Morgunblaðið - 15.04.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÞEGAR þetta er skrifað er stríðinu í
Írak að mestu lokið og stjórn Sadd-
ams Husseins fallin. Stríðið hófst
með einhverjum gríðarlegustu loft-
árásum sem sögur fara af með það
beinlínis að markmiði að valda
glundroða og skelfingu. Hörmungar
þess hafa blasað við í stofum lands-
manna og við hljótum því öll að
fagna endalokum styrjaldarátak-
anna, rétt eins og endalokum ein-
ræðisstjórnar Husseins. Sá maður
verður fáum harmdauði.
Samfylkingin var hins vegar and-
víg því að út í þennan hernað var far-
ið, og að íslenska ríkisstjórnin skyldi
lýsa siðferðilegum stuðningi við
hann. Áttum við í því efni samleið
með mörgum vestrænum rík-
isstjórnum og leiðtogum. Menn
spurðu með Robin Cook, í áhrifa-
mikilli afsagnarræðu hans á breska
þinginu: Af hverju þarf að ráðast í
þessa styrjöld núna, þegar Vest-
urlöndum stafar minni ógn af Íraks-
stjórn en löngum áður, og þegar
hvergi nærri er fullreynt með vopna-
eftirlit? Fyrrverandi forseti Banda-
ríkjanna Jimmy Carter minnti á það
í grein að þjóðaröryggi Bandaríkj-
anna hefði ekki verið ógnað og sagði:
„Styrjöld af þessu tagi getur aðeins
verið síðasta úrræði eftir að allar
leiðir til friðsamlegrar lausnar hafa
verið reyndar til þrautar.“
En tjóir að fást um það nú, þegar
Bandaríkjamenn og Bretar hafa haft
skjótan sigur? Já, vegna þess að hér
er um grundvallaratriði í sam-
skiptum þjóða og leikreglum á al-
þjóðavettvangi að tefla. Þær munu
áfram verða til umræðu. Ekki síst
þegar kemur að endurreisn og upp-
byggingu Íraks. Þessar reglur varða
ekki síst smáþjóðir en raddir þeirra
heyrir enginn þegar vopnin eru látin
tala. Þess vegna skiptir miklu að Ís-
lendingar skilgreini hagsmuni sína í
þessu efni, og fylgi þeim eftir með
sjálfstæðri og ígrundaðri utanrík-
isstefnu.
Hér eru Sameinuðu þjóðirnar og
hlutverk þeirra lykilatriði. Banda-
ríkjastjórn mistókst að afla víðtæks
alþjóðlegs stuðnings við styrjald-
arrekstur gegn Írak, en ákvað í kjöl-
farið að hún þyrfti ekki afdrátt-
arlausan stuðning öryggisráðsins.
Með sama hætti virðist hún ætla að
sniðganga Sameinuðu þjóðirnar við
uppbygginguna í Írak. Íslendingar
hljóta að vera andvígir þeirri stefnu.
Stofnanir Sameinuðu þjóðanna
voru settar á laggirnar eftir síðari
heimsstyrjöldina til að reyna að
koma í veg fyrir að annar
arleikur endurtæki sig og
því að lönd heimsins leystu
ingsefni sín með friðsamle
Því fer fjarri að þetta ætlu
hafi tekist til fulls, og raun
það margsinnis mistekist v
stöðu einhvers stórveldan
hlýtur þó að spyrja eins og
isráðherra Þýskalands, Jo
Fischer, gerði í nýlegu við
eru valkostirnir? Hverra a
kosta eigum við völ en að r
efla þessar stofnanir í frið
sinni? Þær eru eina brjóst
ríkja ef vopnin eiga ekki a
hvert skipti þegar deilur h
er engin spurning að hags
lendinga eru þeir að efla a
og alþjóðastofnanir sem st
batnandi samskiptum þjóð
Og þar er komið að þeim
sem blasir við í utanríkiss
verandi ríkisstjórnar Ban
anna. Bandaríkjastjórn h
viljað fylgja Kyoto-bókun
Loftslagssamning Samein
anna. Hún vill ekki taka þ
þjóðlega sakadómstólnum
Sjálfstæð utanríkisstefn
Eftir Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur
„Samfylkingin boðar stefnu í
utanríkismálum sem er í sam-
