Morgunblaðið - 11.04.2003, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Á STOFNFUNDI Samfylkingarinnar
haustið 1999 var sjávarútvegsstefna hins
nýja flokks samþykkt með lófataki. Í
stefnuskrá kosningabandalagsins hafði
verið að finna ákvæði um fyrningu afla-
heimilda, en þarna var komin stefna sem
var úthugsuð, heildstæð og í góðu sam-
ræmi við bæði réttlætiskennd flokks-
manna og ábendingar fjölmargra hag-
fræðinga. Hún undirstrikaði einnig
mikilvægi þess að auðlindagjöld væru
greidd fyrir aðgang að takmörkuðum
sameiginlegum auðlindum. Við stefnu-
mótunina var einkum tekið á þeim þætti
sem mestri óánægju hefur valdið sem er
forsendur og aðferð við úthlutun kvótans.
Ókeypis úthlutun kvóta á grundvelli
reynslu fyrir 20 árum sem gefur útgerð-
araðilum leyfi til að veiða, selja eða leigja
kvótann er ekki sanngjörn. Linnulausri
óánægju hafa stjórnvöld mætt með
handahófskenndum aðgerðum. Lögunum
um stjórn fiskveiða hefur verið breytt
a.m.k. tvisvar á ári og kvóti verið fluttur
með handafli milli aðila. Það hefur þó
hvergi dugað. Það er bullandi óánægja og
tvö stjórnmálaöfl sem nú bjóða fram eru
fyrst og fremst að bregðast við því órétt-
læti í kerfinu sem fólkið skynjar.
Aðhyllast leið Samfylkingarinnar
Þegar til kastanna kemur þarf að
semja um framgang og útfærslu fisk-
veiðistefnunnar. Það er því þægilegt að
sjá að sífellt fleiri, bæði ný og eldri stjórn-
málaöfl og málsmetandi einstaklingar,
eru að verða sammála okkur í Samfylk-
ingunni um að það þurfi með ákveðnum
hætti að breyta úthlutunarkerfinu.
Meiri sátt er forsenda meiri festu í
starfsumhverfi sjávarútvegsins. Með út-
boði á veiðiheimildum sem allir eigi jafn-
an aðgang að, eiga útgerðir að geta fengið
samninga um veiðiheimildir til nokkurra
ára. Þannig skapast forsendur fyrir meiri
stöðugleika en núgildandi kerfi býður
uppá. Lögð áhersla á það í stefnu Sam-
fylkingarinnar að þó að menn geti fest sér
veiðiheimildir til margra ára þá greiða
þeir fyrir þær jafnharðan og þeir nýta
þær með gjalddögum þrisvar á ári. Nú er
staðan þannig
úthlutað til ein
kerfinu hanga
óánægju og þr
Hæstiréttur h
þingi geti, hve
með hæfilegum
Samfylkingi
mikilvægi fisk
endur gætu af
vera með eigin
beitt sér að þv
afla um fiskma
sátt sjómanna
sem harðvítug
snúist um á un
stefna er vænl
sátt, hún er he
aðskerfi allt fr
aflans. Hún ge
áhuga og getu
inni.
Ábyrg stefna – lykill að
„Það mun ekki nást viðunan
sátt í sjávarútvegi fyrr en
Samfylkingin leiðir það mál.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
sýnt hvað hann getur.“
Eftir Svanfríði
Jónasdóttur
BÖRN eru helsta auðlind hvers þjóð-
félags, í þeim býr framtíðin. Málefni
barna hafa ekki komist upp úr loforða-
bunka ríkisstjórnarinnar á þessu kjör-
tímabili og á því ætlar ekki að verða nein
breyting nú. Þessu viljum við snúa við,
það er tími til kominn að við hugsum um
grunninn, okkur öllum til góða.
Öll börn eru einstök. Þau fæðast inn í
mismunandi fjölskyldur, fá mismunandi
uppeldi og þroskast á sérstakan hátt.
Þegar kemur að skólagöngu barnsins
sést að skólakerfið er mjög vanbúið til að
taka á móti fjölbreyttri flóru barna.
