Morgunblaðið - 01.05.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 1. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BANDALAG starfsmanna ríkis og bæja hef-
ur lagt fram ítarlega stefnu um breytingar í
skattamálum í kjölfar úttektar sem bandalag-
ið lét gera á skattkerfinu. Hugmyndir BSRB í
skattamálum fara hér á eftir en stöku milli-
fyrirsagnir styttar:
„Fyrir tæpu ári tók stjórn BSRB ákvörðun
um að ráðast í heildstæða úttekt á skattkerf-
inu. Í yfirlýsingu frá samtökunum segir að
ljóst hafi þótt að umræða um skattamál væri
að mörgu leyti komin í öngstræti og þörf væri
á nýrri nálgun af hálfu samtaka launafólks.
„Kanna bæri hvort beita ætti skattkerfinu á
nýjan hátt til að jafna og bæta kjör og afla
samneyslunni tekna. Þeir sem bera hag
launafólks fyrir brjósti hafa um árabil lagt of-
urkapp á hækkun skattleysismarka, nánast
einblínt á þau og jafnframt hamrað á nauðsyn
þess að hækka bótagreiðslur. Þessar kröfur
hafa að mati BSRB ekki skilað nægilegum ár-
angri. Nú stöndum við jafnframt frammi fyrir
því að margir stjórnmálaflokkar segjast
munu beita sér fyrir umtalsverðum skatta-
lækkunum á komandi kjörtímabili fái þeir
stuðning kjósenda í alþingiskosningunum. Að
óbreyttu kerfi myndi slíkt rýra tekjur ríkis-
sjóðs og stefna velferðarþjónustu okkar í tví-
sýnu. Við öllu þessu þarf að bregðast og vill
BSRB leggja sitt af mörkum til að tefla fram
hugmyndum sem sameina annars vegar rétt-
látt skattkerfi og hins vegar trausta tekju-
stofna fyrir velferðarþjónustu landsmanna.
Af þessum sökum telur BSRB mjög mikil-
vægt að við leitum nýrra leiða að markmiðum
okkar og hugsum upp á nýtt.
Upp úr hjólförunum
Það vill oft henda í baráttunni fyrir umbót-
um að menn hætti að hugsa í markmiðum
heldur festi þeir sig í þeim leiðum sem þeir
telja sig hafa fundið til að ná fram settum
markmiðum. Slíkt ber að sjálfsögðu að forð-
ast. Öll kerfi þurfa að vera í stöðugri endur-
skoðun og sífellt þarf að laga þau að breyttum
aðstæðum. Í skattamálum eru þær leiðir sem
farnar eru til að ná tilteknum markmiðum
hverju sinni ekki aðalatriði heldur niður-
staðan sem kemur fram í skilvirkni kerfisins
og áhrifum þess á ráðstöfunartekjur fólks.
Sem dæmi má taka skattleysismörk sem
hugsuð voru sem jöfnunartæki og leið til að
bæta kjör þeirra sem minni hafa tekjurnar.
Ef sú leið gagnast ekki sem skyldi þá þarf að
leita nýrra leiða. Við mótun skattastefnu
BSRB voru lögð til grundvallar tíu markmið
sem öll eru til þess fallin að auka kosti núgild-
andi staðgreiðslukerfis skatta – draga úr göll-
um þess, gera kerfið réttlátara en stuðla jafn-
framt að virkara og heilbrigðara hagkerfi.
10 markmið skattastefnu BSRB:
1. Að auka tekju- og aðstöðujöfnun
2. Að auka staðgreiðslu
3. Að lækka lægstu jaðarskatta umtalsvert
4. Að lækka hæstu jaðarskatta umtalsvert
5. Að auka samræmi í skattlagningu
6. Að taka upp samræmdar húsnæðisbætur
7. Að eyða skuldahvata gildandi vaxtabóta-
kerfis
8. Að einfalda skattkerfið
9. Að stórbæta og jafna kjör einstæðra for-
eldra og hjóna með lágar tekjur
10. Að hafa ekki umtalsverð áhrif á tekjur og
útgjöld ríkis og sveitarfélaga
Auka þarf kosti staðgreiðslukerfisins
Kerfið sem við nú búum við hefur bæði
kosti og galla. BSRB er sammála upphaf-
legum hugmyndum að baki staðgreiðslukerf-
inu sem tekið var upp árið 1988. Úttekt sam-
takanna á skattkerfinu hefur leitt til þess að
BSRB telur að ganga eigi enn lengra en nú er
gert og ná að fullu fram þeim ótvíræðu kost-
um sem kerfið býður upp á með því að færa
inn í mánaðarlega staðgreiðslu þá tekju- og
aðstöðujöfnun sem í kerfinu felst. Með þeim
hætti yrði staðgreiðslukerfið nýtt til fulls til
að draga úr sveiflum í ráðstöfunartekjum og á
það sérstaklega við um ráðstöfunartekjur
láglaunafólks. Þannig vill BSRB að full stað-
greiðsla sé á öllum bótarétti þeirra sem orðið
hafa fyrir atvinnumissi, örorku eða eru komn-
ir á ellilífeyri. Með aukinni staðgreiðslu bóta, í
stað eftirágreiðslna, taka bótagreiðslur mið af
breytilegum aðstæðum eins og þær eru á
hverjum tíma á skilvirkan og skjótvirkan
hátt.
