Morgunblaðið - 11.04.2003, Blaðsíða 27

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 2003 27
VETRARÆVINTÝRI Shake-
speares telst í hópi þeirra verka
hans sem hvað erfiðast þykir að
flokka. Þetta er eitt af síðustu
leikverkum hans (1610–1611), það
er hvorki hreinræktaður harmleik-
ur né gleðileikur, heldur er hér
blandað saman hvoru tveggja og
verkið þykir reyndar eitt besta
dæmið um „tragíkómík“ í höfund-
arverki Shakespeares. Bygging
verksins þykir merkileg hvað
þetta snertir; í fyrra hlutanum
ræður harmleikurinn ríkjum en í
þeim síðari tekur gleðileikurinn
við, misgjörðir eru leiðréttar og
allt fer vel að lokum. Á milli
hlutanna tveggja líða sextán ár,
mátulegur tími fyrir þann sem
kom illu til leiðar að þjást og iðr-
ast synda sinna, áður en hægt er
að fyrirgefa honum og koma jafn-
vægi og hamingju á aftur. Þessi
skörpu skil fyrri og seinni hluta
verksins eru að nokkru leyti
þurrkuð út í uppfærslu leikhópsins
á Nýja sviði Borgarleikhússins á
verkinu, sem frumsýnt var í gær-
kvöldi undir heitinu Sumarævin-
týri, en það kom ekki mjög að sök
því sýningin var í alla staði mjög
lífleg og skemmtileg leikhúsupp-
lifun.
Sumarævintýri er leiksýning
sem að hluta til er samin af leik-
hópnum sjálfum. Áhorfendur eru
kynntir fyrir leikhópi sem setur
upp Vetrarævintýri Shakespeares
og fylgjast með honum allan tím-
ann á sviðinu og utan þess. Vissu-
lega hvorki ný né frumleg hug-
mynd en hún er ekki verri fyrir
það (leikhópurinn kannski undir
áhrifum frá Brecht sem verið var
að leika við hliðina (á stóra svið-
inu)). Reyndar er þetta ágætlega
viðeigandi nálgun að Shakespeare-
verki því eins og kunnugt er urðu
flest leikrit hans (að öllum lík-
indum) að mestu leyti til á sjálfu
sviðinu þar sem hann vann með
ákveðnum flokki leikara. Hér er-
um við því með „leiksýningu innan
leiksýningarinnar“ (sem einnig er
klassískt í Shakespeare-verkum).
Leikhópurinn heldur sig við hinn
skrifaða leiktexta Shakespeare (í
arflutningur, sem var mjög
skemmtilegur á köflum, átti sinn
þátt í því sem sagt var hér að ofan,
að þurrka út muninn á stemningu
fyrri og síðari hluta sýningarinnar,
því í fyrri hlutanum létti hann á
hinu harmræna andrúmslofti og í
þeim síðari voru sungnar angur-
værar ballöður sem hægðu á kóm-
íkinni.
Allir leikararnir leika fleiri en
eitt hlutverk í sýningunni, enda
eru hlutverkin ríflega tuttugu en
leikararnir aðeins sjö. Þeir fá því
flestir að spreyta sig á bæði tragík
og kómík og var gaman að fylgjast
með þeim skipta um ham. Fyrsta
vil ég nefna Halldóru Geriharðs-
dóttur sem átti stjörnuleik bæði í
hlutverki sínu sem hin smáða
drottning Hermione í fyrri hluta
og sem gömul hirðingjakona í
þeim síðari. Halldóra kom út tár-
um á áhorfendum þegar hún túlk-
aði sorg og niðurlægingu drottn-
ingarinnar og fékk þá til að veltast
um að hlátri stuttu síðar í hlut-
verki kerlingar. Þau Þór Tulinius
og Harpa Arnardóttir eiga sömu-
leiðis lof skilið fyrir það hversu
fimlega þeim gekk að skipta úr
hinu harmræna til þess skoplega.
Halldór Gylfason og Sveinn Geirs-
son áttu góðan samleik og fóru á
kostum sem trúbadorar. Sóley
Elíasdóttir ljáði Perdítu kóngs-
dóttur skemmtilega kómíska vídd
með krúttlegu smámæli og léttum
danssporum og Gunnar Hansson
var fínn í hlutverki Florizel kóngs-
sonar.