Reiknað er með að þau eigi öll að geta
lært að reikna, lesa og skrifa eins og
skot. Þau börn sem finna að þau eiga í
erfiðleikum með þessar grunngreinar
missa oft vonina og þeim fer að líða illa í
skólanum. Í rannsókn sem kallast
„Börnin í borginni“ kom fram að 19%
drengja í 8. bekk líður sjaldan eða aldrei
vel inni í kennslustundum. Þeir einfald-
lega ná ekki að höndla námsefnið. Fé-
lagsleg aðstoð kemur í of mörgum til-
fellum allt of seint til skjalanna, börnum
er kastað á milli ólíkra stofnana og eng-
inn vill taka ábyrgðina og leysa vanda
viðkomandi. Upplifun barnsins verður sú
að engum sé hægt að treysta og öll kerfi
bregðist. Þau verða fyrir vonbrigðum,
fyllast kvíða og gefast upp á að leita eftir
hjálp.
Árið 2001 voru 824 ofbeldistilvik til-
kynnt til lögreglu á Íslandi. Af þeim var
21% sem átti sér stað inni á heimili eða í
nágrenni þess. Heimilisofbeldi er 12
sinnum algengara í fátækum fjöl-
skyldum. Þarna hafa peningaáhyggjur
foreldra greinilega áhrif. Barn sem verð-
ur vitni að eða er beitt ofbeldi, eða verð-
ur fyrir vanrækslu af öðru tagi, er í mik-
illi hættu hvað þroska snertir. Það
heldur sig frekar til baka félagslega og
fær síður að dafna.
Kröfur okkar til samfélagsins eru
miklar. Það þykir orðið sjálfsagt að for-
eldrar kosti bö
tómstundastar
Félagsstarf
af uppeldis- og
vera afþreying
stundastarf er
sér heldur er f
ilvægt fyrir an
linga.
Þórólfur Þór
gert rannsókn
barna og ungli
legs heilbrigði
eru að því meir
íþróttir, þeim m
þeir þjáist af k
sálrænum van
nemenda í 9. b
kvíða 38% með
vera í lélegri þ
Börnin eiga að fá forgan
„En íþrótta- og tómstundasta
er ekki bara gagnlegt í sjálfu
heldur er félagsstarf ekki síð
mikilvægt fyrir andlega heils
barna og unglinga.“
Eftir Þóreyju Eddu
Elísdóttur
NÚ síðustu vikurnar hafa landsmenn
ekki farið varhluta af auglýsingaflóði
Framsóknarflokksins. Megnið af auglýs-
ingunum er innihaldsrýrt, en innan um
má þó annað veifið glitta í gullkorn. Ég
ætla sérstaklega að vekja athygli á grein
sem er að finna í nýjasta Framherja á bls.
3, sem er kynningarrit framsóknarmanna
í Norðvesturkjördæminu. Höfundur
greinarinnar er Kristinn H. Gunnarsson,
sem er þingmaður og frambjóðandi
Framsóknarflokksins. Í greininni tíundar
hann nokkra helstu galla kvótakerfisins
og telur hann þá vera að: 1. Kvótakerfið
hafi leitt til óréttláts og nánast skatt-
frjálsrar eignamyndunar. 2. Kvótakerfið
hafi leitt til samþjöppunar veiðiheimilda
sem hafi leitt til byggðaröskunar. 3.
Kvótakerfið komi nánast algerlega í veg
fyrir nýliðun í sjávarútvegi.
Ég get tekið undir að mestu leyti grein-
argóða gagnrýni þingmannsins á kvóta-
kerfið en finnst að þingmaðurinn hafi
gleymt að nefna allra veigamesta galla
kvótakerfisins. Hann tel ég án nokkurs
efa vera að kerfið hefur algerlega brugð-
ist því hlutverki sínu að auka afrakstur
þorskveiða, en öll gögn sýna að umtals-
vert minna er veitt af þorski nú en fyrir
daga kvótakerfisins. Skýrslur Hafrann-
sóknastofnunar gefa ótvírætt til kynna að
þorskstofninn sé minni en fyrir daga
kerfisins.
