Morgunblaðið - 30.04.2003, Blaðsíða 20

ERLENT
20 MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
NÝ ríkisstjórn Mahmuds Abbas á
sjálfsstjórnarsvæðum Palestínu-
manna er ekki öfundsverð. Þing Pal-
estínumanna samþykkti í gær stjórn
Abbas. En fæðingarhríðir hennar
hafa verið miklar vegna andstöðu
Yassers Arafats
Palestínuleiðtoga
og tilrauna hans
til að hafa úrslita-
áhrif á manna-
skipan nýju
stjórnarinnar,
Arafat reyndi að
koma í veg fyrir
að sér yrði skákað
til hliðar eins og
markmið Ísraela
og Bandaríkjamanna hefur lengi ver-
ið. Þeir segja hann svíkja alla samn-
inga en síðar mun koma í ljós hvort
Arafat verður í reynd áhrifalítil topp-
fígúra, valdalaus forseti.
Nú verður Abbas, öðru nafni Abu
Mazen, að fást við tvo fjendur. Ann-
ars vegar eru það herská samtök á
borð við Hamas, Íslamska Jihad og
fleiri sem vísa harkalega á bug kröf-
um hans um að leggja niður vopn og
hætta hryðjuverkum, hins vegar rík-
isstjórn Ariels Sharons í Ísrael sem
er ekki líkleg til að samþykkja að
leggja niður ólöglegar byggðir gyð-
inga á hernumdu svæðunum.
„Ráðuneyti Bandaríkjamanna“
Vandi Abbas forsætisráðherra er
ekki síst að hann hafði ekki betur í
deilunni við Arafat vegna þess að hinn
fyrrnefndi nyti meiri stuðnings meðal
eigin þjóðar. Hann varð að reiða sig á
þrýsting á Arafat af hálfu vesturveld-
anna og Rússlands.
„Þetta er ekki ráðuneyti Palestínu-
manna, þetta er ráðuneyti Banda-
ríkjamanna,“ er haft eftir Arafat þeg-
ar hann sá ráðherralista Abbas. Í
nýlegri könnun lýsti 41% aðspurðra
Palestínumanna stuðningi við Abbas
en 55% við Arafat.
En Abbas er einnig gagnrýndur
fyrir að skipa í stjórn sína menn sem
eru umdeildir, meðal annars eru sum-
ir þeirra taldir spilltir en spilling í
stjórn Arafats hefur lengi verið al-
ræmd. Abbas er sjálfur talinn heið-
arlegur og heitir hann að hreinsa til.
Glíma hans við Arafat hefur þó valdið
því að Hanan Ashrawi, einn frammá-
manna Palestínumanna, hefur varað
hann við en hún hefur lengi deilt sjón-
armiðum Abbas og verið andvíg
hryðjuverkum. Að sögn ísraelska
blaðsins Haaretz sagðí hún nýlega við
Abbas að ef hann beitti hefðbundnum
leikreglum í slagnum við Arafat og
reyndi að skipa eingöngu trygga
stuðningsmenn sína í stjórn „mun for-
setinn [Arafat] sigra þig vegna þess
að hann er meistarinn í þeim leik“.
Mohammed Dahlan verður ráð-
herra öryggismála sem líklega er
flóknasta verkefnið. Hann nýtur eins
og Abbas meira álits en aðrir Palest-
ínumenn í Washingon og London og
er harður andstæðingur þess að sjálf-
stæðar fylkingar haldi uppi hernaði
og hryðjuverkum gegn Ísarelum.
Dahlan er frá Gaza og eru því margir
á Vesturbakkanum tortryggnir í hans
garð. En vopnaðir hópar á Gaza ótt-
ast líka að hann muni ekki hika við að
stöðva þá með valdi eins og hann
gerði er Dahlan stýrði þar öryggis-
málum í eina tíð.
„Stjórnin mun leggja sérstaka
áherslu á að tryggja öryggi palest-
ínskra borgara á svæðum heima-
stjórnarinnar,“ sagði Abbas í ræðu
sem hann flutti í gær, fyrir atkvæða-
greiðsluna um traust þingsins. Hann
tók fram að eingöngu liðsmönnum
lögreglusveita yrði leyft að bera vopn.
Stjórnin myndu huga vel að því að
lögreglumenn væru hæfir til starfans
og hart yrði tekið á því ef þeir brytu af
sér.