Samkvæmt stefnuskrá Nýja
sviðsins á að ríkja einfaldleiki í
sviðssetningum þar, umgjörð á að
vera í lágmarki og list leikarans í
forgrunni. Þessari stefnu er vel
fylgt í Sumarævintýri, sviðsmynd
Snorra Freys Hilmarssonar er
einföld en þjónar sýningunni vel,
búningar Guðrúnar Lárusdóttur
eru sömuleiðis íburðarlausir en
setja engu að síður sterkan svip á
sýninguna og taka mið af Elísar-
betartímanum. Þá er og lýsingin
notuð mjög sparlega.
Benedikt Erlingssyni tekst með
þessari sýningu að ná fram tveim-
ur af meginmarkmiðum Nýja
sviðsins (samkvæmt leikskrá): að
gera klassík að samtímaverki og
að setja list leikarans í forgrunn.
Hvort tveggja gerir hann með því
að draga áhorfendur inn í vinnu-
ferli sýningarinnar (innan og utan
sviðs). Hitt er annað mál að Vetr-
arævintýri Shakespeares er fyrst
og fremst einmitt „ævintýri“ eða
„rómansa“ og efni þess á kannski
ekki brýnt erindi við samtímann
að öðru leyti en því að það er auð-
vitað brýnt að menn skemmti sér
annað slagið í leikhúsi, og það
hljóta flestir að gera á þessari sýn-
ingu.
Soffía Auður Birgisdóttir
LEIKLIST
Leikfélag Reykjavíkur
Höfundur: William Shakespeare og leik-
hópurinn. Leikstjóri: Benedikt Erlings-
son. Leikarar: Gunnar Hansson, Halldór
Gylfason, Halldóra Geirharðsdóttir, Harpa
Arnardóttir, Sóley Elíasdóttir, Sveinn Þór-
ir Geirsson og Þór Tulinius. Leikmynd:
Snorri Freyr Hilmarsson. Búningar: Guð-
rún Lárusdóttir. Lýsing: Kalle Olav Ropp-
onen. Nýja svið Borgarleikhússins 10.
apríl 2003
Sumarævintýri
Harmur og gleði á Nýja sviðinu
Morgunblaðið/Jim Smart
Sumarævintýri á Nýja sviðinu: List
leikarans sett í forgrunn.
þýðingu Indriða Einarssonar
(1851–1939) frá árinu 1926) þegar
hann er á sjálfu leiksviðinu, en ut-
an sviðs er um tvenns konar
„texta“ að ræða: Skipanir sviðs-
stjóra og söngtexta sem leikararn-
ir hafa sjálfir sett saman um efni
leikritsins og flytja áhorfendum í
e.k. trúbadorformi. Þessi tónlist-
SLEGIÐ var upp sannkallaðri óp-
eruveizlu í gær í fremsta bráða-
birgðatónlistarhúsi landsins, Há-
skólabíói, og boðið upp á ýmsar
frægustu aríur úr höfuðverkum
klassískrar óperu ásamt sex forleikj-
um eða millispilum úr sömu grein.
Einsöngvarinn var af yngri kynslóð
en þegar heimskunnur, kínversk-
kanadíski sópraninn Liping Zhang,
og stjórnandinn, hinn spænski David
Gimenés, var Íslendingum að góðu
kunnur frá því er hann stjórnaði Sin-
fóníuhljómsveitinni á eftirminnileg-
um tónleikum Josés Carreras í
Laugardalshöll fyrir hálfu öðru ári.
Dagskráin hófst á einum bezt
heppnaða „buffo“-forleik allra tíma,
nefnilega innganginum að Brúð-
kaupi Fígarós frá 1786 eftir Mozart,
sem var hressilega en samt hnífná-
kvæmt leikinn. Liping Zhang flutti
þá fyrsta söngatriði kvöldsins, Dove
sono, aríu greifynjunnar úr téðri óp-
eru, af látlausri reisn. Síðan kom hin
fræga aría Una voce poco fa, lögð í
munn sömu persónu (Rosínu) en hins
vegar úr Rakara Rossinis. Sungið
var af óaðfinnanlegri tækni, en
kannski svolítið á kostnað gáska og
kankvísi – þó að túlkunarsvigrúmið
sé vissulega einatt minna í konsert-
uppfærslum en á óperusviði. For-
leikurinn að bartskeranum afskipta-
sama, sem eiginlega hefði átt að
koma á undan Una voce, var leikinn
næst með fínni spennubyggingu og
öllum hrynáherzlum Rossinis á sín-
um stað.
