Morgunblaðið - 03.04.2003, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FYRIRSÖGN þessarar greinar
er tilvitnun í Davíð Oddsson á
forsíðu Dags um kosningaloforð
flokka í apríl 1999. Í opnuviðtali
lýsir forsætisráðherrann skoð-
unum sínum á mönnum og mál-
efnum og segir m.a.: „Það er
gamaldags og ógeðfelld kosn-
ingabarátta að halda að menn
kaupi fólk til fylgilags með lof-
orðaskvaldri í tölum. Ég vil að
menn lýsi aðalstefnumálum sín-
um, meginaðferðafræði, meg-
inviðhorfum og út frá þeim geta
kjósendur dregið ályktanir.“
Ótti Davíðs
Formaður Sjálfstæðisflokksins
virðist hafa skipt um skoðun frá
því að þetta var sagt, því nú í
aðdraganda kosninganna hefur
hann snúið við blaðinu svo um
munar og lofar milljörðum út og
suður. Hvað veldur þessum
breytingum?
Er það örvænting um að vera
að missa völdin? Getur það verið
að hann óttist svo mjög þann
skæða keppinaut sem kominn er
fram á sjónarsviðið, Samfylk-
inguna með Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur í farabroddi, að hann
grípi til loforðaskvaldursins
ógeðfellda sem hálmstrás í bár-
áttunni framundan?
Heldur hann nú að hann
,,keypt fólk til fylgilags við
með loforðaskvaldri í tölum
vitnað sé í hans eigin orð?
er greinilega skelfilegt að
ast í augu við þá staðreynd
nú skuli annar flokkur en
stæðisflokkurinn mælast m
ir 30% fylgi. Verði það rau
kosningunum hefur það ek
gerst síðan 1931 að annar
ur nái þeirri stærð.
Í þessu viðtali í Degi ári
segir Davíð: „Þegar stjórn
„Loforðaskvaldur er ó
Eftir Ástu R.
Jóhannesdóttur
„Kjósendur ættu
því að gefa ríkis-
stjórnarflokk-
unum frí í kosn-
ingunum í vor.“
HAGÞRÓUN á Íslandi hefur veriðmjög hagfelld á síðasta áratug ogmikill árangur náðst í efnahags-málum. Hagkerfið sýndi mikla að-
lögunarhæfni þegar komið var í veg fyrir of-
þenslu og ójafnvægi á mjög skömmum tíma,
án þess að það kostaði djúpa niðursveiflu.
Þetta er mat sérfræðinga OECD í skýrslu um
íslenskt efnahagslíf sem gefin var út í gær.
Davíð Oddsson forsætisráðherra og sér-
fræðingar forsætisráðuneytisins, kynntu
meginniðurstöður skýrslunnar á frétta-
mannafundi í gær. Í henni kemur m.a. fram
það mat OECD að aukna aðlögunarhæfni ís-
lenska hagkerfisins megi að miklu leyti rekja
til breytinga í hagstjórn sem stuðlað hafi að
stöðugleika í efnahagsmálum og til aukins
frjálsræðis.
Framundan er prófraun fyrir
efnahagsstefnuna
Í skýrslu OECD er lögð áhersla á að vegna
hugsanlegra þensluáhrifa af fyrirhuguðum
stóriðjuframkvæmdum sé mikilvægt að beita
jafnt peningastefnunni og fjármálum hins op-
inbera til mótvægis. Árangurinn muni ráðast
af samspili fjármála- og peningastefnunnar.
Segir í skýrslunni að þetta verði prófraun fyr-
ir þá efnahagsstefnu sem fylgt hafi verið síð-
ustu misseri.
Fjallað er um nýlegar ákvarðanir um aukn-
ar framkvæmdir til að slá á tímabundinn
slaka í hagkerfinu og telja sérfræðingar
OECD þessar framkvæmdir réttlætanlegar
en teflt sé á tæpasta vað. Taka þeir fram að
svo virðist sem svigrúmið hafi verið nýtt til
fullnustu, sérstaklega þegar litið sé til þess að
áhrif þessara framkvæmda geti skarast við
stóriðjuframkvæmdirnar.
