Morgunblaðið - 31.01.2003, Blaðsíða 29

VALGERÐUR Sverrisdóttir
iðnaðarráðherra segir úr-
skurð setts umhverf-
isráðherra um Norð-
lingaölduveitu vera vel
rökstuddan en sú spurning sé
sér efst í huga hvort Lands-
virkjun treysti sér til að ráð-
ast í þessa framkvæmd.
„Mér sýnist þetta vera vel
rökstuddur úrskurður. Þarna er farinn ákveðinn
millivegur og reynt að sætta sjónarmið,“ segir
hún.
Valgerður segir að sú stóra spurning sé henni
nú efst í huga hvort Landsvirkjun treystir sér til
þess að ráðast í þessa framkvæmd. „Ég vonast
auðvitað til þess að svo verði vegna þess að það
skiptir miklu máli að Norðurál geti farið út í
stækkun það fljótt að toppurinn þar verði liðinn
hjá þegar framkvæmdir verða í hámarki fyrir
austan. Þetta er púsluspil sem við höfum reynt
að vinna svo að þenslan yrði ekki of mikil í þjóð-
félaginu,“ segir hún.
Aðspurð segist Valgrður alls ekki vilja útiloka
að af framkvæmdum við Norðlingaölduveitu
verði þó að hún geri sér grein fyrir að þetta sé
ekki óskastaða fyrir Landsvirkjun. „Þetta er
mjög vandasamt mál og viðkvæmt og ég sé að
settur umhverfisráðherra hefur vandað mjög til
verka við þennan úrskurð,“ segir hún.
Valgerður kveðst ekki gera ráð fyrir að
Landsvirkjun sé tilbúin að svara því strax hvaða
áhrif úrskurðurinn hefur á áætlanir fyrirtæk-
isins. „Þetta er náttúrlega þónokkuð mikil breyt-
ing frá því sem hefði verið þeirra óskastaða, ef
eingöngu er horft á málið út frá sjónarmiði fyr-
irtækisins,“ segir Valgerður.
Hún segir að þrátt fyrir þá miklu breytingu
sem í úrskurðinum felst sé framkvæmdin engu
að síður ótrúlega hagkvæm.
Spurð hvort hún telji að úrskurðurinn muni
setja niður deilur um þessa framvæmd segir Val-
gerður að hann hljóti að vera leið til að sætta ólík
sjónarmið. „Það er ekki farið inn í friðlandið sem
er stóra málið og er að sjálfsögðu glæsilegt út frá
umhverfissjónarmiðum,“ segir hún.
Vona að Lands-
virkjun treysti
sér í málið
ÓLÖF Guðný Valdimars-
dóttir, formaður Land-
verndar, segir að helst hefði
hún viljað sjá að hætt hefði
verið við framkvæmdina við
Norðlingaölduveitu í úr-
skurðinum og friðlandið
stækkað enda hafi samtökin
lagt það til. „Þarna er hins
vegar veruleg breyting og
það sem er gott í þessu er að framkvæmdin er
farin út úr friðlandinu,“ segir hún. „Þetta er þá
kannski í fyrsta skipti sem við höfum séð að
menn eru tilbúnir til að virða það að svæðið er
friðlýst.“
Hún segir að við fyrstu sýn virðist sem um
nýja framkvæmd sé að ræða. „Hún er það
mikið breytt frá þeirri framkvæmd sem lá á
borðinu að hún þarf sérstakrar skoðunar við
því umhverfisáhrifin af henni eru ekki aug-
ljós.“
Ólöf vill þó ekki segja til um hvort þörf sé á
nýju umhverfismati. „Það er alveg spurning
því það þarf að skoða hvernig þessari fram-
kvæmd verður háttað og hvort það sé í þessum
nýju gögnum gerð nægileg grein fyrir um-
hverfisáhrifunum.“
Hún segir eftir standa að það þurfi að
breyta þeim aðferðum sem viðhafðar eru í slík-
um málum. „Það þarf að breyta því að fram-
kvæmdaraðilinn byrji á því að rannsaka og
bora inni í friðlöndunum óáreittur, ákveði síðan
stórar framkvæmdir og setji þær í mat á um-
hverfisáhrifum. Síðan hefjist varnarbarátta
náttúruverndarfólks við að reyna að minnka
framkvæmdir og vernda það friðland sem
löngu er búið að ákveða að friðlýsa. Þarna
þurfa stjórnvöld verulega að grípa í og tryggja
að friðlýsing hafi eitthvert gildi. Það er kjarni
málsins að þessu þarf að breyta.“
Ólöf Guðný Valdimarsdóttir
Veruleg breyting
að menn vilji
vernda friðlöndin