Úr keltnesku drúíðaóperu Vincen-
zos Bellinis, Normu, söng Liping ar-
íu samnefndrar hofgyðju, Casta
Diva, eitt af frægustu glansnúmer-
um Maríu Callas á sínum tíma. Þó að
röddin hefði vissulega ekki alveg
sama dramatíska „bit“ á neðra sviði
og hjá Callas, var fátt út á restina að
setja, og hæðin var engu minni en
glæsileg hjá söngkonunni í Son verg-
in vezzosa úr I Puritani eftir sama
höfund. Klykkt var út fyrri hálfleik
með sjaldheyrðasta atriði dagskrár,
Intermezzo (hljómsveitarmillispili)
úr lítt þekktri óperu Mascagnis er
annars mun kunnastur fyrir Cavall-
eria rusticana, L’amico Fritz, og náði
eftirtektarverðri dramatík þrátt fyr-
ir frekar fábrotna áferð og ótæpa
einröddun.
Fyrst eftir hlé var leikinn annar
milliþáttur, Interludio y Danza úr La
Vida Breve eftir Spánverjann Man-
uel de Falla við svellandi litríka þjóð-
lega orkestrun og með sópandi til-
þrifum. Strax í fyrsta atriði
söngkonunnar í seinni lotu, aríu
Michaelu úr meistaraverki Georges-
ar Bizet, Carmen – e.t.v. einni af
fimm beztu óperum allra tíma –
færðist áberandi meira hold og blóð
yfir túlkun hennar, og jókst það frek-
ar en hitt í þrem síðustu aríum tón-
leikanna sem á eftir komu, þ.e. á eftir
hið fræga Adagio úr ballett Arams
Khatsjatúríans frá 1956, Spartakusi,
er sjónvarpsáhorfendur upp úr
miðjum aldri muna margir eftir sem
kynningarlaginu við brezku röðina
um Ónedin skipafélagið. Sveif þar
vængjum (ef ekki seglum) þöndum
óbilandi ástar- og frelsisþrá á tíðum
orgelpunktum er umbreyttust úr
ígildi helsis í hnit hins frjálsa fugls
við hreint magnaða spilamennsku.
Loks var síðasti klassíski óperu-
höfundur tónsögunnar að margra
áliti, Giacomo Puccini. Fyrst úr
kannski minnst þekktu óperu hans,
La Rondine, með hinni stuttu en til-
komumiklu aríu Il bel sogno di Dor-
etta. Hljómsveitin lék þvínæst hið
volduga Intermezzo úr Manon
Lescaut. Að því loknu söng Liping
aríuna Musettás valse (quando mén
vo) úr La Bohème, í sveigjanlegri til-
finningaþrívídd. Síðust á dagskrá
var aría Madömu Butterfly, Un bel
di vedremo, og lét sú draumsýn jap-
önsku geisjunnar Cho Cho san, sem
átti eftir að reynast átakanleg tálsýn,
engan ósnortinn í meistaralegri túlk-
un söngkonunnar við afburðasam-
hentan meðleik SÍ undir fag-
mennskulega fylginni stjórn Davids
Gimenés.
Ríkarður Ö. Pálsson
TÓNLIST
Háskólabíó
Aríur og forleikir úr óperum eftir Mozart,
Rossini, Bellini, Mascagni, de Falla,
Bizet, Khatsjastúrían og Puccini. Liping
Zhang sópran; Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands. Stjórnandi: David Giménes.
Fimmtudaginn 10. apríl kl. 19:30.
ÓPERUTÓNLEIKAR
Óperu-
perluveizla
MAGNEA Tómasdóttir sópran og
Guðmundur Sigurðsson organisti
flytja gömul sálmalög á tón-
leikum í Laugarneskirkju í kvöld
kl. 20 en tónleikarnir marka út-
gáfu á nýjum geisladiski þeirra.
„Við Guðmundur höfum unnið
lengi saman í kirkjunni, og hann
kom með þá hugmynd að við
kíktum á gömlu sálmalögin sem
Smári Ólason föðurbróðir minn
hefur verið að rannsaka og út-
setja,“ segir Magnea. „Við féllum
alveg fyrir þeim og Ásmundur
Jónsson í Smekkleysu hafði mikla
trú á verkefninu.“
Þetta eru tólf passíusálmar og
ellefu aðrir sálmar úr skriflegri
og munnlegri geymd, sem Smári
hefur skráð af upptökum úr
Árnastofnun. „Þarna eru meðal
annars sálmar eftir Odd Oddsson,
en aðeins eitt lag við sálma hans
hefur heyrst áður. Hér leggur
hann á eigin hátt út frá Davíðs-
sálmum.“
Magnea, sem þekkt er að
dramatískum óperusöng, segir
raddsvið þjóðlaganna lítið og inn
á það þurfi söngvarinn að stilla
sig. „Ég hef þó alltaf verið mikil
kirkjukona og oft hitað röddina
upp með sálmum, þannig að ég
þekki þetta. Þetta er persónu-
legra en annað sem ég syng, og
lögin þjóna textunum algjörlega,
meira en í annarri tónlist. En svo
eru það líka forréttindi að fá að
syngja eitthvað sem ekki hefur
heyrst áður. Þetta er menningar-
arfleifð sem við teljum okkur
bæði vera að varðveita og koma á
framfæri við aðra.“
Smári Ólason segir að pass-
íusálmalögin séu öll úr munn-
legum arfi sem á rætur að rekja
til þýsku siðbótarinnar á 16. öld.