Spurður um þetta segir Davíð að sérfræð-
ingar OECD hafi fyrst og fremst áhyggjur af
tímalengd framkvæmdanna. „Áður fyrr gátu
menn rokið í framkvæmdir með tiltölulega
skömmum fyrirvara en nú eru reglurnar
orðnar miklu þrengri, þannig að bæði þurfa
sveitarfélögin meiri tíma af skipulagslegum
ástæðum til að veita framkvæmdaleyfi o.þ.h.
og síðan er umhverfismat á nánast hverri ein-
ustu framkvæmd sem einhverju nemur og
það getur tekið langan tíma. Þó að við
ákveðum að setja svona mikla peninga í þess-
ar framkvæmdir þá gerist þetta allt svo hægt
vegna þessa ferils. Nú er þetta allt miklu
flóknara en áður, sem ég held að sé kannski
að mörgu leyti til bóta, en það þýðir að þessir
peningar lenda að töluverðu leyti á seinni
hluta tímabilsins og þeir óttast að það geti
skarast við uppsveifluna vegna virkjanafram-
kvæmdanna,“ segir Davíð.
Í umfjöllun um ríkisfjármál og skatta er á
það bent að skatthlutföll hafi verið lækkuð á
fyrirtæki og einstaklinga og er lagt til í
skýrslunni að jaðarskatthlutföll einstaklinga
verði lækkuð enn frekar þar sem slíkt hefði
jákvæð áhrif á framboð vinnuafls auk þess
sem slíkar skattalækkanir gætu virkað sem
hemill á útgjöld hins opinbera.
Davíð lýsti ánægju með þessa tillögu sér-
fræðinga OECD á fréttamannafundinum í
gær. „Það hefur verið vitnað í skýrslur
OECD um að skattar hafi ekki lækkað hér á
landi en það virðist hafa farið fram hjá OECD
sjálfu. Í annan stað þá telja þeir að lækkun
skatta geti virkað vel við þær aðstæður sem
við erum að fara inn í,“ sagði Davíð.
Halda ber áfram einkavæðingu
í fjarskipta- og orkugeiranum
Tekið er fram að einkavæðing ríkisstofn-
ana og fyrirtækja hafi tekist mjög vel og eru
stjórnvöld hvött til að sofna ekki á verðinum
varðandi frekari einkavæðingu. Er sérstak-
lega bent á fjarskipta- og orkugeirann í því
sambandi. „Einkavæðingu í fjarskiptageiran-
um ber ekki að draga lengur,“ segir í skýrsl-
unni og þar er einnig mælt með að hraðað
verði einkavæðingu í raforkugeiranum. Telja
skýrsluhöfundar að umbóta sé enn þörf á
húsnæðismarkaði og mikilvægt sé að auka
enn frjálsræði í landbúnaði, sem muni skila
neytendum verulegum kjarabótum. Í skýrsl-
unni er íhlutun hins opinbera á húsnæðis-
markaði sögð óhagkvæm. Byggðastefnan er
gagnrýnd fyrir að vera ekki nægilega gagnsæ
og landbúnaðarstefnan er sögð óhagkvæm.
Þá telja skýrsluhöfundar mikilvægt að
fiskistofnar verði byggðir upp og treysta
mætti enn frekar fjármálastefnu hins opin-
bera til að koma í veg fyrir útgjaldaaukningu
við meðferð fjárlaga.
Stjórnvöldum er hrósað fyrir að stuðla að
nýtingu endurnýjanlegrar orku en jafnframt
leggja s
stuðst v
ingu í fr
þær fram
náttúrus
Að m
traustum
ilvægt a
og einnig
inbera (r
lega læg
hafi þar
gjöldum
er til í sk
auknum
Þá be
mætti op
til lengri
við of mi
M
Einnig
verði að
menntak
fámennu
skólagjö
að Íslen
verja hlu
lags- og
ar útgja
þessara
til menn
nýta bet
flokka.
Gunna
efnahags
íslenskt
sérfræði
efnahags
angur ef
stefna hi
sé af sjá
markmið
S
Gert e
til skam
ilanna ta
miklar s
úr vexti
ráð fyrir
frá líður
hagvexti
OECD birtir skýrslu um stöðu efn
Leggja til
lægri skatta á
einstaklinga
Davíð O
Íslenska hagkerfið sýndi mikla aðlögunarhæfni er komið var í
veg fyrir ofþenslu á skömmum tíma. Framundan er mjög vanda-
söm hagstjórn vegna mikilla stóriðjuframkvæmda að mati sér-
fræðinga OECD í nýútkominni skýrslu um íslenskt efnahagslíf.
