Morgunblaðið - 30.04.2003, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MIKIL orka hefur farið í deilur
um fiskveiðistjórnunarkerfið á
undanförnum árum. Óhætt er að
fullyrða að deilurnar hafa beint
athyglinni frá ýmsum brýnni
verkefnum á sviði sjávarútvegs.
Í maí síðastliðnum voru gerðar
þær meginbreytingar á lögunum
um stjórn fiskveiða að nú er út-
gerðinni ætlað að greiða eigand-
anum, þjóðinni, fyrir afnotarétt-
inn af auðlindinni. Veiðigjaldið
markar því kaflaskil í um-
ræðunni um sjávarútvegsmál og
nú er lag að snúa sér að nýjum
verkefnum.
Sjávarútvegsráðuneytið hefur
lagt áherslu á að marka stefnu
um hvernig hið opinbera getur
skapað sjávarútveginum um-
gjörð sem ýtir undir frekari
verðmætaaukningu í greininni.
Skipaður var starfshópur sem
hafði það hlutverk að skilgreina
hvernig hægt væri að auka verð-
mæti sjávarfangs. Meginnið-
urstaða hópsins var sú að hægt
væri að auka verðmætið um 6%
á ári sem myndi þýða að það
gæti aukist úr 130 milljörðum
króna í um 240 milljarða króna á
næstu 12 árum. Gert er ráð fyrir
að hlutfallslega verði mest aukn-
ing í eldi sjávardýra og fram-
leiðsluverðmætin þar aukist úr 1
milljarði árið 2001 í 36 milljarða
árið 2012. Stofnaður hefur verið
sjóður um aukið verðmæti sjáv-
arfangs og hefur hann tekið til
starfa.
AVS-verkefnið verður unnið í
samvinnu margra aðila og ljóst
að það skarast að einhverju leyti
á við starfssvið ýmissa annarra
fjármögnunaraðila eins og Rann-
ís og Nýsköpunarsjóðs, auk ým-
issa erlendra sjóða. Verkefnin
geta verið allt frá grunnrann-
sóknum til þróunarverkefna. Til
þess að auka slagkraft sjóðsins
er góð samvinna milli fjármögn-
unaraðila forsenda fyrir því að
hægt sé að margfalda þá upp-
hæð sem kemur úr AVS-
verkefninu einu og sér.
Sjóðsstjórnin hefur þegar tek-
ið til starfa. Við skipun stjórnar,
mótun stefnu og starfsreglna
sjóðsins er lögð rík áhersla á
virkt samráð við hagsmunaaðila
og vísindasamfélagið. Innan
AVS-verkefnisins munu s
sérstakir verkefnahópar u
stök fagsvið og er þeim fa
nánari útfærsla og framk
á stefnu fyrir viðkomandi
Nú þegar hefur verið stof
hópur um fiskeldi og í far
inu er skipun líftæknihóp
um vinnslu og tækni, gæð
væla og um markaði og n
urðir.
Hættulegar hugmyn
um fyrningarleið
Í kosningunum 10. maí
kjósendur standa frammi
tveimur meginvalkostum.
ars vegar leið okkar sjálf
ismanna sem felst í því að
tryggja stöðugleika á öllu
um. Í sjávarútvegsmálunu
um við standa vörð um þa
efnahagslega ávinning sem
verandi stjórn fiskveiða h
fært okkur. Um leið vilju
leita leiða til að gera betu
vegar er það leið stjórnar
Aukið verðmæti sjávarf
Eftir Árna M.
Mathiesen
„Í sjávarútvegsmálunum viljum v
standa vörð um þann efnahagsle
ávinning sem núverandi stjórn fis
veiða hefur fært okkur. Um leið vi
við leita leiða til að gera betur.“
Á SÍÐASTLIÐNUM 12 árum
hefur orðið mikill vöxtur, nýsköp-
un og framþróun í skólamálum
hér á landi. Menntakerfið hefur
vaxið að umfangi og gæðum.