ÁRNI Finnsson, formaður
Náttúruverndarsamtaka Ís-
lands, segir vonbrigði að ráð-
herra skuli fallast á fram-
kvæmdina. „Hann gerir það
með nokkuð óvæntum hætti,“
segir Árni. „Hann fellst á yfir
575 metra hátt lón yfir sjáv-
armáli en setur skilyrði þann-
ig að lónið verði í 566 metra
hæð. Þetta gerir hann augljóslega til að komast
hjá því að setja framkvæmdina í nýtt mat á um-
hverfisáhrifum. Við vonum núna í ljósi þessarar
niðurstöðu að Landsvirkjun sjái hag sinn í því að
draga þessa framkvæmd til baka.“
Hann segir að þó að friðland Þjórsárvera verði
fyrir utan framkvæmdina sé ljóst að verði af
virkjuninni verði ekki hægt að stækka það eins
og lagt hafi verið til. „Úrskurðurinn er þannig að
lónið fer niður í 566 metra en eins og við lesum út
úr honum þá leiðir hann í raun og veru af sér
sjötta áfanga Kvíslarveitu, sem fulltrúi Lands-
virkjunar í Þjórsárveranefnd hafði fallist á að
ætti ekki að fara í.“
Hann bendir á að með því verði þrengt að
Þjórsárverum úr þremur áttum, þ.e. austan að
með Kvíslarveitu, norðan að með setlóninu og
sunnan að með lóninu og stíflunni. „Það rýrir
vitaskuld náttúruverndargildi veranna.“
Hins vegar segir Árni jákvætt að ráðherra
taki fullt tillit til skuldbindinga Íslands gagnvart
Ramsarsamningnum um verndun votlendis með
úrskurði sínum. „Þó að við séum ekki sátt að öllu
leyti við niðurstöðu setts umhverfisráðherra er
ég þess fullviss að hún helgist að miklu leyti af
þeirri baráttu, því mikla starfi og umræðu sem
verið hefur verið um umhverfismál og
náttúruverndarmál á Íslandi undanfarin
misseri.“
Árni Finnsson
Úrskurðað með
óvæntum hætti
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. JANÚAR 2003 29
arnir menn muni fagna þessari niðurstöðu“
Morgunblaðið/RAX
RAGNAR Guðmundsson,
framkvæmdastjóri fjár-
málasviðs Norðuráls, segir
óljóst hvað úrskurðurinn
þýði. „Það er út af fyrir sig
jákvætt að það er fallist á
framkvæmdina og ef þetta
gengur upp efnahagslega hjá
Landsvirkjun þá gæti þetta
verið lausn sem sættir mis-
munandi sjónarmið í málinu,“ segir hann. „Hins
vegar veit ég ekki hvaða áhrif þetta hefur á hag-
kvæmnina og þá framkvæmdahraðann hjá
Landsvirkjun.“
Hann segist búast við að fundað verði með
fulltrúum Landsvirkjunar í næstu viku þar sem
rætt verði hvað úrskurðurinn hafi í för með sér.
Sem stendur hafi hann ekki forsendur til að
meta hvort þetta muni hafa áhrif til hækkunar
orkuverðsins til Norðuráls. „Það verður að fara í
gegn um hvort þetta hafi áhrif á ramma-
samkomulagið sem við gerðum síðastliðið sumar
og þá eins tímasetningar,“ segir hann.
Ragnar Guðmundsson
Óljóst með áhrif
úrskurðarins
verkinu, verði til þess að stækkun álversins á
Grundartanga og framkvæmdir við virkjanir
vegna hennar tefjist og lendi saman við fram-
kvæmdir við Kárahnjúkavirkjun og álver á
Reyðarfirði. Það var ætlunin að reyna að
byggja þennan áfanga áður en kúfurinn kæmi í
verkefnin fyrir austan.“
SVERRIR Hermannsson, for-
maður Frjálsynda flokksins,
segist fagna því ef úrskurður
setts umhverfisráðherra leiðir
til þess að ekki verði um frek-
ari röskun á Þjórsárverum að
ræða. Sverrir tók þó fram að
sér hefði ekki gefist tóm til að
kynna sér niðurstöðu ráðherra
í smáatriðum.
Hægt að leysa orkuspursmálið
með öðrum hætti
„Ég get ekki metið þetta í sjónhendingu en
þetta er mikið í áttina við fyrstu sýn,“ segir Sverr-
ir.
„Ég er grimmur varðveislumaður Þjórsárvera
og hef verið það frá 1964. Ég fagna því ef þetta
verður til þess að engin frekari röskun verður við
Þjórsárver,“ segir hann.
