Morgunblaðið - 12.02.2003, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 12. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
RÍKISSTJÓRNIN samþykkti ígær að veita 6,3 milljarða krónatil vegagerðar og fleiri fram-kvæmda á næstu 18 mánuðum
til að bregðast við auknu atvinnuleysi og
slaka í efnahagslífinu. Að auki verður um-
fangsmiklum vegaframkvæmdum sem
þegar höfðu verið ákveðnar flýtt. Davíð
Oddsson forsætisráðherra og Halldór Ás-
grímsson utanríkisráðherra gera ráð fyrir
að framkvæmdirnar skapi nokkur hundr-
uð störf í ýmsum greinum atvinnulífsins.
Hin nýju verkefni verða fjármögnuð
með því að selja öll hlutabréf sem ríkið á
enn í Búnaðarbanka Íslands, Landsbanka
Íslands og Íslenskum aðalverktökum.
Gert er ráð fyrir að sölutekjur nemi um
fimm milljörðum en ríkissjóður mun fjár-
magna framkvæmdirnar þangað til tekj-
urnar skila sér. Væntanlega kallar sam-
þykktin á að ríkisstjórnin þurfi að leggja
fram frumvarp til fjáraukalaga en málið er
til skoðunar hjá embættismönnum. Það
sem eftir stendur, um 1,3 milljarðar, verð-
ur greitt af því fé sem ríkið hefur þegar
fengið fyrir ríkisbankana tvo.
Í samþykkt ríkisstjórnarinnar frá því í
gærmorgun kemur fram að viðbótarfé til
vegagerðar nemur 4,6 milljörðum, einn
milljarður fer til byggingar menningar-
húsa á Akureyri og í Vestmannaeyjum
„enda náist viðhlítandi samningar við við-
komandi sveitarfélög“ og 700 milljónir
verða settar í atvinnuþróunarátak undir
stjórn Byggðastofnunar. Tilgangurinn er
sá að auka atvinnu fram til þess tíma er
áhrifa stóriðjuframkvæmda fer að gæta til
fulls. Samþykkt ríkisstjórnarinnar var
borin undir þingflokka Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks eftir hádegi í gær
og samþykkt af þeim.
„Nú er rétta tækifærið“
Á blaðamannafundi í ráðherrabústaðn-
um í gær sögðu Davíð Oddsson, forsætis-
ráðherra og Halldór Ásgrímsson utanrík-
isráðherra að aðgerðirnar kæmu á
hárréttum tíma. Davíð benti á að atvinnu-
leysi hefði aukist heldur meira en menn
hefðu átt von á. Alþýðusamband Íslands
(ASÍ), Samtök atvinnulífsins (SA) og fleiri
hefðu kallað eftir því að ríkisstjórnin gripi
þar inní með einhverjum hætti. Þar að
auki hefði Seðlabankinn spáð því að slaki í
efnhagslífinu yrði örlítið meiri en áður var
gert ráð fyrir. Staða ríkssjóðs væri á hinn
bóginn ágæt og við þessar aðstæður hafi
hann og utanríkisráðherra gert tillögu um
auknar framkvæmdir næstu 18 mánuði.
Samþykkt ríkisstjórnarinnar hefði verið
kynnt fyrir framkvæmdastjóra SA og for-
seta ASÍ og þeir báðir lýst yfir ánægju
sinni.
Davíð benti á að bersýnilega væri ekki
um að ræða varanlega efnahagslega að-
gerð, heldur skammtímaaðgerðir sem
féllu mjög vel að stórframkvæmdum á
Austurlandi sem hæfust af fullum þunga
eftir 18–24 mánuði. Byrjað yrði á þeim
eins fljótt og mögulegt væri.
Halldór Ásgrímsson sagði að það hefði
ætíð verið verið ætlun ríkisstjórnarinnar
að verja hluta af því fjármagni sem fengist
vegna einkavæðingar í bankakerfinu til
samgöngumála, annarra framkvæmda og