Réttir Ísraelum sáttahönd
Abbas hvatti í gær samtök sem eru
á móti stefnu hans til að ræða saman
og „hætta að nota ögrandi orðalag“.
Stjórn hans væri andvíg öllum
hryðjuverkum og vildi rétta Ísraelum
sáttahönd, hafði AFP-fréttastofan
eftir honum. Jafnframt sagði hann að
árangurinn ylti á því að Ísraelar legðu
niður gyðingabyggðirnar á hernumdu
svæðunum.
Þar búa nú hundruð þúsunda Ísr-
aela, þar af nokkur þúsund á Gaza-
spildunni. Flestir eru þeir harð-
skeyttir þjóðernissinnar og margir úr
röðum heittrúarmanna sem segja að
gyðingar eigi rétt á öllum svæðum
sem sagt er í Gamla testamentinu að
hafi verið undir yfirráðum gyðinga.
„Það verður enginn raunverulegur
friður nema byggðirnar verði fjar-
lægðar. Þið verðið að velja,“ sagði
Abbas og beindi orðum sínum til Ísr-
aela. Einnig hafa Palestínumenn að
sögn breska ríkisútvarpsins, BBC,
bent á að útilokað verði fyrir Abbas
að stöðva árásir á ísraelska hermenn
fyrr en herinn hverfi af svæðum Pal-
estínumanna.
Abbas vísaði í gær á bug kröfum
Sharons um breytingar á svonefndum
„Vegvísi að friði“, áætlun sem George
W. Bush Bandaríkjaforseti hefur lof-
að að birta þegar stjórn Abbas verði
búin að taka við völdum.
Drög að áætluninni, sem er í þrem
áföngum, hafa í reynd legið fyrir í
nokkra mánuði en Bush hefur sex
sinnum frestað að birta áætlunina að
ósk Sharons. Forsætisráðherrann
veit að Likud-flokkur hans er mjög
andvígur öllum tilslökunum gagnvart
Palestínumönnum og þess má geta að
Sharon hefur oftar en einu sinni heitið
landtökumönnunum að hagsmuna
þeirra verði gætt.
Sjálfir vilja Palestínumenn einfald-
lega leysa vandann með því að allir
landtöku-gyðingarnir flytji á brott. Á
vefsíðu Palestínustjórnar gefur hún
þó ádrátt um að hægt verði að semja
um að „minniháttar, gagnkvæmar
breytingar og leiðréttingar“ verði
gerðar þannig að landamærin sem
voru við lýði fyrir sex daga stríðið
1967 verði ekki óbreytt. Einnig segir
þar að hvorugur aðili skuli gera
nokkrar landakröfur eftir að samn-
ingar hafi tekist, landamærin verði
„endanleg.“ En ljóst er að deilan um
yfirráð í Jerúsalem verður torleyst. Á
vefsíðunni segir að Austur-Jerúsalem
skuli verða höfuðborg hins nýja Pal-
estínuríkis en vesturhlutinn höfuð-
borg Ísraels.
Samkomulag er nú um það hjá að-
ilum kvartettsins svonefnda sem
standa að áætluninni, auk Bandaríkj-
anna eru það Evrópusambandið,
Rússland og Sameinuðu þjóðirnar, að
Bandaríkjamenn skuli úrskurða
hvort deiluaðilar hafi staðið við mik-
ilvægustu ákvæði Vegvísisins verði
hann samþykktur. Annars vegar er
þá átt við umbætur í öryggisgæslu af
hálfu Palestínumanna og hins vegar
að hætt verði að styrkja gyðinga-
byggðirnar og þær nýjustu lagðar
niður. Evrópusambandið mun á hinn
bóginn fylgjast með því hvort Palest-
ínumenn standi við fyrirheit um að
bæta stjórnsýsluna og einnig munu
Evrópuríkin annast mannúðarhjálp.
Andstætt Palestínumönnum vilja
Ísraelar gera ýmsar breytingar á
áætlun kvartettsins, fyrst lögðu þeir
fram um 100 breytingatillögur en
hafa nú að sögn fækkað þeim í 15.