„Við vissum alltaf að það kostar okkur peninga
en það kostar líka peninga að varðveita landið
okkar, þótt menn séu gráðugir í orkuna. Hægt er
að leysa orkuspursmálið neðar í Þjórsá, það er
hægt að leysa það með gufuaflsvirkjun og með
öðrum hætti. Ef þetta er nægjanlegt til þess að
ekki verði um frekari skerðingu á Þjórsárverum
að tefla, þá fagna ég því,“ sagði Sverrir Her-
mannsson.
Sverrir Hermannsson
Fagnaðarefni
ef ekki verður
frekari röskun
Valgerður Sverrisdóttir
STEINGRÍMUR J. Sigfús-
son, formaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs,
segir úrskurð setts umhverf-
isráðherra um Norð-
lingaölduveitu valda miklum
vonbrigðum. „Þetta er enn
einn dapur dagur í sögu um-
hverfismála í landinu og þeir
hafa verið býsna margir síð-
ustu misserin,“ segir Steingrímur.
Átti að hafna framkvæmdinni
„Þetta er óskaplega framsóknarlegur úrskurð-
ur. Það er eins og þeim framsóknarmönnum sé
fyrirmunað að segja annaðhvort já eða nei,“ segir
Steingrímur.
„Ég lýsi miklum vonbrigðum með að settur um-
hverfisráðherra skuli ekki hafa kjark til að hafna
þessari framkvæmd og fella úrskurðinn úr gildi.
Það er eina niðurstaðan sem ég tel viðunandi og í
samræmi við verðmæti þessa svæðis,“ segir hann.
„Menn myndu sjálfsagt segja að það liti skár út
til að byrja með að lónið væri minna og í minni
hæð yfir sjó, og næði þar af leiðandi ekki inn í nú-
verandi friðland. En rétt er að hafa í huga að það
hefur lengi verið keppikefli manna að fá þetta
friðlýsta svæði stækkað vegna þess að það tekur
ekki á nokkurn hátt til Þjórsárvera í heild sinni
sem náttúrufars- eða landfræðilegar einingar,
heldur eru þetta beinar línur dregnar á kort þvert
á gróðurland. Það er því í raun og veru ákveðinn
kattarþvottur eða skálkaskjól að skáka í því skjóli
að lónið nái ekki inn fyrir núverandi friðland.
Ég hygg að þarna valdi mestu að ríkisstjórnin
var orðin hrædd við skuldbindingar okkar sam-
kvæmt Ramsar-sáttmálanum. Það er næsta víst
að við hefðum fengið á okkur kærur ef mannvirki
hefðu farið inn á friðaða svæðið,“ segir Stein-
grímur.
„Ég tel mikið umhugsunarefni að þessu tengist
líka óhjákvæmilega setlón nyrst í Þjórsárver-
unum og ef af þessum framkvæmdum verður
verður staðan sú að Þjórsárver verða römmuð af
mannvirkjum á þrjá vegu. Nyrst í þeim verður
stórt og mikið setlón, með tilheyrandi mann-
virkjum. Austan við Þjórsárver og niður með
þeim öllum eru Kvíslaveitur, með mörgum stíflum
og lónum, og sunnan við verður svo þetta nýja
lón,“ segir Steingrímur.
Hann bendir einnig á að þessi niðurstaða leiði
til þess að Landsvirkjun fái leyfi til að athafna sig
á svæðinu. „Hún kemur fætinum á milli stafs og
hurðar. Ég hef alla fyrirvara á því og tortryggi að
dyrnar eru opnaðar með þessum hætti fyrir
Landsvirkjun í hálfa gátt. Gæti það nú ekki orðið
niðurstaðan að erfiðleikar yrðu í rekstri þessa litla
lóns og að það mundi fljótlega fyllast af seti. Er þá
ekki augljós sú freisting að hækka stífluna þegar
aðilar á Grundartanga eru orðnir háðir orkunni?
Þó að menn kunni að telja það vera ókristilegt
hugarfar er ég svo tortrygginn á framgöngu
Landsvirkjunar, eins og hún hefur birst okkur að
undanförnu, að ég treysti litlu í þessum efnum,“
segir hann ennfremur.
Hann segir einnig ljóst að þrátt fyrir þennan
úrskurð um minni hæð Norðlingaöldulóns eigi
margt eftir að skýrast betur, t.d. hvort fram-
kvæmdirnar muni í framtíðinni kalla á leiðigarða
upp með ánni sem færu að teygja sig inn í Þjórs-
árverin. „Af minni takmörkuðu jarðfræði- og
vatnafræðiþekkingu ímynda ég mér að áin gæti
farið að hlaða undir sig efst í lóninu og ofan við
það. Þá byrjar sami leikurinn og fyrirsjáanlegur
var með hitt lónið sem kallar á mótvægisaðgerðir
í framtíðinni, er þrengja æ meir að verunum.“
Steingrímur J. Sigfússon
Úrskurðurinn
veldur miklum
vonbrigðum