Formaður Framsóknarflokksins
verndari kvótakerfisins
Þingmaður Framsóknarflokksins
gleymir ennfremur alveg að minnast á að
það er Framsóknarflokkurinn ásamt hin-
um kvótaflokknum Sjálfstæðisflokknum
sem á mestu sök á hvernig málum er hátt-
að í þessari mikilvægustu atvinnugrein
þjóðarinnar. Formaður Framsókn-
arflokksins Halldór Ásgrímsson hefur
löngum verið nefndur guðfaðir kerfisins,
en hann hefur verið mikill fylgismaður og
verndari kvótakerfisins og hefur lengi
lagst gegn bre
sem leikið hefu
Formaður Fra
raun forðast a
óstjórnina og r
umræðu um m
stjórnmálaum
jafnvel um hug
sambandinu o
Ég tel að þa
gagnrýni þing
sem að hann v
stefna Framsó
útvegsmálum
byggðaröskun
Þess ber að
Framsóknarfl
urkjördæminu
mikill fylgism
og þeim sem v
Sjálfsgagnrýni Framsó
„…kerfið hefur algerlega bru
hlutverki sínu að auka afrak
veiða, en öll gögn sýna að um
minna er veitt af þorski nú e
kvótakerfisins.“
Eftir Sigurjón
Þórðarson
AFHENDING STJÓRNARSKRÁR
Tvö dönsk herskip köstuðu akker-um í Reykjavík í lok júlí árið 1874.Um borð var Kristján IX. Dana-
konungur, sem kominn var til að vera
viðstaddur hátíðahöld í tilefni af þúsund
ára afmæli Íslandsbyggðar og afhenda
Íslendingum „stjórnarskrá um hin sér-
staklegu málefni Íslands“, sem hann
hafði staðfest í janúar sama ár. Stjórn-
arskráin hafði verið baráttumál um
nokkurt skeið, en frumvarp til stjórnar-
skrár hafði hlotið harkalega meðferð á
danska Þjóðþinginu sjö árum áður og
dagað þar uppi. Árið 1873 samþykkti Al-
þingi stjórnarskrárfrumvarp þar sem
gerðar voru gagngerar kröfur varðandi
sambandið við Dani. Þar sem flestir
töldu að konungur myndi hafna þessum
kröfum fylgdi eftirfarandi ósk: „Að ef
hans hátign konunginum eigi þóknist að
staðfesta stjórnarskrá þessa, eins og hún
liggur fyrir, að hann þá allramildilegast
gefi Íslandi að ári komanda stjórnar-
skrá, er veiti alþingi fullt löggjafarvald
og fjárforræði, og að öðru leyti sé löguð
eptir ofannefndu frumvarpi sem framast
má verða.“ Kristján ákvað að verða við
þessari beiðni. Var vísað í stöðulögin og
sagt að Ísland hefði út af fyrir sig löggjöf
og stjórn sérmála á „þann hátt, að lög-
gjafarvaldið er hjá konungi og alþingi í
sameiningu, framkvæmdarvaldið hjá
konungi og dómsvaldið hjá dómendum“.
Þegar rætt var um ávarp til konungs á
þjóðhátíðinni á Þingvöllum þótti sjálf-
sagt að þakka honum að sýna Íslending-
um þann sóma að koma hingað, en hins
vegar var deilt um það hvort minnast
ætti á stjórnarskrána. Eins og fram
kemur í Öldinni okkar „töldu sumir rétt-
ast að minnast hennar alls ekki, því að
bæði hefði hún svo marga galla að hún
væri lítilla þakka verð, og þar að auk
hefðu landsmenn svo mikið orðið að berj-
ast fyrir henni, að varla mætti hana gjöf
kalla. Öðrum þótti það ókurteisi við kon-
ung, að láta ógetið þess verks hans, að
gefa oss löggjafarvald og fjárráð.“
Í fyrradag var Íslendingum afhent
stjórnarskráin á nýjan leik. Anders
Fogh Rasmussen, forsætisráðherra
Dana, afhenti þá Davíð Oddssyni for-
sætisráðherra stjórnarskrána við hátíð-
lega athöfn. Eins og fram kom í máli
Davíðs Oddssonar við athöfnina á stjórn-
arskráin 100 ára flökkusögu að baki.
Stjórnarskráin kom fyrst til Íslands árið
1904 þegar Stjórnarráð Íslands var
stofnað, en 1874 var sjálft skjalið ekki af-
hent eins og margir telja. Henni var skil-
að aftur árið 1928 og það er fyrst núna að
hún er aftur komin til Íslands.
Þótt ekki hafi verið jafn langt gengið í
stjórnarskránni, sem Kristján IX. af-
henti 1874, og margir Íslendingar hefðu
viljað var engu að síður stigið mikilvægt
skref í sjálfstæðisbaráttu Íslendinga
með henni. Þá var stjórnarskráin síður
en svo afturhaldssamt skjal í þeim atrið-
um, sem lutu að almennum réttindum
borgaranna. Í henni voru tryggð ýmis al-
menn mannréttindi, þar á meðal at-
vinnu-, prent-, funda-, félaga- og trú-
frelsi, og einnig friðhelgi heimilis og
eignaréttar. Mörg þessara atriða er að
finna lítið breytt í núgildandi stjórnar-
skrá. Stjórnarskráin frá 1874 var mik-
ilvægt skref í sjálfstæðisbaráttu Íslend-
inga og afhending hennar í Þjóð-
menningarhúsinu ber vitni því trausta
sambandi, sem ríkir milli Dana og Ís-
lendinga.