Mikilvægasta tillagan og sú sem allt
getur strandað á er að Ísraelar segj-
ast ekki slaka til í neinu fyrr en búið
sé að kveða herská samtök meðal Pal-
estínumanna í kútinn, með öðrum
orðum búið að stöðva allt ofbeldi og
hryðjuverk. Standi Sharon fast á
kröfunni og látí ekki nægja í bili að
Abbas sýni að hann ætli sér raun-
verulega að leggja til atlögu gegn her-
skáu hópunum er ljóst að Vegvísirinn
kemur að engu gagni.
Bush lofar þrýstingi
Nú kemur til kasta Bandaríkja-
manna sem eru bakhjarl Ísraela, selja
þeim vopn, lána þeim fé og hafa ára-
tugum saman beitt neitunarvaldi í ör-
yggisráði SÞ til að koma í veg fyrir að
Ísraelar yrðu fordæmdir fyrir meint
brot á samþykktum samtakanna.
Hlustar Bush á rök Tony Blairs, for-
sætisráðherra Bretlands og dyggs
bandamanns í Íraksstríðinu um-
deilda, sem segir að útilokað sé fyrir
vesturveldin að vinna traust araba-
heimsins án þess að leysa vanda Pal-
estínumanna?
The Los Angeles Times segir að
Bush hafi síðustu daga tjáð jafnt ísr-
aelskum sem arabískum leiðtogum í
símtölum að hann muni beita sér af
alefli fyrir því að báðir aðilar sætti sig
við sársaukafullar tilslakanir til að
Vegvísirinn verði að veruleika. Og
Colin Powell utanríkisráðherra sagði
á mánudag að umskipti hefðu orðið í
Palestínustjórn með tilkomu Abbas.
Hann væri leiðtogi sem gæti orðið
„ábyrgur samstarfsaðili Ísraela og
Bandaríkjamanna“. Powell hvatti
menn til að grípa nú tækifærið og
leysa deilur sem hafa staðið stans-
laust frá stofnun Ísraels 1948 og eitr-
að samskipti þjóða í Miðausturlönd-
um.
„VEGVÍSIR til friðar“ er áætlun í
þremur liðum og á að vísa leið til
friðar milli Ísraela og Palestínu-
manna. Hún var samin af kvartett-
inum svonefnda, Bandaríkjunum,
Sameinuðu þjóðunum, Evrópusam-
bandinu og Rússlandi. Þar er m.a.
kveðið á um að Palestínumenn fái
fullt sjálfstæði innan þriggja ára.
 Í fyrsta áfanga á að binda enda á
ofbeldi, bæta kjör Palestínumanna
og endurreisa stjórnarstofnanir
þeirra. Einnig taka þeir við stjórn
öryggismála á svæðum sínum og
taka til í fjármálum stjórnarinnar.
Ísraelsher á að hverfa frá svæðum
sem hann hefur hertekið síðan í lok
september 2000. Einnig stöðva Ísr-
aelar alla frekari uppbyggingu
byggða gyðinga á hernumdu svæð-
unum og samþykkja að stofnað verði
sjálfstætt Palestínuríki.
 Stofnað verður bráðabirgðaríki
Palestínumanna með bráðabirgða-
landamærum. Efnt verður til al-
þjóðaráðstefnu um endurreisn efna-
hags Palestínumanna. Arabaríkin
taka aftur upp ýmis samskipti við
Ísrael sem þau hafa slitið vegna upp-
reisnar Palestínumanna. Alþjóðlegt
eftirlit með framkvæmd friðarsamn-
inganna hefst.
 Hafnar verða viðræður um end-
anlegan frið og eðlileg samskipti
ríkjanna tveggja, viðræðum ljúki
með samkomulagi 2005. Önnur al-
þjóðaráðstefna þar sem gengið verði
frá samningum um endanleg landa-
mæri, stöðu Jerúsalem, réttindi
flóttamanna og gyðingabyggðar á
hernumdu svæðunum.
Vegvísirinn
Vonarneisti kviknar
um frið í Palestínu
AP
Félagi í herskáum samtökum Palestínumanna, PLFP, hrópar slagorð gegn
Ísrael og Bandaríkjunum við útför á Gaza í gær. Grafnir voru tveir af
frammámönnum PLFP sem Ísraelsher drap með sprengjuflaug.
