Morgunblaðið - 04.12.2002, Blaðsíða 31

Kvenremba
að sunnan
ÞAÐ syngur heldur betur í Þuríði
Pálsdóttur, söngkonu að sunnan, í
Morgunblaðinu í gær.
Þar sendir hún mér tóninn svo um
munar, fer í það minnsta upp á „háa-
C-ið“, ef ekki gott betur. En það verð
ég að segja að oft hefur Þuríður
„sungið“ betur og lagvissara. Ég var
stundum ekki með það á hreinu
hvaða lag hún var að berjast í gegn-
um. Það vantaði þennan eina sanna
hreina tón.
Þuríður var að svara grein eftir
mig, þar sem ég viðraði þá skoðun
mína, að konum sé vís leið til metorða
í pólitík, hafi þær til þess vilja og
getu.
Ég verð þó að viðurkenna, að söng-
konan túlkar „nótur“ mínar nokkuð
frjálslega, svo ekki sé meira sagt. Því
fer til dæmis fjarri, að ég hafi verið
að ata persónu Katrínar Fjelsted al-
þingismanns auri. Hún er vel mennt-
uð og hefur starfað af metnaði sem
læknir, borgarfulltrúi og alþingis-
maður. Ég tek undir það með Þuríði.
Ég stend hins vegar við þau orð mín,
að hún var „fúl“ eftir prófkjörið í
Reykjavík. Því til sönnunar vitna ég í
„Sunnudagskaffi“ Kristjáns Þor-
valdssonar á Rás 2, þar sem hann
ræddi við Katrínu, Guðlaug Þór
Þórðarson og Sigurð Kára Kristjáns-
son. Lesum brot úr kaffispjallinu:
„Auðvitað er þetta visst bakslag í
jafnréttisbaráttunni og það er ekki
bara að gerast í þessu prófkjöri. Við
sem höfum fylgst með jafnréttismál-
unum nokkuð lengi sjáum það, við er-
um svona að nálgast núllpunktinn
aftur. Það sem að varð í kringum
1970 þegar úurnar og rauðsokkurnar
fóru af stað. Að sumu leyti má segja
að það sé að verða eitthvert aftur-
hvarf til þess tíma.
Kristján: Þarf að vekja upp
Kvennalistann aftur eða hvað?
Katrín Fjeldsted: Ég segi það
kannski ekki en menn þurfa að vera
árvökulir í þessu og það má segja að
nú sé ár karlmannanna … Sigurður
Kári Kristjánsson: Ég held Katrín að
það sé nú fullsnemmt sko að dæma
þessar konur úr leik … Katrín
Fjeldsted: Ég er ekki að dæma þær
úr leik, bara undirstrika hvað það er
mikilvægt að menn horfi á þetta.
Guðlaugur Þór Þórðarson: Það er
nákvæmlega eins og Sigurður Kári
er að segja að þetta er þegar menn
eru að setjast niður og fara í prófkjör
og þá eru menn að stíla inn á einhver
sæti og stundum má kannski segja,
að menn séu heppnir eða óheppnir.
Það er erfitt að eiga við sterka aðila
þegar þeir sækja á sama stað og
menn geta þá dottið eitthvað niður.
Hins vegar held ég að þetta sé bara
ekkert annað en traustsyfirlýsing við
Sólveigu, sömuleiðis við Ástu Möller.
Ásta Möller er að fá fína heildarkosn-
ingu.
Sigurður Kári Kristjánsson: Hún
er í sínu fyrsta prófkjöri.
Guðlaugur Þór Þórðarson: Fyrsta
prófkjöri og við erum að tala um að
almennt um konur í Sjálfstæðis-
flokknum þá erum við að sjá að þær
eru að koma mjög sterkar inn.
… Þorgerður Gunnarsdóttir er ein af
okkar frískustu þingmönnum, ung og
efnileg kona. Við erum komin með
bæjarstjóra sem er kona og því fer
auðvitað víðsfjarri að við séum komin
á einhvern punkt frá 1970. Það stenst
enga skoðun.
Katrín Fjeldsted: Gulli minn, þú
manst ekkert 1970.
Guðlaugur Þór Þórðarson: En það
er ekki þar með sagt að ég geti ekki
lesið mér til um 1970.