Lagt er til að skattar einstaklinga verði lækkaðir til að auka
framboð vinnuafls og sem hemill á útgjöld hins opinbera.
PRÓFRAUN FRAMUNDAN
Skýrsla OECD um íslenskt efna-hagslíf er athyglisverð lesning íljósi þeirra umræðna sem átt hafa
sér stað um efnahagsstjórnun að und-
anförnu. Í skýrslunni segir að staða ís-
lensks efnahagslífs hafi batnað til muna
á síðastliðnum áratug. Á síðustu árum
hafi tekist að vinna efnahagslífið upp úr
slaka eftir ofþenslutímabil á undraverð-
um tíma án þess að það hafi leitt til
kreppu. Á næstu árum sé hins vegar von
á nýju þensluskeiði, ekki síst vegna fyr-
irhugaðra virkjunar- og álversfram-
kvæmda. Mikilvægt sé að brugðist verði
við því með markvissum hætti til að
koma í veg fyrir þenslu og hallarekstur.
Ekki síst verði að tryggja stöðugleika í
ríkisfjármálum meðan framkvæmdirnar
standa yfir og tekur OECD fram að sér-
staklega sé mikilvægt að opinberum
framkvæmdum verði haldið í skefjum.
Þá verði mikilvægt að stjórn peninga-
mála byggist á festu til að koma í veg
fyrir verðbólgu.
Það er forvitnilegt að sjá hvað það er
sem OECD telur að mætti betur fara.
Sérstaklega er bent á að mikilvægt sé að
aðgerðir til að draga úr misvægi milli
byggðasvæða verði gegnsæjar. Þá dragi
húsnæðiskerfið fjármagn frá framleiðni-
hvetjandi fyrirtækjastarfsemi í of mikl-
um mæli. Auka eigi frjálsræði enn frekar
til að ýta undir samkeppni á vöru-
markaði. Ekki eigi að draga lengur
einkavæðingu á fjarskiptamarkaði. Auk-
ið frjálsræði í viðskiptum með land-
búnaðarafurðir myndi hafa í för með sér
verulega kjarabót fyrir neytendur. Hóf-
legir fiskveiðikvótar leiði til hraðari
vaxtar nytjastofna og afkastagetu stofn-
anna.
Mat OECD er sem sagt að vel hafi tek-
ist til við stjórnun efnahagsmála undan-
farin ár þrátt fyrir erfiðar aðstæður.
Aukið sjálfstæði seðlabanka hafi gefist
vel og aukið frjálsræði á fjölmörgum
sviðum hafi verið af hinu góða. Hins veg-
ar er ekki sjálfgefið að þessi árangur
muni haldast.
Í hita kosningabaráttunnar er mikil-
vægt að það gleymist ekki að auðvelt er
að glutra niður hinum mikla árangri síð-
ustu ára á skömmum tíma. Ef ekki verð-
ur haldið skynsamlega á málum við
stjórnun efnahagsmála gæti skrefið
reynst styttra en margir halda yfir í nýtt
tímabil óðaverðbólgu og óráðsíðu. Það er
ljóst að hið opinbera verður að halda að
sér höndum á næstu árum vegna hinna
miklu framkvæmda sem framundan eru.
OECD mælir raunar sérstaklega með
skattalegum aðgerðum til að slá á
þensluáhrif. Til dæmis nefnir stofnunin í
skýrslunni að lækkun jaðarskatta myndi
draga úr þrýstingi á aukin ríkisútgjöld.
Þá leggur OECD ríka áherslu á bættan
rekstur opinberra stofnana, aukið að-
hald við afgreiðslu fjárlaga og að dregið
verði úr aukafjárveitingum.
Þetta er raunveruleiki sem stjórn-
málaflokkarnir standa frammi fyrir.
Þeir flokkar sem telja mikilvægt að auka
umsvif ríkisins verða að svara því hvern-
ig þeir ætli að láta slíkt ganga upp í þeim
raunveruleika sem við blasir. Hver er
bættari ef „góðu málin“ gera það að
verkum að stjórn efnahagsmála fer úr
böndunum og verðbólgan æðir af stað?