til menningarhúsa. Nú væri rétta tæki-
færið.
Hundruð starfa
Aðspurður hvað þessi aðgerð skapaði
mörg störf sagði Davíð að ekki hefði verið
nefnd ákveðin tala. Hann benti hins vegar
á að aldrei áður hefði svo mikil innspýting
fjár verið sett í atvinnulífið. Ljóst væri að
fjölgun starfa yrði ekki eingöngu hjá þeim
sem ynnu verkin heldur mynduðust störf í
fleiri greinum. „Við viljum ekki endilega
telja höfuðin en það er ljóst að þetta mun
ekki eingöngu skapa störf á þessum beinu
sviðum, í vegagerð og öðru slíku,“ sagði
Davíð. Halldór sagði þá ljóst að verið væri
að ræða um hundruð starfa og tók Davíð
undir það.
Davíð sagði að verið væri að huga að því
að fjármunir sem færu í vegagerð myndu
leiða til rekstrarsparnaðar, en ekki til mik-
illa rekstrargjalda. Framkvæmdirnar ein-
ar og sér væru ekki alltaf dýrasti þátt-
urinn. Framkvæmdum í vegakerfinu
fylgdi yfirleitt sparnaður, t.d. í rekstri bif-
reiða og í snjómokstri. Þá væri fljótlegast
að grípa til vegaframkvæmda. Halldór
benti á að verkefnin hefðu ekki eingöngu
verið valin vegna þeirra þarfa sem lægju
fyrir, heldur líka eftir því hvað væri mögu-
legt að gera. Þannig réðu skipulagsmál,
umhverfismál og fleira því hvaða fram-
kvæmdir hægt væri að ráðast í. Það væri á
hinn bóginn ljóst að þetta myndi létta á
öllu sem yrði að gera í framtíðinni.
Skipulag takmarkar framkvæmdir
Einn milljarður rennur til framkvæmda
á höfuðborgarsvæðinu. Aðspurður hvað
ætti að gera við þetta fé sagði Davíð að
hann og utanríkisráðherra hefðu talið
brýnt að hefja framkvæmdir á gatnamót-
um Miklubrautar og Kringlumýrarbraut-
ar. Það væri því miður ekki hægt á næstu
18 mánuðum vegna þess að skipulag
vegna þeirra væri ekki tilbúið. Ætti það
við á fleiri stöðum í borginni. Einnig hefði
verið horft til framkvæmda á Vesturlands-
vegi. Halldór tók undir þetta og sagði mið-
ur að ekki væri hægt að hefjast handa á
þessum gatnamótum.
Jarðgöng undir Almannaskarð eru ekki
á samgönguáætlun en í samþykktinni er
gert ráð fyrir 500 milljónum í það verk-
efni. Sögðu ráðherrarnir að gert hefði ver-
ið ráð fyrir að nýr vegur yrði lagður um
fjallshlíðina. Sagði Davíð að ekki væri ver-
ið að tala um mikil jarðgöng, þetta væri
aðgerð upp á 500–600 milljónir, að við-
bættum þeim fjármunum sem þegar hefðu
verið lagðir í verkefnið, um 600–800 millj-
ónir. Halldór bætti við að með göngunum
væri vegagerðin
ari en ella.
Langt kom
Einn milljarð
ar á „norð-austu
samþykktinni og
gerðar á Vestfj
Þverárfjallsveg
Húnaflóa. Aðsp
fjármagnið myn
Ísafjarðardjúpi
Raufarhafnar, Þ
ar.
Davíð Oddsso
óna fjárveitingu
kæmist gerð han
mætti segja um
bakkaveg en 20
Sama fjárhæð e
Hellisheiði og s
gert ráð fyrir a
köflum.
Að auki verð
framkvæmdum
höfðu verið ák
hvort þeir teldu
yrði lokið innan
og Halldór að þ
alveg lokið en þa
Fólk hugs
Samkvæmt s
ar renna 700 m
undir forystu B
sagði ljóst að þ
væru fyrirhuga
vakið margt fól
Ríkisstjórnin veitir 6,3 milljarða til að bregðast við at
Núna er rétta t
til framkvæ