Svo mörg voru þau orð. Það fór
ekki fram hjá þeim sem á hlýddu, að
Katrín var „fúl“, enda ef til vill ekki
annað en mannlegt. Það var hins veg-
ar aukaatriði í greinarstúf mínum og
kemur kjarna málsins ekki við. Hann
er sá að mínu mati, að það hefur eng-
um dyrum verið lokað á konur í ís-
lenskri pólitík. Síður en svo. Þær
komast áfram, ef þær þora, geta og
vilja.
Það kemur þessu máli heldur ekk-
ert við, hvort einhverjir karlkyns-
frambjóðendur hafi verið fúlir, jafn-
vel grautfúlir og annar fúll á móti. Ég
gæti skrifað langa grein um fram-
göngu þeirra, sem var alls ekki alltaf
til fyrirmyndar. Það veit söngkonan
að sunnan, að stundum vilja fleiri
söngvarar komast á svið við óperu-
uppfærslu, en handritið gerir ráð fyr-
ir. Þá þarf að hafna einhverjum. Við
skulum vona, að þeir hæfustu verði
fyrir valinu. Þeir sem „falla“ verða
stundum fúlir, í það minnsta sárir.
Þuríður Pálsdóttir kýs að kalla
mig „karlrembu“ og gerir að því
skóna, að annarlegar hvatir liggi að
baki grein minni. Hún má hafa það
fyrir sig. En ég held að „kvenremb-
ur“, sem vaða elginn og berjast við
ímyndaða óvini á hverju leiti, séu
konum í pólitík hættulegra fótakefli
en „karlrembur“. Það hefur sýnt sig,
að oft eru konur konum verstar þeg-
ar á hólminn er komið í þessum efn-
um.
Eftir Sverri Leósson „Það hefur
sýnt sig að
oft eru kon-
ur konum
verstar.“
Höfundur er útgerðarmaður
á Akureyri.
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 2002 31
„HANN pabbi þinn heyrir nú bara
það sem hann vill heyra,“ sagði konan
við dóttur sína eftir að hafa kallað á
húsbóndann úti í garði og beðið um að
arfinn yrði reittur þegar búið væri að
slá garðinn. Húsbóndinn sýndi engin
viðbrögð. Auðvitað væri nærtækast
að ætla að leti og dónaskapur háði
manninum en heyrnarfræðingar geta
bent á annað sem er heyrnarskerð-
ing.
Heyrnarfræði
Starfssvið heyrnarfræðinga er fjöl-
breytt og felst í heyrnarmælingu,
sjúkdómsgreiningu, úthlutun heyrn-
artækja, endurhæfingu og fræðslu
um heyrn. Heyrnarfræðingar vinna
oft í teymi með sína skjólstæðinga og í
slíku teymi eru oftast læknar, verk-
fræðingar, sálfræðingar, félagsfræð-
ingar og ef um barn er að ræða kenn-
arar barnsins. Heyrnarfræðingar
vinna bæði inni á ríkisstofnunum og
hjá einkafyrirtækjum.
Heyrnartæki
Heyrnartæki eru hjálpartæki sem
gera það að verkum að heyrnarskert-
ir einstaklingar heyra betur en ella.
Án heyrnartækja eiga þessir einstak-
lingar oft erfitt með að lifa sínu dag-
lega lífi og taka þátt í mannlegum
samskiptum. Það er gífurleg áreynsla
fyrir heyrnarskerta að þurfa að ein-
beita sér allan daginn að því að heyra
betur og sú áreynsla veldur aukinni
þreytu, álagi og vanlíðan. Það er erfitt
að þurfa sífellt að benda fólki á að tala
hærra og skýrar og vegna þess að
heyrnarskerðing sést ekki á mönnum
gleymir viðmælandinn ábendingunni
eftir nokkrar mínútur og lækkar róm-
inn.
Heyrnartæki fást í ýmsum gerðum
og stærðum. Stærð tækisins ræðst af
því sem það getur gert, stórt tæki get-
ur gefið meiri mögnun en lítið tæki.
Algengust eru tæki sem eru á bak við
eyrað og hafa hlustarstykki til að
leiða hljóðið inn í eyrað. Minnstu
heyrnartækin falla inn í hlustina. Þá
eru tækin annaðhvort flaumræn (ana-
logisk) eða stafræn (digital). Má segja
að munurinn á að hlusta með flaum-
rænu og stafrænu sé að flaumrænt
magnar upp öll hljóð en stafrænt tæki
magnar upp talað mál og dempar um-
hverfishljóð. Stafræn heyrnartæki
komu á markaðinn 1995 og hefur orð-
ið mikil bylting í heyrnartækjum síð-
an. Það má segja að tækniframfarirn-
ar séu komnar fram úr vitneskjunni
um heyrnina og líklegt að þróun
heyrnartækja hafi náð hámarki í bili.