Áhugi stjórnvalda og kennara-
stéttarinnar á að laga mennta-
kerfið að nýjum aðstæðum og
nýta til fulls nýja upplýsingatækni
í fræðslumálum hefur ráðið miklu
um þessar framfarir. Þar hafa
stjórnvöld átt fulla samleið með
almenningi sem hefur sýnt mikinn
áhuga á þróun menntamála. Þjóð-
in hefur keppst við að efla þekk-
ingu sína og endurnýja sig í starfi
í krafti aukinnar menntunar.
Þegar litið er til þess hve þró-
unin hefur verið ör í mennta-
málunum er eftirtektarvert hve
mjög Samfylkingin og Vinstri
grænir leggja sig í líma við að
gera lítið úr vexti menntamálanna
og þeim árangri sem þjóðin hefur
náð á þessu sviði.
Talsmenn Samfylkingarinnar
virðast hafa sérstakt dálæti á töl-
um sem sýna að 17% Íslendinga á
aldrinum 24 til 65 ára séu með
háskólapróf og benda á að þessar
tölur séu hærri hjá þeim þjóðum
sem við berum okkur saman við.
Þessar tölur lýsa ástandi mennta-
mála eins og það var en varpa
litlu ljósi á þróun síðastliðinna
ára. En það er einmitt sú þróun
sem hefur vakið mikla athygli í al-
þjóðlegum samanburði. Þeir sem
eru 65 ára í dag áttu ekki þá fjöl-
breytilegu námsmöguleika sem
ungt fólk á nú og þess vegna er
hlutfall háskólamenntaðra lágt í
elstu aldurshópunum. Há-
skólastofnanir sem heyra undir
menntamálaráðuneytið eru í dag 7
talsins og aðgengi að háskólanámi
hefur aukist mikið þar sem upp-
bygging fjarnáms og símennt-
unarmiðstöðva um land allt opnar
fólki í dreifbýli aðgang að ýmsum
námsbrautum á framhaldsskóla-
og háskólastigi. Í deiglunni er
þróun háskólanámssetra sem
koma til með að bæta þennan að-
gang enn frekar.
Til þess að varpa ljósi á stöðu
mála nú er nauðsynlegt að skoða
yngri aldurshópana, t.d. hve hátt
hlutfall ungs fólks á aldrinum 30–
34 ára hefur lokið háskóla
Íslandi. Það eru 32,4% á m
meðaltal Evrópu er 23%. A
ursárgangi hér á landi ljúk
33,3% háskólaprófi á meða
altal OECD er 26%. Af þe
vel hve sterk staða okkar
þjóðlegum samanburði.
Samfylkingin hefur hald
fram að fjárframlög til fra
skóla hafi staðið í stað. St
reyndir tala öðru máli. Fr
ríkisins til framhaldsskóla
var rúmur 8,1 milljarður e
ið 2003 10,7 milljarðar. Þe
um 32% aukning. Þegar te
tillit til þess að þjóðinni he
fjölgað hafa framlög á íbú
um 26,2%.
Þegar framlög til framh
skóla, háskóla og námsaðs
eru borin saman á sama 5
tímabili hafa þau aukist um
40%. Framlög á íbúa hafa
um 33,5%. Í ljósi þessa er
athyglisvert að Samfylking
Menntamálin hafa haft
Eftir Tómas
Inga Olrich
„En svona er hin nýja umræðupól
sem Samfylkingin hefur leitt inn
lensk stjórnmál. Skattalækkun h
nú skattahækkun, aukin framlög
menntamála nefnast stöðnun.“
ÍSLENSKA þjóðfélagið hefur
lengi haft það orð á sér að vera
barnvænt samfélag, hér sé vel
tekið á móti börnum. Þannig hafa
Íslendingar viljað hafa sam-
félagið, og góð samstaða yfirleitt
verið um markmið í þeim málum,
þótt oft hafi greint á um leiðir.
Vinstrihreyfingin – grænt
framboð vill halda áfram á þessari
braut. Við höfum í aðdraganda
þessara kosninga lagt fram ýt-
arlega stefnu í fjölskyldumálum,
fjölskyldustefnu til að styrkja
þessa grunneiningu samfélagsins.
Nú sem aldrei fyrr er það lyk-
ilatriði að við hlúum að fjölskyld-
unni. Ekki síst þannig sköpum við
betra samfélag.
 Við viljum gera leikskólann
ókeypis í samstilltu átaki ríkis
og sveitarfélaga.