SAGA OG SAMFÉLAG Í SJÓNVARPI
Síðastliðinn þriðjudag birtist hér íblaðinu auglýsing með áskorun ým-
issa félagasamtaka, þ.á m. Bandalags ís-
lenskra listamanna, BÍL, þar sem vakin
er athygli á því hversu lítið vægi leikið
íslenskt sjónvarpsefni hefur í íslensku
sjónvarpi. Tekið er fram að með „leiknu
sjónvarpsefni [sé] átt við heildstæð verk
sem framleidd eru fyrir sjónvarp, stak-
ar myndir eða þáttaraðir, ekki skemmti-
efni eða kvikmyndir“. Þótt eflaust megi
deila um hvað standi undir nafni sem
„leikið íslenskt sjónvarpsefni“ dylst
engum sem fylgist með sjónvarpi hér á
landi að íslenskt efni er ákaflega lítið
brot af því sem á boðstólum er, þótt eng-
inn skortur sé á afþreyingarefni á ensku
sem hefur þó litla sem enga skírskotun í
séríslenskan veruleika. Í auglýsingunni
er sú skoðun jafnframt sett fram að
„þótt leikið sjónvarpsefni kosti pen-
inga“ þá sé það skoðun viðkomandi sam-
taka „að íslenska þjóðin hafi ekki efni á
þeirri menningarlegu fátækt sem ríkir á
þessu sviði“.
Þau samtök sem að þessari staðhæf-
ingu standa hafa mikið til síns máls. Það
hlýtur að vera sjálfsögð krafa íslenskra
sjónvarpsáhorfenda að drjúgur hluti
þess efnis sem sýndur er í sjónvarpi
endurspegli sögu þeirra og samfélag,
þjóðtungu og menningu. Svo er ekki
eins og málum er háttað í dag. Þó vissu-
lega hafi áhugaverð verk ratað á skjái
landsmanna í gegnum tíðina; ágætar
heimildarmyndir, leiknir þættir og fróð-
leikur af ýmsu tagi, fer enn fjarri að
mikilsverðum viðburðum og straum-
hvörfum í sögu lands og þjóðar hafi ver-
ið gerð skil með áþekkum hætti og tíðk-
ast t.d. hjá nágrannaþjóðum okkar. Þótt
töluvert hafi verið gefið út af bókum af
sagnfræðilegum toga um helstu átaka-
mál tuttugustu aldar á Íslandi á und-
anförnum árum, er ljóst að þær ná aldr-
ei til alls almennings á sama hátt og
vandað leikið sjónvarpsefni er allir hafa
aðgang að. Slíkt efni er einstaklega vel
til þess fallið að skerpa vitund lands-
manna fyrir þróun íslensks samfélags
og þeirrar arfleifðar er mótar samtím-
ann.
Um frumsamið leikið sjónvarpsefni
virðist gegna sama máli, ekki virðist
vera lögð nægilega mikil áhersla á að
sýna vandaða þætti og sjónvarpsmyndir
er spretta úr íslenskum veruleika og
endurspegla íslenskan reynsluheim.
Áhorfskannanir leiða þó í ljós að slíkt
efni nýtur jafnan fádæma vinsælda
meðal sjónvarpsáhorfenda.
Allt frá því að Menningarsjóður út-
varpsstöðva var lagður niður, hefur ver-
ið erfitt að finna fjármagn til fram-
leiðslu leikins sjónvarpsefnis. Með nýrri
reglugerð um Kvikmyndasjóð er nú
starfar á vegum Kvikmyndamiðstöðvar
Íslands má gera ráð fyrir að hægara
verði um vik, því hlutverk sjóðsins er að
veita fé til leikins sjónvarpsefnis, auk
leikinna kvikmynda, heimilda- og stutt-
mynda. Það er því vonandi að opinberir
aðilar taki þeirri áskorun sem þeim var
birt í fyrrgreindri auglýsingu og að lögð
verði aukin áhersla á fjárframlög til
framleiðslu vandaðs leikins efnis fyrir
sjónvarp í nánustu framtíð. Slíkt væri
ekki einungis tímabær tilbreyting frá
alltof einsleitu erlendu skemmtiefni
heldur jafnframt mikilvægur liður í að
styrkja innviði íslenskrar menningar og
listsköpunar.