Morgunblaðið - 03.01.2003, Page 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. JANÚAR 2003 39
ÚTSALA
hefst í dag
20—60%
afsláttur
af öllum skóm
Kringlan – -sími 533 5150
GÍSLI Már Gíslason, prófessor,
sendir mér tóninn í Morgunblaðinu
23. nóv. 2002 í grein sem hann nefnir
því smekklega nafni „Skáldaníðing-
ur“. Því miður leggst hann þar svo
lágt að draga umræðuna niður á stig
skætings og meiðyrða á borð við
„skáldaníðingur“ og „náttúruböðull“,
orða sem yrðu dæmd dauð og ómerk
ef ég nennti að fara í meiðyrðamál við
hann.
Gísli Már sakar mig þar um að
„ráðast á“ Halldór Kiljan Laxness
fyrir greinina Hernaðurinn gegn
landinu sem hann skrifaði í Morgun-
blaðið á gamlársdag 1970. Gísli vísar
þar til greinar minnar „Hernaðurinn
gegn landinu“ í Morgunblaðinu 6.
október á liðnu ári. Því er hér með
harðlega mótmælt að sú grein hafi
verið „árás“ á Halldór og því síður
„níð“ eins og Gísli gefur í skyn með
fyrirsögninni. Hinsvegar gagnrýndi
ég þar grein Halldórs. Sú gagnrýni
var málefnaleg og rökstudd.
Gísli segir mig hafa reynt að sýna
fram á að það hafi ekki verið ætlun
Landsvirkjunar eða stjórnvalda að
eyðileggja Þjórsárver. Í grein minni
er alls ekkert fjallað um „ætlun“,
hvorki Landsvirkjunar né stjórn-
valda. Þar er hinsvegar greint frá er-
indi sem ég flutti á fundi alþjóðlegra
fuglaverndarsamtaka í Hollandi í
september 1970, þar sem ég rakti þær
hugmyndir sem þá voru uppi um nýt-
ingu vatnsorkunnar í efri hluta Þjórs-
ár og fólu í sér gerð miðlunarlóns í
Þjórsárverum. Þær hugmyndir voru
þá á frumstigi undirbúnings. Fram
hafði komið gagnrýni á þær vegna
áhrifa sem lónið var talið geta haft á
heiðargæsastofninn. Rannsóknir á
þeim áhrifum höfðu þá enn engar far-
ið fram. Að því marki sem orkumála-
yfirvöld höfðu þá tekið afstöðu til
þessara hugmynda fólst hún í því að
nýta skyldi vatnsorkuna en reyna
jafnframt að draga svo sem verða
mætti úr skaðlegum áhrifum þeirrar
nýtingar á heiðargæsastofninn og
efna til rannsókna til að leita leiða til
þess. Frá því viðhorfi yfirvalda skýrði
ég á fundinum, eins og fram kemur í
grein minni.
Í því skyni að sýna fram á að það sé
rangt hjá mér að það hafi verið mis-
skilningur hjá Halldóri Kiljan Lax-
ness að rafmagn frá Laxá hafi verið
ætlað til þarfa „stórra „orkunotenda“
útlendra á borð við Aluminium
Suisse“ eins og Halldór komst að orði,
prentar Gísli stuttar glefsur úr grein
sem ég skrifaði í tímaritið Samvinn-
una 1970. Þá grein segir Gísli hafa
fjallað um virkjunaráform í Laxá í
Þingeyjarsýslu. Greinin nefndist
„Um náttúruvernd með sérstöku til-
liti til virkjana á Íslandi“ og fjallaði al-
mennt um það mál. Mývatn og Laxá
eru þar tekin sem dæmi um svæði þar
sem búast megi við árekstrum milli
virkjunar- og náttúruverndarsjónar-
miða öðrum svæðum fremur. Þar er
alls ekkert minnst á til hvers orka
Laxár muni verða notuð, hvað þá að
einstök stóriðjufyrirtæki séu þar
nafngreind. Misskilningur Halldórs
stafar nær örugglega af því að hug-
myndir komu fram um að Alusuisse
reisti álver sitt norðanlands með orku
frá stórvirkjun í Dettifossi.
Ég hef ekkert við það athuga að
Gísli sé á öðru máli en ég um nýtingu
orkulindanna íslensku og hef ekkert á
móti því að að eiga við hann orðastað
um þau mál; þó að því tilskildu að
hann temji sér almenna mannasiði í
skrifum sínum.
Skætingi svarað
Eftir Jakob
Björnsson
„Því er hér
með harð-
lega mót-
mælt að sú
grein hafi
verið „árás“ á Halldór
og því síður „níð“ eins
og Gísli gefur í skyn …“
Höfundur er fv. orkumálastjóri.
LJÓST ætti að vera að fyrning-
arleið er hagkvæmasta leiðin við
stjórnun fiskveiða og er því vert að
beina sjónum að því hvernig best má
útfæra hana.
Í sinni hreinustu mynd byggist
fyrningarleið á því að öllum kvóta sé
úthlutað til hæstbjóðenda. Færa má
sterk rök fyrir því að það sé þjóð-
hagslega hagkvæmasta leiðin, enda
myndi kvótinn þá færast í hendur
þeirra sem telja sig geta gert úr
honum mest verðmæti og bjóða
þannig hæsta verðið.
Þrátt fyrir það hafa þeir flokkar
sem hafa fyrningarleið á sinni
stefnuskrá (Frjálslyndir, Samfylk-
ingin og vinstri-grænir) blandað inn
í stefnu sína aðgerðum sem tryggja
einstökum byggðum og einyrkjum
einhvern lágmarkskvóta.
Í fljótu bragði virðist að hér sé um
dæmigerða óráðsíu að ræða í anda
klassískrar íslenskrar byggðastefnu,
en svo þarf þó ekki að vera. Líta má
svo á að umræddar aðgerðir end-
urspegli áhættufælni flokksmanna.
Reynslan kennir fjárfestum að
áhættusamar fjárfestingar bera að
jafnaði meiri arð en þær áhættu-
minni. Þrátt fyrir það setja fjárfest-
ar stóran hluta eigna sinna í áhættu-
minni fjárfestingar þó að þeir sem
heild myndu hafa meira upp úr þeim
áhættumeiri. Þeir meta nefnilega ör-
yggið sem felst í lágmörkun áhættu.
Á sama hátt er ekkert óeðlilegt
við það að reynt sé að minnka
áhættu einstakra byggða og ein-
yrkja af fyrningarleið, jafnvel þótt
það minnki þjóðarhag eitthvað.
Áhættu sem felst í því að vera tíma-
bundið ekki samkeppnishæfur um
kvóta. Það er beinlínis skynsamlegt
ef Íslendingar eru áhættufælnir eins
og fjárfestar almennt og meta ör-
yggið meir en þessa minnkun í þjóð-
arhag.
Þannig er skynsamlegt að blanda
inn í fyrningarleið aðgerðum sem
tryggja einyrkjum lágmarkskvóta
sem nægir þeim til framfærslu og
byggðarlögum í tímabundnum vand-
ræðum hins sama. Þessar aðgerðir
þurfa þó að byggjast á skýrum
reglum en ekki á geðþóttaákvörð-
unum stjórnmálamanna eins og
byggðakvótinn er nú.
Áhættufælni og
fyrningarleið
Eftir Guðmund Örn
Jónsson
Höfundur er verkfræðingur með
meistaragráðu í viðskiptafræði.
„Það er
beinlínis
skynsam-
legt ef Ís-
lendingar
eru áhættufælnir eins
og fjárfestar almennt
og meta öryggið meir
en þessa minnkun í
þjóðarhag.“