     
        
  
!  "
      
  !
  "
 $ %   & 
 
  ' (   & )
(   & *  
#

     
  +  
# ( 
 %    
 
 - 
#
   .     /     

   
    0  1
! & + 0  
  
& 
   2
3   
  "
  /   

 
 ! ) 
 *  
    ! 60  
 60   & ) 

 7   

 7!   
  "  
 )&   7 "
   &  
 
8      
  
  
  
   *    


1  9  
 
 -

  & 
 ,0  4 
 )   )1 &
 )   +&

 & :!
 ;1 4 
Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson á blaðamannafundi
Fleiri eru atvinnulausir en spár gerðu r
inn í efnahagslífinu meiri. Ríkisstjórnin
gríðarlega umfangsmikilli vegagerð og f
DRÁTTARVEXTIR OG OPINBERIR AÐILAR
Þegar einstaklingar eða fyrirtækieiga að standa í skilum við hið op-
inbera dugar ekkert múður. Ef
greiðslur til ríkis og sveitarfélaga
berast ekki á eindaga reiknast drátt-
arvextir og síðan fylgja í kjölfarið inn-
heimtuaðgerðir ef ekkert bólar á
greiðslu. Svo virðist sem opinberir að-
ilar telji að þeir séu yfir það hafnir að
sitja við sama borð og almenningur og
einkafyrirtæki. Samkvæmt könnun,
sem Samtök verslunar og þjónustu
(SVÞ) gerðu og greint var frá í Morg-
unblaðinu á laugardag, eru opinberir
aðilar í vanskilum við um fimmtung
fyrirtækja og í 60% tilfella neita þeir
að greiða lögbundna dráttarvexti af
skuldum sínum.
Samkvæmt upplýsingum SVÞ hafa
aðildarfyrirtæki samtakanna orðið
fyrir skakkaföllum vegna þessara við-
skiptahátta opinberra aðila og eiga
þau erfitt með að sækja lögvarinn rétt
sinn gagnvart hinu opinbera, einkum
vegna þess að þau eigi á hættu að
missa viðskiptin, auk þess sem kostn-
aður af málaferlum geti verið litlum
fyrirtækjum ofviða. Kveðast samtökin
hafa haft spurnir af því að opinberir
aðilar hafi hótað að rifta viðskiptum
við fyrirtæki krefjist þau dráttar-
vaxta vegna vanskila.
Opinberir aðilar geta ekki komið
fram með þessum hætti við viðskipta-
vini. Eitt er að hið opinbera dragi
greiðslur, en annað þegar haft er í
hótunum þegar fyrirtæki hyggjast
sækja lögvarinn rétt sinn. Hið opin-
bera er mjög fyrirferðarmikið í ís-
lensku samfélagi, en það á ekki að
komast upp með að misnota aðstöðu
sína í krafti stærðar. Hótanir á borð
við þær, sem SVÞ lýsir, eiga fremur
heima í lélegum reyfara en í sam-
skiptum fyrirtækja og hins opinbera á
Íslandi.
Það er ekki hægt að verja það að
fyrirtæki þurfi að standa í stappi
vegna viðskipta, sem ætla verður að
opinberir aðilar hafi efnt til af fúsum
og frjálsum vilja, og eiga í þokkabót
yfir höfði sér að missa viðskiptin.
Þessa viðskiptahætti þarf að stöðva.
Fjármálaráðherra getur gert það með
einfaldri tilskipun þess efnis að jafn-
ræði skuli gilda í viðskiptum og að hið
opinbera greiði dráttarvexti eins og
aðrir verði tafir á greiðslum.
HVAÐ VAKIR FYRIR FRÖKKUM?
Með því að beita neitunarvaldi,þegar rætt var um aðstoð viðTyrki vegna hugsanlegra
átaka við Persaflóa, hafa Frakkar
sett samstarfið innan Atlantshafs-
bandalagsins (NATO) í uppnám.
Frakkar hafa lýst yfir andstöðu við
hugsanlegar aðgerðir gegn Írak. Þeir
eru ekki einir um þá afstöðu. Hins
vegar er erfitt að sjá hvað vakir fyrir
Frökkum með því að nota skoðana-
ágreining í Íraksdeilunni til að grafa
undan NATO.
Ákvörðun þeirra breytir engu um