ræmi við þann grunn sem lagð-
ur hefur verið allt frá stofnun
lýðveldis hér á landi.“
KONA á Vopnafirði spurði mig nýlega
á fundi hvort ég sæi það fyrir mér að
sonur hennar gæti komist yfir bát og
kvóta. Nú er auðvitað billegt að svara
eins og Frjálslyndi flokkurinn og segja
að allir eigi að fá fiskveiðiheimildir og
að allir eigi að fá skip. Orðrétt segir í
stefnuskrá Frjálslynda flokksins eins
og henni er dreift: „Forréttindakerfi
að aflaheimildum verði aflagt í áföng-
um á 5 árum. Núverandi rétthöfum
kvótans verði tryggð aðlögun. Króka-
veiðar landróðraskipa verði alfrjálsar í
sóknarstýrðu veiðikerfi strand-
veiðiflotans.“
Fólk tekur eftir því að hér er sagt
skip en ekki bátur eða trilla, en með
því er auðvitað verið að árétta að fisk-
veiðar við Íslandsstrendur eigi að vera
alfrjálsar þeim sem eru í réttum út-
gerðarflokki en útgerðarflokkarnir
eiga að vera fjórir, þannig að mismun-
unin verður fjórskipt. Þetta er sú
„sátt“ sem Guðjón A. Kristjánsson er
að bjóða sínum gömlu félögum upp á
sem völdu hann til forystu og treystu
honum. En nú er Guðjón A. Krist-
jánsson ekki lengur togaraskipstjóri.
Nú stýrir hann öðru fleyi og gerir út á
önnur mið.
Tillögur vinstri grænna og Samfylk-
ingarinnar eru af sama toga. Það á að
taka veiðiréttinn af skipunum og sjó-
mönnunum með lögum og veiðileiga
eða ekki neitt að koma í staðinn.
Ég trúi ekki á að þorskstofninn þoli
það að hægt sé að sækja í hann hömlu-
laust og fjölga skipum eftir hendinni.
Því trúir fólkið í sjávarplássunum ekki
heldur. Það veit að óhjákvæmilegt er
að takmarka sóknina. Að öðrum kosti
hrynur þorskstofninn eins
hvarf og eins og loðnan hva
lyndi flokkurinn horfir fram
af því að honum finnst óþæ
þurfa að svara þessu. Stefn
Frjálslynda flokksins er lof
kröfur en engin svör og eng
lausnir.
Nú gat ég auðvitað ekki
konuna á Vopnafirði að son
gæti keypt kvótalausan bát
þess að hann mætti veiða e
vildi og að allir mættu veiða
þeir vildu. Þess í stað kaus
að segja satt, árétta það sem
vissum að kvótakerfið var s
takmarka sóknina og að inn
Fólk vill hafa fast land
undir fótum á landsbyg
Eftir Halldór
Blöndal
„Lausnin fyrir sjávarpláss-
in er ekki að einblína á
þorskinn og efna til stríðs
milli útgerðarflokka og
byggðarlaga.“
EÐLILEGT er að láta sig sjáv-
arútvegsmál miklu varða og ég er í
hópi þeirra sem gagnrýna núver-
andi stjórn fiskveiða. Kerfið leiðir af
sér ósanngjarna eignamyndun, sam-
þjöppun veiðiheimilda, veldur
byggðaröskun vegna þess að nýlið-
un er nánast ógerleg og hefur ekki
byggt upp fiskistofnana eins og til
var ætlast, sérstaklega þorskstofn-
inn. Þjóðin er líka ósátt við kerfið
eins og nýleg könnun Fréttablaðs-
ins leiðir í ljós, liðlega 80% svarenda
eru andvígir því. Þá er málið í 3.
sæti yfir þau mál sem kjósendur
láta ráða afstöðu sinni til stjórn-
málaflokka skv. könnun Fé-
lagsvísindastofnunar sem unnin var
fyrir Morgunblaðið.
Frambjóðandi Frjálslynda
flokksins í Norðvesturkjördæmi
skrifaði grein í Mbl. í síðustu viku,
lýsti sig sammála greiningu minni á
vandanum í kerfinu og skoraði á mig
að kynna mér stefnu hans flokks.
Það hef ég gert og ég verð að segja
að lausnir þær sem Frjálslyndi
flokkurinn býður upp á eru ekki trú-
verðugar og enda í öngstræti sem
minna um margt á núverandi kerfi.