Við það að fara að nota heyrnar-
tæki opnast nýr hljóðheimur fyrir
notandann. Því tekur það tíma að
þjálfa sig upp í að nota heyrnartæki,
sá tími er mismunandi, getur verið frá
nokkrum dögum upp í mánuði.
Heyrnartæki þarf alltaf að fínstilla.
Í sumum tækjum er hægt að velja um
fleiri en eina stillingu, eina fyrir talað
mál og aðra fyrir tónlist. Æskilegt er
að byrja með frekar lága stillingu en
auka svo styrkinn smám saman.
Heyrnarfræðingur stillir tækin með
aðstoð tölvu eða með skrúfjárni í eldri
gerðum heyrnartækja. Því má búast
við að sá sem fær ný heyrnartæki
þurfi að koma a.m.k. þrisvar til heyrn-
arfræðings til að aðlagast tækjunum
og að láta fínstilla þau.
Öll heyrnartæki ganga fyrir raf-
hlöðum sem þarf að endurnýja á 7–14
daga fresti. Heyrnartæki þola ekki
vatn frekar en önnur rafmagnstæki.
Ef heyrn er svipuð á báðum eyrum er
sjálfsagt að nota heyrnartæki í bæði
eyrun. Hæfni til að staðsetja hljóð
verður mun betri og það verður auð-
veldara að greina talað mál í hávaða.
Hættan á að heyrn hnigni minnkar
talsvert og hljóð verða þægilegri og
heilsteyptari.
Heyrnarskerðing
er algeng
Talað er um að um 10% fólks sé
með heyrnarskerðingu en aðeins einn
af hverjum fimm heyrnarskertum
noti heyrnartæki. Það ætti að vera
jafnsjálfsagt að þeir sem heyra illa
noti heyrnartæki og þeir sem sjá illa
noti gleraugu.
Sögur eins og um manninn í garð-
vinnunni eru oft sagðar um heyrnar-
skerta einstaklinga, að þeir heyri
bara það sem þeir vilji heyra en svo er
því ekki háttað. Oft er heyrnarskerð-
ingin hátíðnitap af völdum hávaða eða
aldurs. Viðkomandi heyrir vel lágtíðni
hljóð sem eru bassahljóð (dimm hljóð,
karlmannsraddir) en illa hátíðnihljóð
(ljós hljóð, kvenmannsraddir). Það er
því algengt að menn sem hafa verið í
miklum hávaða heyri illa í eiginkon-
unum sínum og sérstaklega þegar
þær hækka tóninn. Í fljótu bragði
gæti virst sem um sérvisku eða dóna-
skap væri að ræða en auðvitað er sú
ekki reyndin.
Hávaði skemmir heyrn og það er
ekki rétt að einstaklingur sem vinnur
í hávaða venjist honum. Það sem ger-
ist er að heyrnin skerðist og þá er há-
vaðinn ekki eins áberandi og áður.
Oft heyrir maður fólk segja að tón-
list sé ekki hættuleg fyrir heyrnina
svo framarlega sem maður njóti þess
að hlusta á hana, en það er ekki rétt.
Góð tónlist er jafnhættuleg og óþol-
andi tónlist. Við getum ekki heyrt
hvenær hávaði nær hættumörkum.
Það er mjög slæmt þegar fólk ein-
angrar sig vegna þess að það heyrir
illa. Heyrnaskertir vilja oft á tíðum
ekki fara á mannamót og draga sig úr
félagsstarfi sem þeir hafa áður sinnt.
Sumir heyrnarskertir forðast heim-
boð þar sem margir koma saman. En
það eru til lausnir og sjálfsagt að nýta
þær og finna hvernig heyrnartæki
geta hjálpað. Fjölmörg dæmi eru um
það hvernig viðmót einstaklings
breytist við það að fá heyrnartæki og
geta notið samskipta á mun afslapp-
aðri og skemmtilegri hátt en áður. Að
lokum er rétt að vekja athygli á að
erfitt er að gera sér grein fyrir eigin
heyrnarskerðingu, því ekki er gott að
vita hverju maður missir af ef enginn
er samanburðurinn. Allir ættu því að
vita hvernig heyrnarrit þeirra lítur út.