framgang málsins. Bandaríkin höfðu
þegar lýst því yfir að ef beitt yrðu
neitunarvaldi myndu þau og önnur
ríki veita Tyrkjum umrædda aðstoð
án afskipta NATO. Ákvörðun um að-
stoð við NATO hefði ekki verið stuðn-
ingsyfirlýsing við stríð heldur
ákvörðun um að tryggja öryggi
bandalagsríkis sem á landamæri að
Írak og getur orðið skotmark flug-
skeyta Saddams ef til átaka kemur.
Sextán aðildarríki af nítján vildu
standa við varnarskuldbindingar sín-
ar gagnvart Tyrkjum. Þrjú ríki,
Frakkland, Þýskaland og Belgía,
greiddu atkvæði gegn. Þar sem
ákvarðanir innan NATO eru teknar
samhljóða var tillagan fallin.
Því má ekki gleyma að Frakkar eru
í annarri stöðu en Þjóðverjar og Belg-
ar. Þeir eiga sæti í öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna og fara þar með neit-
unarvald. Frakkar eru því í sterkari
stöðu en flest önnur ríki í heiminum
til að hafa áhrif á gang mála gagnvart
Írak. Öryggisráðið er sá vettvangur
þar sem ræða ber næstu skref í Íraks-
deilunni og það verður gert í kjölfar
þess að vopnaeftirlitið skilar skýrslu
sinni á föstudaginn.
Þar má búast við hörðum deilum
um hvort rétt sé að halda vopnaeft-
irliti áfram eða hvort ljóst sé að Sadd-
am Hussein hyggst ekki standa við þá
skilmála sem settir voru í ályktun
númer 1441 síðastliðið haust og sex-
tán ályktunum öryggisráðsins þar á
undan. Þar verða ríki að svara þeirri
grundvallarspurningu hvort líklegt
sé að Saddam muni nokkurn tímann
láta gjöreyðingarvopn sín sjálfviljug-
ur af hendi. Fjöldi vopnaeftirlits-
manna og sá tími sem þeir fá til um-
ráða breytir litlu ef Írakar neita að
afvopnast. Þrátt fyrir að Saddam hafi
verið gert ljóst síðastliðið haust að
verið væri að gefa honum lokatæki-
færi til að afvopnast bendir ekkert til
að sú verði raunin. Írakar hafa ekki
látið nein vopn af hendi og líkt og Col-
in Powell, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, benti á í ræðu sinni hjá SÞ í
síðustu viku, hafa þeir gert það sem í
þeirra valdi stendur til að villa um
fyrir vopnaeftirlitinu og blekkja.
Ef öryggisráðið framfylgir ekki
eigin ályktun er hætt við að það muni
missa áhrif og völd í framtíðinni.
Standi vilji manna til þess að Saddam
afvopnist er mikilvægt að þjóðir
heims standi saman. Þótt sorglegt sé
er líklegt að ekki náist árangur nema
umheimurinn sýni í verki að hann sé
reiðubúinn að beita valdi gegn Sadd-
am og knýja hann til afvopnunar haldi
hann áfram að virða vilja öryggis-
ráðsins að vettugi. Ef vestræn ríki
eru ekki samstiga í afstöðu sinni eru
varla nokkrar líkur á að Saddam sjái
sér hag í því að láta undan. Þess í stað
mun hann reyna að ýta undir ágrein-
ing í öryggisráðinu og NATO með
málamyndatilslökunum sem engu
skila. Með því að undirbúa árás á Írak
er verið að sýna Saddam fram á að
hann eigi tveggja kosta völ. Afvopn-
ast eða verða hrakinn frá völdum.
Deilur á borð við þær sem átt hafa sér
stað milli Bandaríkjanna og Frakka
undanfarna daga eru eflaust túlkaðar
í Bagdad sem tákn um að kostirnir
kunni að vera fleiri. Þær auka líkurn-
ar á stríði í stað þess að draga úr
þeim. Og þær veikja þær stofnanir
sem við treystum á vegna öryggis
okkar.