 Við viljum stuðla að styttingu
vinnuvikunnar.
 Við viljum að skattbyrði lág-
launafólks verði minnkuð.
 Við viljum efla grunn-
heilsugæslu og forvarnir, og af-
nema gjaldtöku sem veld
að fólk veigrar sér við að
þjónustuna.
 Við viljum hækka grunn
upphæð ótekjutengdra b
bóta fyrir alla aldurshóp
 Við viljum samfellt grun
heimabyggð til 18 ára al
efla framhalds- og háskó
í öllum landshlutum.
Þetta eru aðeins fáein af
Viljum við framfarir í velfer
Eftir Ólaf Þór
Gunnarsson
„Hvaða annar flokkur hefur sýnt
til að lofa framförum í velferðarm
í stað þess að vera með yfirboð u
skattalækkanir með tilheyrandi n
urskurði í kjölfarið?“
BIRNIRNIR LÁTA SJÁ SIG
Tvær rússneskar herflugvélar,svokallaðir „Birnir“ flugu inn áíslenzka loftvarnasvæðið síð-
astliðinn föstudag, án þess að tilkynna
sig til íslenzkra stjórnvalda. Vélarnar
voru á loftvarnasvæðinu í 25 mínútur.
Þrjár af fjórum orrustuþotum varnar-
liðsins á Keflavíkurflugvelli flugu til
móts við rússnesku vélarnar og fylgdu
þeim eftir þar til þær höfðu yfirgefið
loftvarnasvæðið. Talið er að flug vél-
anna nú tengist voræfingum rússneska
hersins, en Halldór Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra segir í Morgunblaðinu í
dag að hann muni krefja rússnesk
stjórnvöld um skýringu á atvikinu.
Á árum áður var algengt að sovézkar
herflugvélar færu inn á íslenzka loft-
varnasvæðið. Árin 1985 og 1986 kvað
svo rammt að heimsóknum þeirra að
flogið var til móts við um 170 vélar
hvort árið. Alls flugu orrustuþotur
varnarliðsins þrjú þúsund sinnum til
móts við sovézkar vélar árin 1962–
1991, en það ár liðu Sovétríkin undir
lok og heimsóknum „Bjarnanna“
fækkaði mjög. Síðast létu þeir sjá sig
1999.
Sú fækkun hefur bæði verið rakin til
friðsamlegri stefnu stjórnvalda í Rúss-
landi og þess, að rússneski loftherinn
hefði einfaldlega ekki getu til aðgerða
á Norður-Atlantshafi. Síðustu ár hefur
flugherinn hins vegar heldur sótt í sig
veðrið og umsvif hans farið vaxandi,
m.a. með æfingum af ýmsu tagi.
Skemmst er að minnast þess er Rússar
skipulögðu umfangsmiklar flugheræf-
ingar yfir hafsvæðinu umhverfis Ís-
land, sem áttu að hefjast 12. septem-
ber 2001. Allt stefndi í að æfingarnar
myndu raska verulega almennu far-
þegaflugi til og frá Íslandi, enda voru
þær ekki skipulagðar í neinu samráði
við íslenzk stjórnvöld. Æfingarnar
voru hins vegar blásnar af vegna
hryðjuverkanna í Bandaríkjunum dag-
inn áður en þær áttu að hefjast.
Atburðir á borð við æfingarnar fyrir
rúmlega hálfu öðru ári og atvikið á
föstudaginn sýna að Rússum þykir
ástæða til að minna á hernaðarmátt
sinn af og til. Þessir tilburðir valda því
að menn hljóta að spyrja að því í mikilli
alvöru hvort nokkurt einasta vit væri í
því að hætta að hafa orrustuþotur í
Keflavík eins og hugmyndir hafa verið
uppi um í bandaríska stjórnkerfinu af
og til á undanförnum árum.
Vera orrustuþotna í Keflavík er for-
senda þess að hægt sé að fylgjast í ná-
vígi með æfingaflugi á borð við það,
sem rússnesku „Birnirnir“ fóru á
föstudaginn. Enginn lítur lengur á
Rússland sem óvinveitt ríki. En hvaða
fullvalda ríki gæti unað því að erlendar
herflugvélar gætu flogið fyrirvara-
laust og án þess að tilkynna sig inn á
yfirráðasvæði þess, óáreittar og án
þess að með þeim væri fylgzt? Það er
spurning, sem hlýtur að verða að svara
í viðræðum Íslands og Bandaríkjanna
um framtíð varnarstöðvarinnar í
Keflavík.