Það er einnig gott að eiga það til sam-
anburðar ef áfall hendir sem veldur
heyrnarskerðingu, þá getur það verið
sönnun fyrir tapaðri heyrn.
Þeir sem þjást af eyrnasuði (tinn-
itus) hafa oft einnig gagn af því að fá
heyrnartæki þar sem heyrnin eykst í
samanburði við suðið.
Hégómaskapur ætti ekki að valda
því að fólk einangrist og forðist mann-
leg samskipti. Menn ættu frekar að
fagna nýrri tækni og möguleikunum
sem hún skapar fyrir betra líf.
Heyrir þú vel?
Eftir Ellisif K.
Björnsdóttur
Höfundur er BS í heyrnarfræði frá
Gautaborgarháskóla og vinnur hjá
Heyrnartækni ehf.
„Hávaði
skemmir
heyrn og
það er ekki
rétt að ein-
staklingur sem vinnur í
hávaða venjist honum.“
STEFÁN Pétursson og Kristján
Gunnarsson gagnrýna skýrslu mína
um arðsemi Kárahnjúkavirkjunar í
grein í Morgunblaðinu í gær.
Í fyrsta lagi segja þeir ávöxtunar-
kröfu byggjast á ríkistryggðum láns-
fjárvöxtum Landsvirkjunar. Það er
óheppilegur misskilningur því það er
grundvallaratriði í fjármálafræðum
að ávöxtunarkrafa ræðst af áhættu í
sambærilegum verkefnum. Sú
6,5–8% krafa sem ég miða við byggist
á mati á raunáhættu virkjunarinnar
og þeirri staðreynd að hún verður al-
farið háð álveri um tekjur. Sjálfur
sagði Stefán í erindi á Orkuþingi í
fyrra að án ríkisábyrgðar yrðu láns-
fjárvextir til Kárahnjúkavirkjunar
svo háir að hann treysti sér ekki til að
hafa það eftir!
Í öðru lagi fullyrða Stefán og
Kristján að útreikningur minn á
lækkun stofnkostnaðar byggist á
mismunandi gengi. Því muni 20% en
ekki 6% á fyrri og núverandi áform-
um. Samkvæmt matsskýrslu Sum-
itomo var stofnkostnaður áður 1,2
milljarðar dollara, 102 milljarðar kr.
á genginu 85 kr. á dollara. Áætlaður
kostnaður nú er um 96 milljarðar
króna skv. uppgefnum tölum Lands-
virkjunar m.v. gengi í janúar, 85 kr. á
dollara. Munurinn er 102-96=6 eða
5,88%. Þeir segja líka að opnun til-
boða muni sýna fram á hagkvæmni
virkjunarinnar. Ég hélt í einfeldni
minni að ekki væri hægt að fullyrða
slíkt fyrr en tilboð hefðu verið opnuð!
Í þriðja lagi telja Stefán og Krist-
ján að þótt arðsemi sé lægri en ávöxt-
unarkrafa jafngildi það ekki tapi. Það
er þvert á móti skilgreiningaratriði
að verkefni er óhagkvæmt sé núvirði
þess undir 0.
Gagnrýni þeirra félaga er því
byggð á fræðilegum og efnislegum
misskilningi og breytir engu um nið-
urstöður matsins. Ólíklegt er að
Kárahnjúkavirkjun standi undir
raunhæfri ávöxtunarkröfu. Jafnvel
miðað við 5% ávöxtunarkröfu Lands-
virkjunar hefur virkjunin snúist úr
því að standa á sléttu og í 17 milljarða
tap.
Gagnrýni Lands-
virkjunar haggar
ekki niðurstöðum
Eftir Þorstein
Siglaugsson
Höfundur er hagfræðingur.
„Gagnrýni
þeirra félaga
er því byggð
á fræði-
legum og
efnislegum misskiln-
ingi.“
Skrefi framar
Sokkar, sokkabuxur, undirföt
oroblu@islensk-erlenda.is
fótakrem
200 ml. túpa styrkjandi og
nærandi fyrir þreytta fætur fylgir
ef verslað er tvennt frá
Kynnum OROBLU jólavörurnar
í dag kl 13-17 í Lyf og heilsu Firði
Á morgun kl 13-17
í Lyf og heilsu Mosfellsbæ.