Hvaða áhrif myndi slíkt hafa á kaupmátt
í landinu, ekki síst þeirra sem minnst
hafa á milli handanna? Hvaða áhrif
myndi það hafa á verðtryggð lán lands-
manna? Leiðin sem OECD bendir á er
leið aukins frjálsræðis á fjölmörgum
sviðum. Stjórnmálaflokkarnir verða að
svara því hvar þeir standa.
FJÖLMIÐLAKANNANIR OG FRÍDREIFING
Í kvöldfréttum Ríkisútvarpsins var ífyrrakvöld rætt við Friðrik Ey-
steinsson, formann Samtaka auglýs-
enda, sem hélt því þar fram að það færð-
ist í vöxt að „ákveðnir fjölmiðlar grípi til
ákveðinna aðgerða til að skekkja niður-
stöður útbreiðslukannana og brjóti
þannig gegn samkomulagi milli miðl-
anna og auglýsenda“, svo vitnað sé í
frétt RÚV.
Í fréttinni sagði Friðrik Eysteinsson
síðan orðrétt: „Við vissum að í síðustu
könnun, til dæmis að þá var frí dreifing á
Morgunblaðinu sem nam 6,5% þannig að
það er, fæst út hærri lestrartala heldur
en er í venjulegri viku.“
Í tilefni af þessum ummælum er rétt
að rekja stuttlega hvernig þetta mál
horfir við frá sjónarhóli Morgunblaðs-
ins.
Því er ekki til að dreifa að blaðið hefji
stórfellda fría dreifingu í þeim vikum,
sem fjölmiðlakannanir eru gerðar, til að
reyna að hafa áhrif á niðurstöður þeirra.
Mörg undanfarin ár hefur blaðið staðið
tvisvar á ári fyrir átaki í söfnun áskrif-
enda – eins og öll áskriftarblöð um allan
heim gera. Tilteknum markhópi er þá
sent tilboð um að fá ókeypis kynningar-
áskrift að blaðinu í einn mánuð. Ein-
göngu þeir, sem svara tilboðinu og
þiggja kynningaráskriftina, fá blaðið
sent.
Reynslan hefur sýnt að þeir mánuðir,
sem eru vænlegastir til árangurs í þess-
um efnum, eru janúar, febrúar og marz
og september, október og nóvember.
Þannig er áskriftarátak í gangi meira og
minna hálft árið.
Fjölmiðlakannanir eru nú gerðar sex
sinnum á ári. Eins og gefur að skilja af
framansögðu er því vika, þar sem
áskriftarátak er í gangi, alveg jafn
„venjuleg“ og vika, þar sem ekkert
áskriftarátak er í gangi. Þannig var gerð
könnun í febrúar, þar sem áskriftarátak
átti sér stað. Þessa dagana er verið að
gera aðra könnun, en Morgunblaðið er
ekki með átak í söfnun áskrifenda.
Ætlast formaður Samtaka auglýs-
enda til þess að fjölmiðlar, sem fé-
lagsmenn hans auglýsa í, stundi engar
aðgerðir til að auka útbreiðslu sína?
Varla. Það væru ekki þeirra hagsmunir.
Kemur það honum á óvart að Morgun-
blaðið bjóði fólki kynningaráskrift í því
skyni? Tæplega, enda hefur það verið
gert árum saman með svipuðum hætti.
Nú þegar þessar athugasemdir eru
komnar fram af hálfu Samtaka auglýs-
enda, hljóta menn hins vegar að velta
því fyrir sér hvort ástæða sé til þess í
fjölmiðlakönnunum að halda áfram að
bera saman lestur á blöðum, sem eru
seld og lestur blaða, sem dreift er
ókeypis. Friðrik Eysteinsson telur aug-
ljóslega að ekki eigi að taka blöð, sem
áskrifendur fá ókeypis, með í reikning-
inn í niðurstöðum fjölmiðlakannana um
lestur á dagblöðum. Er þá hægt að taka
lestur dagblaðs, sem dreift er frítt og
prentað í því upplagi, sem hentar hverju
sinni, og bera hann saman við lestur á
dagblaði sem áskrifendur kaupa?
Þá er rétt að minna á, að upplagseft-
irlit Verzlunarráðsins fylgist reglulega
með þróun upplags Morgunblaðsins og
hefur gert árum saman. Upplýsingar um
þær upplagstölur birtast reglulega í
blaðinu.