’ En vopnaðir hóp-ar á Gaza óttast líka
að hann muni ekki
hika við að stöðva þá
með valdi eins og
hann gerði er Dahl-
an stýrði þar örygg-
ismálum í eina tíð. ‘
Ný Palestínustjórn
Mahmuds Abbas getur
aukið friðarlíkur, segir í
grein Kristjáns Jóns-
sonar. En erfitt verður
að fá Ariel Sharon til að
slaka til, þar gegnir
þrýstingur Bandaríkja-
manna lykilhlutverki.
Mahmud Abbas
kjon@mbl.is
LEIÐTOGAR Suðaustur-Asíuríkja
og Kína hétu því í gær að berjast í
sameiningu gegn útbreiðslu bráða-
lungnabólgunnar, HABL, en þeir
hittust á skyndifundi í Bangkok í
Taílandi vegna málsins. Útbreiðsla
veikinnar hefur enn ekki náð há-
marki í Kína og var skýrt frá því í
gær að níu manns til viðbótar hefðu
látist þar í landi af völdum HABL.
Þá tilkynntu yfirvöld í Hong Kong
um tólf ný dauðsföll.
Alls hafa nú 354 manns látist af
völdum HABL í heiminum, lang-
flestir í Kína; alls 148. Tilkynnt hefur
verið um 5.300 smit í meira en tutt-
ugu löndum. Þar af eru 3.300 tilfelli í
Kína einu og sér. Þúsundum manna
er haldið í sóttkví í Peking, höfuð-
borg Kína, og víðar.
Eftir fundinn í Bangkok í gær
sendu Kínverjar og aðildarríki Sam-
taka Suðaustur-Asíuríkja (ASEAN)
frá sér sameiginlega yfirlýsingu.
Kemur þar fram að stefnt sé að því
að allir sem hyggist ferðast frá einu
aðildarríki ASEAN til annars verði
fyrst látnir undirgangast heilbrigð-
isskoðun. Suðaustur-Asíuríkin og
Kína urðu jafnframt sammála um að
deila öllum fyrirliggjandi upplýsing-
um um veikina, stuðla í sameiningu
að rannsóknum á HABL og halda al-
þjóðlega ráðstefnu um varnir gegn
veikinni eins fljótt og auðið er.
Munu ekki líða yfirhylmingar
Ráðamenn í Peking hafa verið
harðlega gagnrýndir fyrir að greina
ekki heiðarlega frá raunverulegu
ástandi mála í Kína í upphafi, en
þannig hafi glatast tækifæri til að
stöðva útbreiðslu veikinnar strax í
byrjun. Wen Jiabao, forsætisráð-
herra Kína, neitaði því hins vegar á
fréttamannafundi í Bangkok í gær
að leiðtogar ASEAN-ríkjanna hefðu
gagnrýnt Kínverja fyrir vinnubrögð
þeirra. Menn hefðu haft fullan skiln-
ing á vanda Kínverja.
„Staðan er enn mjög alvarleg í
Kína að því er varðar HABL,“ sagði
Wen. „Enn fjölgar tilkynntum tilfell-
um og faraldurinn hefur dreifst um
mörg svæði. Við þurfum að viður-
kenna að HABL verður til staðar um
langa hríð og mun skjóta aftur upp
kollinum.“
Wen sagði að Kínverjar hefðu lært
sína lexíu. „Þegar þessi faraldur
brast skyndilega á skorti okkur
reynslu á sviði forvarna og aðgerða
til að einangra veikina. Mótaðgerðir
okkar hafa engan veginn reynst full-
nægjandi. Tilteknar deildir [stjórn-
sýslunnar] í Kína hafa ekki gert
nóg.“
Viðvörun vegna Toronto aflétt
Alþjóðaheilbrigðisstofnunun
(WHO) mælir ekki lengur gegn því
að fólk ferðast til Toronto í Kanada
vegna lungnabólgufaraldursins. Gro
Harlem Brundtland, yfirmaður
WHO, greindi frá því í gær að við-
vörun stofnunarinnar vegna ferða til
Toronto verði formlega aflétt í dag,
miðvikudag, en stofnunin hefur var-
að við ástæðulausum ferðalögum til
borgarinnar vegna smithættu.
Reuters
Ferðamaður í Peking með andlits-
grímu til að verjast HABL.
Segjast
hafa lært
sína lexíu
Samræmdar
aðgerðir gegn
útbreiðslu HABL
Bangkok. AP, AFP.