Morgunblaðið - 15.04.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 2003 29
eins hild-
stuðla að
u ágrein-
egum hætti.
unarverk
nar hefur
vegna and-
nna. Maður
g utanrík-
oschka
ðtali: hverjir
annarra
reyna að
arviðleitni
tvörn smá-
ð tala í
harðna. Það
smunir Ís-
alþjóðalög
tuðla að
ða.
m vanda
stefnu nú-
ndaríkj-
efur ekki
ninni við
nuðu þjóð-
þátt í Al-
m og gefa
honum lögsögu yfir bandarískum
borgurum eins og öðrum og hún hef-
ur fellt ABM-samninginn (um bann
við langdrægum kjarnaflaugum) úr
gildi einhliða, svo nýleg dæmi séu
tekin. Sú afstaða að ætla Sameinuðu
þjóðunum ekki lykilhlutverk í Írak
eftir stríð er í samræmi við þetta.
Það blasir við að stríðið snerist
ekki bara um mannvonsku Huss-
eins, heldur líka um yfirráð yfir olíu
og ítök í Miðausturlöndum og araba-
heiminum öllum. Það sem upp-
haflega var sagt ástæða stríðsins, yf-
irráð Husseins yfir
gereyðingarvopnum, er nú ekki
lengur nefnt til sögunnar. Þó að
stríðið sé unnið er friðurinn eftir.
Framundan eru mjög erfiðir tímar í
Írak, tímar glundroða og nýrra
átaka: Hér ber Íslendingum að láta
rödd sína heyrast og leggja áherslu
á þátttöku alþjóðasamfélagsins alls í
uppbyggingu í Írak, og andmæla
hugmyndum um langvarandi her-
námsstjórn.
Samfylkingin boðar stefnu í utan-
ríkismálum sem er í samræmi við
þann grunn sem lagður hefur verið
allt frá stofnun lýðveldis hér á landi.
Við gerum ráð fyrir áframhaldandi
aðild að NATO, þótt þau samtök eigi
nú í tilvistarkreppu, og framhaldi á
varnarsamstarfinu við Bandaríkin.
Við viðurkennum fúslega að Ísland
hefur á mörgum sviðum átt gott
samstarf við Bandaríkin. En þegar
ríkisstjórn Bandaríkjanna tekur upp
árásargjarna hernaðarstefnu þá
skilja leiðir og eiga að gera það. Við
viljum að Ísland fylgi sjálfstæðri ut-
anríkisstefnu sem er í samræmi við
siðferðiskennd landsmanna og taki
þátt í alþjóðasamfélaginu af ábyrgð.
Þeirri ábyrgð sem hvílir á öllum hin-
um vellauðugu Vesturlöndum, þegar
hungur, eymd og barnadauði herja á
mannkynið sem aldrei fyrr, og gjáin
milli snauðra þjóða og ríkra fer enn
vaxandi. Við styðjum stofnanir Sam-
einuðu þjóðanna og viðleitni þeirra
til að efla siðmenntaðar umgengn-
isreglur meðal þjóða. Og við leggjum
áherslu á að Íslendingar eru Evr-
ópuþjóð og hagsmunir okkar eru að
efla tengslin við samfélag evrópskra
ríkja ekki síður en að rækta sam-
skiptin yfir Atlantshafið.
Pax Romana, hinn rómverski frið-
ur, hét sá tími sem hófst með Ágúst-
usi keisara skömmu fyrir Krists
burð og stóð í næstum tvö hundruð
ár. Hinn rómverski friður var fram-
faraskeið á mörgum sviðum og
byggðist á því að Rómverjar voru að
heita mátti einráðir í Evrópu. Róm-
verjar innleiddu eigin reglur, eigin
tungu og eigið stjórnkerfi um öll
hernumdu svæðin. Að undanförnu
hafa ýmsir leiðtogar Evrópu, þar á
meðal Kohl fyrrverandi kanslari
Þýskalands, sem þó studdi styrjald-
arreksturinn í Írak, varað Banda-
ríkjamenn við því að þeir muni ekki
sætta sig við „Pax Americana“,
heimsskipan sem byggist á því að
Bandaríkjamenn segi fyrir um leik-
reglur alþjóðastjórnmála og aðrir
lúti þeirra vilja. Íslendingar yrðu
léttvægir fundnir í slíkri heims-
skipan – hún þjónar ekki okkar
hagsmunum.