Almennt má þó segja um sókn-
arstýringu að hún hefur þann kost
að brottkast hverfur og að veiddur
afli kemur á land. Það er góð breyt-
ing.
Takmarkaður fjöldi veiðileyfa
Megintillaga Frjálslyndra er að
fara í sóknarstýringu og takmarka
fjölda báta með veiðileyfum. Mér er
mjög til efs að þessi leið gangi.
Hæstaréttardómur féll fyrir rúmum
4 árum í svonefndu Valdimarsmáli
og greining á dómnum lei
að talið er óheimilt að tak
þann fjölda báta sem hald
veiða. Lögum var breytt þ
allir bátar sem uppfylla a
yrði fá veiðileyfi, en skilið
veiðileyfis og veiðiheimild
ætlar Frjálslyndi flokkur
komast framhjá Hæstaré
ardómnum? Mér sýnist a
fyrst að breyta stjórnarsk
taka af öll tvímæli um hei
þess að stjórna fiskveiðum
að takmarka stærð og fjö
Nýliðun ómögu
Takmörkun veiðileyfa o
sóknardaga leiðir af sér s
Öngstræti Frjálslyndra
Eftir Kristin
H. Gunnarsson
„Aðeins tveir útgerðarflokkar er
ákvarðaðir með útgáfu veiðileyf
en hinir tveir flokkarnir takmark
aðir við þær útgerðir sem eru í
dag í viðkomandi flokkum.“
ENN UM EINKASKÓLA
Í Morgunblaðinu sl. fimmtudag komfram að blikur væru á lofti um
rekstur Landakotsskóla í Reykjavík,
en hann er rekinn af kaþólsku kirkj-
unni. Í viðtali við Vesturbæjarblaðið,
sem vitnað var til í fréttinni, sagði
Hjalti Þorkelsson skólastjóri að tæk-
ist ekki að tryggja rekstrargrund-
völlinn myndi hann leggja til að skól-
anum yrði lokað vorið 2004. Hjalti
bendir á að Reykjavíkurborg greiði
200 þúsund krónur á ári með hverju
barni í skólanum, en í grunnskólum
Reykjavíkur sé þessi kostnaður tal-
inn vera a.m.k. 400 þúsund krónur.
Áður hefur komið fram að svipuð
staða er uppi í öðrum einkaskólum í
Reykjavík og fjárhagsstaða þeirra
hefur versnað til muna eftir að
ábyrgð á fjármögnun grunnskóla
færðist frá ríkinu til borgarinnar um
miðjan síðasta áratug. Þeir eru,
a.m.k. sumir hverjir, í sömu stöðu og
Landakotsskóli, að þrátt fyrir veru-
lega hækkun skólagjalda stendur
reksturinn ekki undir sér og honum
er í raun sjálfhætt nema borgin
hækki framlag sitt. Slíkt væri auðvit-
að gífurlegur skaði. Landakotsskóli á
106 ára sögu að baki og Ísaksskóli
hefur starfað í tæpa átta áratugi, svo
dæmi séu nefnd. Í þessum skólum
hefur verið unnið merkilegt starf á
sviði mennta- og uppeldismála. Út-
tektir og athuganir sýna að þeir eru
hagkvæmir í rekstri, ánægja nem-
enda og foreldra þeirra með skóla-
starfið er mikil og nemendurnir
spjara sig vel í áframhaldandi námi,
enda njóta skólarnir virðingar og eru
eftirsóttir.
Stefán Jón Hafstein, formaður
fræðsluráðs Reykjavíkur, segir í
Morgunblaðinu í gær að von sé á til-
lögum um næstu mánaðamót frá
starfshópi, sem hafi verið falið að
skoða hvernig bæta megi úr fjárhags-
vanda einkaskólanna í borginni. Stef-
án Jón segir að framlag borgarinnar
verði aukið að vissu marki, án þess að
nauðsynlegt verði að hækka skóla-
gjöld upp úr öllu valdi. „Það er hins
vegar alveg ljóst að við ætlum ekki að
koma hér upp tvöföldu grunnskóla-
kerfi í borginni. Við styðjum hið al-
menna kerfi með hverfaskólum en
hins vegar höfum við talið æskilegt að
nokkrir skólar séu reknir sem sjálfs-
eignarstofnanir og með ákveðna sam-
félagsvitund að leiðarljósi. Við viljum
tryggja að svo verði áfram,“ segir
Stefán Jón í blaðinu.