„Þau komu hingað með Grall-
aranum og Hólabók, en breytast
svo í meðförum okkar og verða
að séríslenskum þjóðlögum. Þau
hurfu svo í lok 19. aldar. Þetta er
ég að endurvekja núna og þá í
nýjum útsetningum.“
Smári segir rannsóknarvinnuna
ekki bara hálfgert, heldur algert
leynilögreglustarf. „Ég er einmitt
að vinna í því núna að rekja lögin
frá því þau eru sungin hér sem
þjóðlög, til upprunans í Þýska-
landi.“
Morgunblaðið/Jim Smart
Magnea Tómasdóttir og
Guðmundur Sigurðsson.
Arfur íslenskra sálmalaga
KARLAKÓRINN Stefnir frá Mos-
fellsbæ heldur vortónleika í kvöld
kl. 20 í Hlégarði, Mosfellsbæ og í
Langholtskirkju kl. 16 á morgun.
Gestir Stefnis að þessu sinni eru
Borgarkvartettinn í Reykjavík
skipaður Ásgeiri Páli Ágústssyni,
Atla Guðlaugssyni og feðgunum
Þorvaldi Halldórsyni og Þorvaldi
Þorvaldssyni. Félagar úr Stefni,
þeir Birgir Hólm Ólafsson og
Bjarni Atlason, syngja einsöng
með kórnum í nokkrum lögum.
Stjórnandi Stefnis er Atli Guð-
laugsson og píanóleikari er Sig-
urður Marteinsson.
Á söngskránni eru bæði íslenzk
og erlend lög, mest á léttu nót-
unum, m.a. sígild lög frá blóma-
barna- og bítlatímanum, lagasyrpa
frá Wales með íslenzkum textum
eftir Höskuld Þráinsson og frum-
samið eftir Atla Guðlaugsson.
Vortón-
leikar
StefnisKARLAKÓR Reykjavíkur, eldri
félagar, heldur árlega vortón-
leika sína í Ými í kvöld. Stjórn-
andi kórsins er Kjartan Sigur-
jónsson, en einsöngvari með
kórnum á tónleikunum í kvöld
er Eiríkur Hreinn Helgason
barítonsöngvari. Undirleikari er
Bjarni Þ. Jónatansson.
„Á tónleikunum verðum við
með hefðbundna efnisskrá, en
við komum býsna víða við í
karlakórsbókmenntunum. Við
syngjum þó nokkuð eftir Árna
Thorsteinsson, Pál Ísólfsson og
Sigurð Þórðarson, og auk þess
erum við með nokkuð af erlendu
efni, negrasálma, verk eftir
Edward Grieg og þar fram eftir
götum. Þetta er svona það
helsta sem um er að ræða, við
syngjum þarna þó nokkur lög
og mörg aukalög ef við verðum
klappaðir upp,“ segir Kjartan
Sigurjónsson kórstjóri í samtali
við Morgunblaðið.
Hann lætur vel af starfi kórs-
ins í vetur, en með kórnum
starfa nú milli 40 og 50 félagar.
Kórinn hefur nýlokið söngferða-
lagi í Skagafirði, þar sem hann
kom meðal annars fram á tón-
leikum með Karlakórnum
Heimi. „Þetta hefur verið ákaf-
lega blómlegt starf í vetur eins
og endranær, sem hefur staðið
nánast sleitulaust frá því í sept-
ember. Í kórnum eru mennirnir
sem byggðu upp Karlakór
Reykjavíkur, þó að það séu alls
ekki allir svo fullorðnir. Sumir
félagar eru meira að segja yngri
en ég, og mér finnst ég nú alls
ekki gamall,“ segir Kjartan Sig-
urjónsson og hlær við að síð-
ustu.
Tónleikarnir í Ými í kvöld
hefjast kl. 20.30.
Mörg aukalög
ef óskað er