na
Höfundur skipar 5. sætið á
framboðslista Samfylkingarinnar í
Reykjavíkurkjördæmi norður.
og síldin
arf. Frjáls-
m hjá þessu
ægilegt að
nuskrá
forð og
gar úr-
sagt við
nur hennar
t í trausti
eins og hann
a eins og
ég að reyna
m við bæði
sett á til að
nan þess
yrðu að gilda ákveðnar reglur og
ákveðinn réttur til þess að menn virtu
það og það stæðist. Við sjálfstæð-
ismenn samþykktum að ívilna línubát-
um sem auðvitað kemur sér víða vel.
Áður hafði dagabátum verið ívilnað.
En auðvitað eru sjómenn ekki ánægð-
ir yfir að fá ekki að róa eins og þeir
vilja. Vinstriflokkarnir eru að gera út á
þá óánægju og vona að atkvæðin bíti á
agnið. Kjarni málsins er auðvitað sá að
fólkið í sjávarplássunum finnur að at-
vinnugrundvöllurinn er ekki jafn-
traustur og áður. Sums staðar eru
sterk fyrirtæki. Annars staðar ekki.
Og vinnuaflsþörfin verður stöðugt
minni í sjávarútveginum. Það er um-
hugsunarefni að Frjálslyndi flokk-
urinn vill skilja á milli veiða og vinnslu.
Við sjáum fyrir okkur hraðfrystihúsin
á Dalvík og Akureyri, í Fjarðabyggð
eða á Stöðvarfirði. Vinnslan þar hefur
verið stöðug af því að hægt hefur verið
að stjórna því hvernig aflinn hefur
borist að landi. Á þetta vill Frjálslyndi
flokkurinn höggva af því að hann ber
ekki virðingu fyrir fiskverkafólki.
Lausnin fyrir sjávarplássin er ekki
að einblína á þorskinn og efna til stríðs
milli útgerðarflokka og byggðarlaga.
Það stríð vinnur enginn en lands-
byggðin tapar. Á hinn bóginn hljótum
við að velta fyrir okkur annars konar
uppbyggingu sem sumpart byggist á
gæðum landsins og kallar á aukin um-
svif í ferðaþjónustu eða fiskeldi svo að
eitthvað sé nefnt. Skammt er í að upp-
byggður vegur verði kominn til allra
þéttbýlisstaða og þá er raunhæft að
gera úttekt á því hvernig hægt sé að
standa að iðnaðaruppbygginu sem víð-
ast með byggðastuðningi sem gæti fal-
ist í því að veita flutningsstyrki til til-
tekinna svæða eða héraða.
Það liggur nú fyrir að allir stjórn-
arandstöðuflokkarnir telja að það
standist stjórnarskrá að svipta allan
veiðiflotann fiskveiðiheimildum fyr-
irvaralaust og gera hann upptækan á
fimm eða tíu árum. Ef það gengur
fram verður aldrei neinu að treysta
um fiskveiðiheimildir Íslendinga það-
an í frá. Slík upplausn mundi að sjálf-
sögðu bitna á öllum Íslendingum og
þyngst á sjávarplássunum. Eftir það
hefðu þau ekki á neitt að treysta og
gætu þess vegna tekið undir með
Árna leturgrafa og sagt:
Ég hélt ég stæði á grænni grund
en Guð veit hvar ég stend.
gðinni
Höfundur er 1. þingmaður
Norðurlands eystra.
ÍSLENSKAR sjávarbyggðir búa
við mikið óöryggi í atvinnumálum,
sem hamlar vexti þeirra og við-
gangi. En þó fiskimiðin séu ávallt
á sínum stað eru aflaheimildirnar
bundnar við einstaklinga og skip
sem geta nánast fyrirvaralaust
siglt út úr byggðalaginu. Og ef
kvótinn fer brestur á fjölda-
atvinnuleysi, húseignir verða verð-
lausar og tilverugrundvellinum er
nánast kippt undan byggðarlaginu.
Þannig ríkir sú sérkennilega staða
í mörgum sjávarplássum að jafnvel
þó atvinna sé til staðar þessa
stundina er engin vissa fyrir því að
hún verði þar áfram þá næstu.