Yfirlýsingu formanns fræðsluráðs
um að rekstur einkarekinna skóla í
borginni verði tryggður ber að fagna.
En um leið er nauðsynlegt að tíma-
setning úrbótanna haldi, því að ef það
dregst að borgin standi við sitt er
rekstur skólanna á næsta skólaári
settur í mikla óvissu.
Hitt er svo annað mál að ummæli
Stefáns Jóns bera vott um að borg-
arstjórnarmeirihlutinn telji nóg að
gert með því að varðveita þá einka-
reknu skóla, sem þegar starfa í borg-
inni. Það er skammsýnt sjónarmið.
Þvert á móti á að auðvelda t.d. sam-
tökum kennara og foreldra að stofn-
setja skóla, gera foreldrum kleift að
velja um skóla og láta fjárveitingar
frá borginni fylgja nemendum í þann
skóla, sem foreldrarnir velja. Þannig
eru kostir einkaframtaksins nýttir í
menntamálum, stuðlað er að betri
nýtingu fjármuna skattgreiðenda,
fjölbreytni og nýjar hugmyndir fá að
blómstra og valfrelsi foreldra er
tryggt.
AUKINN ÞORSKAFLI
Davíð Oddsson, forsætisráð-herra, skýrði frá því á stjórn-málafundi á Akureyri í gær-
kvöldi, eins og fram kemur í fréttum
Morgunblaðsins í dag, að fyrirsjáan-
legt væri að hægt yrði að auka þorsk-
afla á næsta fiskveiðiári frá 1. sept-
ember nk. um 30 þúsund tonn.
Forsætisráðherra sagði að togararall
og aðrar mælingar gæfu þetta ótví-
rætt til kynna. Í ræðu hans kom jafn-
framt fram, að þessi aukning á þorsk-
afla mundi leiða til aukningar
útflutningstekna þjóðarinnar um 7–8
milljarða króna og að hagvöxtur
mundi aukast um hálft prósent af
þeim sökum.
Þetta eru mikil tíðindi ekki sízt fyr-
ir fólkið í sjávarplássunum um land
allt. Þorskaflinn hefur verið að drag-
ast saman síðustu árin og á yfirstand-
andi fiskveiðiári er hann um 11 þús-
und tonnum minni en árið áður. Er
þorskkvótinn, sem talið hefur verið
ráðlegt að veiða, kominn mjög nálægt
því, sem hann komst lægst á kreppu-
árunum á fyrri hluta síðasta áratugar.
Það bakslag, sem kom í þorskstofn-
inn eftir markvissa uppbyggingu
hans á síðari hluta tíunda áratugar
síðustu aldar, kom þjóðinni í opna
skjöldu og vakti upp margar spurn-
ingar um starfsaðferðir Hafrann-
sóknastofnunar.
Miðað við þær upplýsingar, sem
fram komu í ræðu forsætisráðherra á
Akureyri í gærkvöldi, virðist nú aukin
bjartsýni um stöðu þorskstofnsins.
Er það í samræmi við það, sem sjó-
menn hafa haldið fram undanfarna
mánuði.
Í kosningabaráttunni að undan-
förnu hefur komið skýrt í ljós, að
megn óánægja er meðal fólks í sjáv-
arplássunum. Sú óánægja hefur ekki
sízt beinzt að fiskveiðistjórnarkerf-
inu. Í því sambandi má ekki gleyma
því, að sú grundvallarbreyting verður
frá og með haustinu 2004 að útgerðin
byrjar að greiða gjald fyrir réttinn til
þess að nýta fiskistofnana við Ís-
landsstrendur. Gjaldið er umtalsvert,
þótt það hefði mátt vera hærra að
mati Morgunblaðsins, eins og fram
hefur komið. Aðalatriðið er þó að
þetta grundvallaratriði hefur verið
lögfest.
Gagnrýni sjómanna á smábátum
hefur beinzt að öðrum þáttum fisk-
veiðistjórnarkerfisins.
Um leið og veruleg aukning verður
á þorskkvótanum frá og með upphafi
næsta fiskveiðiárs má gera ráð fyrir
að verulega dragi úr þeirri óánægju,
sem til staðar hefur verið. Þær upp-
lýsingar, sem nú eru komnar fram um
aukinn þorskafla á næsta fisveiðiári,
munu vafalaust hafa mikil áhrif á um-
ræður um sjávarútvegsmálin á næstu
vikum.