Eins og Halldór Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra benti á í Morgunblaðinu
í gær og ítrekar í ummælum sínum í
blaðinu í dag, verður það væntanlega
eitt af fyrstu verkum forsætisráðherra
í nýrri ríkisstjórn að óska eftir fundi
með forseta Bandaríkjanna og ræða
varnarsamstarf landanna. Heimsókn
rússnesku „Bjarnanna“ sýnir hversu
mikilvægt er að haldið sé á þeim við-
ræðum af ábyrgð og festu og með varn-
arhagsmuni Íslands efsta á blaði.
KLÚÐUR KJÖRSTJÓRNA
Marga rak í rogastanz þegar framkom um síðustu helgi að veru-
legir ágallar hefðu verið á meðmæl-
endalistum þriggja framboða, sem
skilað var inn til yfirkjörstjórna í
Reykjavík vegna komandi alþingis-
kosninga; ekki hefðu allir á listunum
verið þess umkomnir að mæla með
viðkomandi framboðslista, t.d. bú-
settir í öðru kjördæmi.
Samkvæmt upplýsingum frá yfir-
kjörstjórnunum vantaði þannig 13
manns á meðmælendalista Frjáls-
lynda flokksins í Reykjavíkurkjör-
dæmi suður, 12 á lista Sjálfstæðis-
flokksins í kjördæminu og þrjá á
lista Nýs afls. Þá kom fram að einn
hefði vantað á meðmælendalista
Sjálfstæðisflokksins í norðurkjör-
dæminu. Framboðunum var gefinn
kostur á að finna nýja meðmælendur
í stað þeirra, sem var hafnað, sem
þau og gerðu.
Menn spurðu þó skiljanlega hvern-
ig gæti staðið á því að framboðin
skiluðu svona illa unnu verki, þar á
meðal framboð Sjálfstæðisflokksins,
sem hefur vel smurða kosningavél og
áratugalanga reynslu af vinnubrögð-
um í svona málum.
Á mánudag kom svo í ljós að ekk-
ert var athugavert við vinnubrögð
stjórnmálaflokkanna og meðmæl-
endalistarnir voru óaðfinnanlegir.
Yfirkjörstjórnirnar höfðu ranglega
hafnað meðmælendum með fram-
boðslistum framboðanna þriggja, að
sögn vegna villu í hugbúnaði.
Þetta mál er alvarlegra en kann að
virðast við fyrstu sýn. Í grónu réttar-
og lýðræðisríki eins og Íslandi verð-
ur að leggja áherzlu á að framkvæmd
kosninga sé óaðfinnanleg, allt frá
fyrsta skrefi í framboðsferlinu og þar
til síðasta atkvæðið hefur verið talið,
og farið í hvívetna eftir kosningalög-
um og -reglum. Í kosningalögum er
yfirkjörstjórnum falið mikilvægt eft-
irlits- og úrskurðarvald. Vinnubrögð
þeirra verða að vera afar vönduð, svo
þær njóti trausts hjá framboðunum
og hjá almenningi. Ef tölvuhugbún-
aður er notaður til að létta mönnum
störfin, þarf hann að vera margpróf-
aður til þess að tryggt sé að villur af
þessu tagi komi ekki upp.
Taka má undir ummæli Margeirs
Péturssonar, formanns fulltrúaráðs
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík, í
Morgunblaðinu í gær, en hann sagði
þar: „Lærdómurinn sem má draga af
þessu er sá, að það er ekki sjálfgefið
að lýðræðislegar leikreglur séu í
heiðri hafðar.“
Því miður hafa komið upp of mörg
dæmi á Íslandi á undanförnum árum,
við framkvæmd þingkosninga, sveit-
arstjórnarkosninga og prófkjör
stjórnmálaflokka, um að menn um-
gangist leikreglurnar af ónákvæmni
eða léttúð. Allt slíkt grefur undan
trausti á lýðræðiskerfinu.