Hættan á að missa kvótann úr
byggðarlaginu er alltaf til staðar.
Þetta skiptir líklega litlu fyrir þá
sem ætla aðeins að hafa skamma
viðdvöl á viðkomandi stað, en fyrir
fjölskyldufólk sem ann sinni
heimabyggð og vill öryggi og stað-
festu í lífinu, kaupa húsnæði og ala
upp börn, er þessi óvissa al-
gjörlega óviðunandi.
Þessari miklu óvissu verður að
létta af byggðalögunum með
grundvallarbreytingum á kvóta-
kerfinu. Heimamenn verða að fá
meira vald yfir sínu eigin lífi og
framtíð samfélagsins. Þetta getur
vart talist annað en sanngirnismál
á þeim stöðum þar sem fólk hefur
kynslóð eftir kynslóð unnið af
hörku og dugnaði fyrir sjávar-
útveginn og skapað verðmæti fyrir
þjóðarbúið. Aflakvótinn er líka
þeirra eign.
Rétt byggðanna
verður að tryggja
Vinstrihreyfingin grænt framboð
hefur lagt fram ítarlegar tillögur í
sjávarútvegsmálum. Þar er þess
krafist að nýtingarréttur sjáv-
arbyggða, sanngirni í skiptingu
þjóðarauðs og vistvæn sjón-
armið í veiðum og vinnslu ráði
ferð í íslenskum sjávarútvegi.
Breytingarnar munu ganga í
gegn á 20 árum þar sem afla-
heimildir munu verða afskrif-
aðar um 5% á ári frá núverandi
kvótahöfum þar til kvótinn
verður allur kominn til baka í
hendur þjóðarinnar. End-
urheimtar veiðiheimildir verða
teknar og þeim skipt í þrennt.
Einn hluti verður færður til
byggðanna og heimaaðilum er
þá í sjálfsvald sett hvort þau
leigja þann hluta eða deila hon-
um út eftir öðrum settum
reglum. Annar hluti verður
boðinn út til leigu á landsmark-
aði til sex ára í senn og útgerð-
um jafnt sem vinnslustöðvum
er heimilt að vera leigutakar.
Þriðji hlutinn verður end-
urleigður með sérstökum
samningi til þeirra fyrirtækja
sem fyrnt var frá. Ráðstöfun
þriðja hluta mun þá koma til
endurskoðunar áður en 20 ára
aðlögunartíminn er úti.
Hlutur dagróðrabáta eykst
og vistvænar strandveiðar
verða efldar. Sjávarjarðir fá
skilgreindan útræðisrétt.
Framsal eða brask með veiði-
heimildir verður óheimilt.
Hér er farið fram af mikilli
sanngirni og varfærni en þó
festu. Ekki er verið að kippa
fótunum undan rekstri núver-
andi sjávarútvegsfyrirtækja. Ef
litið er á kvótakaup sjávar-
útvegsfyrirtækja fram til þessa
sem hverja aðra fjárfestingu,
sem sumir hafa haldið fram, þá
verður 5% afskrift alls ekki
óeðlileg miðað við afskrift ann-
arra framleiðslufjármuna.
Öryggi fyrir alla
Flest fólk sækist eftir öryggi
í lífinu og að geta gert áætlanir
fram í tímann. Enginn vill
heldur standa uppi atvinnulaus
eftir margra ára trygga þjón-
ustu og með verðlausa húseign
í ofanálag. Fólkið í sjáv-
arbyggðunum hefur verið að
vinna gull fyrir landið. Þetta
fólk hefur skapað grundvöllinn
fyrir arðbærum sjávarútvegi
og þeim lífskjörum sem við bú-
um nú við, en þarf samt að
þola meira óöryggi en flestir
Íslendingar og enginn getur
sætt sig við. Það er vegna
þessa fólks sem við þurfum
umbætur á kvótakerfinu á
raunhæfum grunni. Tillögur
okkar Vinstri-grænna tryggja
rétt og öryggi fólksins í sjáv-
arbyggðunum, en treysta jafn-
framt stöðugleika og fulla hag-
kvæmni í rekstri útgerðar og
fiskvinnslu.
