í
áhætturekstur. Það á að láta einkaaðil-
um áhættureksturinn eftir. Borgin hefði
getað stuðlað að því að efla samkeppni á
fjarskiptamarkaðnum með því að bjóða
út afnot einkafyrirtækja af aðstöðu
Orkuveitunnar. Þannig hefðu viðkom-
andi fyrirtæki tekið áhættuna, en þess í
stað hafa reykvískir skattgreiðendur
verið látnir taka hana á sig.
BRAUTIN RUDD TIL FRAMTÍÐAR
Guðmunda Andrésdóttir, listmálariog einn helsti fulltrúi íslenskrar
abstraktlistar, lést nýverið á áttugasta
aldursári. Eftir að hafa stundað nám er-
lendis, varð hún einn þeirra merku
brautryðjenda sem kynntu geómetríska
hugsun til sögunnar í íslenskri myndlist,
til að byrja með í óþökk flestra. Í sam-
tali sem Einar Falur Ingólfsson átti við
hana og rifjaði upp hér í blaðinu
skömmu eftir að hún lést, sagði Guð-
munda að þessir tímar hefðu verið
furðulegir, „Við vorum hötuð. Þetta
unga fólk sem nú er að mála og koma
með nýjar stefnur veit ekki hverju við
þurftum að standa í.“ Þrátt fyrir mót-
lætið var hún trú sinni listrænu sann-
færingu og þróaði fljótt abstrakt mynd-
mál sem bar sterk persónuleg einkenni.
Nú hefur verið kunngert að Guð-
munda lét eftir sig safn nærri 200 verka
sem hún ánafnar í erfðaskrá sinni Lista-
safni Íslands, Listasafni Reykjavíkur og
Listasafni Háskólans. Til viðbótar við
það höfðinglega framlag til íslenskrar
menningar, eiga önnur verðmæti í eigu
Guðmundu að renna í sjóð sem hefur
það markmið að styrkja unga og efni-
lega myndlistarmenn til náms. Þó ná-
kvæmar tölur liggi ekki fyrir er að sögn
Kristjáns Stefánssonar lögmanns, sem
annast skiptastjórn í búi hennar, „um
tugi milljóna að ræða“ svo sjóðurinn
mun geta skipt sköpum fyrir ungt
myndlistarfólk. Guðmunda hafði því
ekki einungis víðtæk áhrif á sína eigin
samtíð, heldur tókst henni einnig með
ævistarfi sínu að ryðja komandi kyn-
slóðum braut og hlúa að frekari þróun
myndlistar í landinu.