Um óvissu kvótans
og öryggi byggðanna
Eftir Jón Bjarnason og
Árna Steinar Jóhannsson
„Tillögur okkar Vinstri-
grænna tryggja rétt og
öryggi fólksins í sjáv-
arbyggðunum... “
Jón Bjarnason skipar 1. sæti á lista
VG í Norðvesturkjördæmi og Árni
Steinar Jóhannsson skipar 2. sæti á
lista VG í Norðvesturkjördæmi.
iddi í ljós
kmarka
dið er til
þannig að
almenn skil-
ð er á milli
da. Hvernig
rinn að
étt-
að það verði
kránni og
imild til
m með því
ölda skipa.
uleg
og útgáfa
sama vanda
og er í núverandi kerfi. Nýir aðilar
verða að afla sér veiðileyfis og
kaupa það væntanlega af ein-
hverjum sem fyrir er og nýr aðili
þarf líka að kaupa sér daga af ein-
hverjum sem hefur þá undir hönd-
um. Verðlagningin á þessum rétt-
indum verður með sama hætti og í
núverandi kvótakerfi enda lokaður
hópur sem hefur réttindin í báðum
kerfunum og líklega sami hópurinn.
Reyndar er ekki ljóst í tillögum
Frjálslyndra hvort útgerðarmenn
megi framselja veiðileyfi og daga og
ef framsal á að vera óheimilt þarf að
útskýra hvernig nýliðun geti átt sér
stað og hvernig verðmyndun verður
á réttindunum.
Engin takmörkun á sóknargetu
Ekkert í tillögum Frjálslyndra
sem takmarkar vaxandi sóknargetu
einstakra báta. Sóknarkerfi án
slíkra takmarkana er dæmt til að
springa í loft upp.
Misvísandi tillögur
Ósamræmi og innri mótsagnir er
víða að finna í stefnu Frjálslyndra.
Skipta á flotanum í fjóra flokka. Þrír
eiga að vera í sóknarkerfi en einn
áfram í framseljanlegu aflamarks-
kerfi og um þann flokk segir: „Einn-
ig má benda á að margt bendir til
þess að mögulegt sé að stjórna veið-
um þar sem svo til eingöngu er verið
að veiða eina tegund á hverjum
tíma, með kvótum.“ Þessi röksemd á
við um flestar veiðar eins og t.d.
línu- og handfæraveiðar sem Frjáls-
lyndir leggja til að verði í sókn-
arkerfi. Þarna vega þeir sjálfir að
undirstöðu eigin stefnu og nú skiptir
brottkastið ekki lengur máli.
Einn útgerðarflokkurinn á að
greiða aflagjald og þeim útgerðum
er gert skylt að selja fisk sinn á fisk-
markaði en hinir þrír útgerðarflokk-
arnir eru undanþegnir þessum
gjöldum og kvöðum.
Aðeins tveir útgerðarflokkar eru
ákvarðaðir með útgáfu veiðileyfa en
hinir tveir flokkarnir takmarkaðir
við þær útgerðir sem eru í dag í við-
komandi flokkum.
Niðurstaðan er sú að Frjálslyndi
flokkurinn á langt í land með að
móta trúverðuga stefnu sem leysir
úr þeim vanköntum sem vissulega
eru á kvótakerfinu. Þeir hafa ekki
lausnir á takteinum í helsta máli
sínu. Þeir fá falleinkunn.
a
ru
fa
k-
Höfundur er alþingismaður.
UNGT fólk er einkar áberandi á
framboðslistum Framsókn-
arflokksins fyrir alþingiskosn-
ingarnar að þessu sinni. Fulltrú-
ar nýrra tíma í íslenskum
stjórnmálum eru ekki á listum
flokksins til skrauts eða til þess
að laga meðalaldurinn, heldur
eru þeir í áberandi sætum of-
arlega í flestum kjördæmum og
láta mjög til sín taka í kosninga-
baráttunni með ferskum mál-
flutningi og nýstárlegum
áherslum. Þriðjungur frambjóð-
enda flokksins í þessum kosn-
ingum er ungt fólk, en þegar að-
eins eru tekin fjögur efstu sætin
þá skipar ungt fólk 10 af 24 sæt-
um alls eða tæp 42%. Áherslur
flokksins í þessum kosningum
bera einnig keim af þessari stað-
reynd. 90% húsnæðislán fyrir
alla, ótekjutengdar barnabætur
og lækkun skatta eru nokkur
dæmi um mál sem við ætlum
okkur að framkvæma á næsta
kjörtímabili og nýtast ungu fólki
vel. Hið sama á t.d. við um
lækkun endurgreiðslubyrði
námslána og þá nýbreytni að
breyta hluta af námslánum í
styrki að uppfylltum ákveðnum
kröfum um námsárangur.
Mikilvægt er að kjörnir
fulltrúar almennings á þingi og í
sveitarstjórnum endurspegli það
þjóðfélag sem þeir eru í forsvari
fyrir. Þetta þýðir að heppilegt er
að fólk með ólíkan bakgrunn og
ólíka menntun veljist í slíkar
ábyrgðarstöður og sérhæfðar
stéttir einoki þær ekki með öllu.
Á Alþingi þarf þannig háskóla-
menntað fólk og langskólageng-
ið, en þar þarf einnig að vera
hægt að finna fulltrúa stórra
þjóðfélagshópa á borð við sjó-
menn, bændur, verkafólk og ör-
yrkja til þess að jafnvægi náist
og löggjafarsamkundan teljist
ekki vettvangur hinna fáu sem
vilji ráða yfir hinum mörgu.
Fulltrúar þjóðarinnar allrar
En ekki er fyllilega nóg að
bakgrunnur, menntun og fyrri
störf endurspegli þjóðfélagsflór-
una til þess að takmarkið náist.
Aldurssamsetningin þarf sömu-
leiðis að vera í takt við þjóðina.
Þess vegna þarf á Alþingi og í
sveitarstjórnum að sitja ungt
fólk og gamalt og allt þar í milli,
svo með sanni megi segja að þar
sitji fulltrúar þjóðarinnar allrar.
Á Alþingi Íslendinga eru átta-
tíu prósent alþingismanna á
aldrinum 45-60 ára, en ekki einn
einasti er undir 35 ára aldri.
Einn þingmaður er eldri en 64
ára. Alls um 79% alþingismanna
– nær átta af hverjum tíu þing-
mönnum – eru svo á aldrinum
45-59 ára, en aðeins 17% þjóð-
arinnar eru á þeim aldri.
Ef við berum okkur saman við
þjóðþing annarra Norðurlanda
kemur í ljós að samanburðurinn
er óhagstæður okkur Íslend-
ingum í öllum tilfellum. Aðeins
þrír voru þingmenn undir 35 ára
aldri að loknum kosningunum
1999, sem jafngildir 5% af heild-
arfjölda. Sambærilegt hlutfall í
Svíþjóð er rúm 9% og í Noregi
12%. Á danska þjóðþinginu er
hvorki meira né minna en
fimmtungur þingmanna undir 35
ára aldri, einn er meira að segja
undir tvítugu og aldursskipting
öll jafnari, eins og ég komst að í
fróðlegri heimsókn til ungra
þingmanna á danska þjóðþinginu
nýlega.
Fimmti hver þingmaður
danska þingsins er undir 35 ára,
40% þeirra eru undir 45 ára og
58% þingmanna fylla stærsta
hópinn á danska þinginu, aldurs-
bilið 45 til 59 ára, sem aftur end-
urspeglar þó aðeins lítinn hluta
dönsku þjóðarinnar, eða 17%.
Vitaskuld gefur slíkur sam-
anburður aðeins takmarkaða
mynd af stöðu mála. Fjölmargir
aðrir þættir þurfa að koma til í
eiginleikum þingmanna, en það
hljóta að vera góð tíðindi fyrir
ungt fólk að sjá hina miklu
breidd sem er á framboðslistum
Framsóknarflokksins fyrir kosn-
ingarnar nú. Með því að ungt
fólk fær aukin áhrif á Alþingi Ís-
lendinga aukast möguleikar þess
að hafa áhrif á brýn hagsmuna-
mál landsmönnum öllum til
heilla.
Ungt fólk til ábyrgðar
Eftir Björn
Inga Hrafnsson
„90% húsnæðislán fyrir alla, ótekju-
tengdar barnabætur og lækkun
skatta eru nokkur dæmi um mál
sem við ætlum okkur að fram-
kvæma á næsta kjörtímabili.“
Höfundur er skrifstofustjóri og
skipar 2. sætið á lista Framsókn-
arflokksins í Reykjavík suður.