Skattar á fyrirtæki og arðgreiðslur
Á undanförnum árum hefur sköttum verið
létt af fyrirtækjum og efnafólki á stórtækan
hátt án þess að hið sama hafi verið látið gilda
um launafólk. Árið 1990 nam fyrirtækja-
skattur 50% en hefur nú verið lækkaður í
18%. Skattur á arðgreiðslur hefur einnig ver-
ið lækkaður verulega, eða úr almennu tekju-
skattshlutfalli sem nú er 38,55 og niður í 10%
en þetta var gert um leið og fjármagnstekju-
skatti var komið á árið 1997. Tekju-
skattsprósentan er nú svipuð og hún var í
byrjun tíunda áratugarins og allar götur frá
því staðgreiðslan var tekin upp hafa skatt-
leysismörk ekki þróast í samræmi við verð-
lag. Árið 1993 var tekið upp sérstakt há-
tekjuskattþrep sem nam 5%.
Samræmingar er þörf
Það misræmi sem hefur skapast í skatt-
lagningu launafólks annars vegar og fyrir-
tækja og fjármagns hins vegar hefur leitt til
þess að einstaklingar leita leiða til að mynda
um sig rekstur og skilgreini tekjur sínar sem
tekjur fyrirtækis og arðgreiðslur. Forsvars-
menn sveitarfélaga telja sig sjá fram á millj-
arða tekjutap vegna þessara breytinga á
skattkerfinu. Í ljósi þessa telur BSRB margt
mæla með því að samræmdir verði skattar á
launatekjur, tekjur fyrirtækja og á fjármagn.
Íslenskt samfélag er að breytast
Íslenskt samfélag hefur tekið miklum
breytingum á undanförnum árum. Í landinu
er stór hópur fólks sem telur eignir sínar í
hundruðum milljóna á meðan aðrir hafa lítil
efni og sumir búa við sára fátækt. Kjaramis-
réttið birtist ekki fyrst og fremst í þeim laun-
um sem fólki eru greidd heldur mala auð-
menn gull sitt í fjármálakerfi landsins og taka
hagnaðinn út í formi arðs og vaxtagróða. Frá-
leitt er að slíkar ofurtekjur séu skattlagðar á
annan hátt en tekjur af launavinnu.
Vankantar skatta- og millifærslukerfis
Skattkerfið hefur ýmsa vankanta og hið
sama gildir um millifærslukerfið, þ.e.a.s.
fyrirkomulag barnabóta, vaxta- og húsaleigu-
bóta. Vandinn er sá að þegar gerðar hafa ver-
ið breytingar á einhverjum þessara þátta,
skattprósentunni, persónuafslættinum eða
einstökum bótaþáttum hefur það iðulega ver-
ið gert þröngt og afmarkað án tillits til ann-
arra þátta. Þá hafa viðhorf til tekjutengingar
bóta verið afar breytileg í áranna rás og hafa
menn sveiflast á milli þess hvort tekjutengja
eigi bætur eður ei án þess að reynt hafi verið
að finna nýjar leiðir í samspili skatta og bóta-
greiðslna. Hugmyndir BSRB ganga út á að
framangreind tíu markmið nái öll fram að
ganga samtímis. Þar af leiðandi verður að
skoða gagnverkandi áhrif kerfisins heildstætt
og þeirra tillagna sem fram eru settar.
Lækka þarf jaðarskatta
Jaðarskattar eru mjög háir hér á landi. Það
sem hér er átt við er að greiðslur úr Almanna-
tryggingum og vegna bóta eru mjög tengdar
tekjum og eru þess valdandi að þeim mun
meiri tekna sem einstaklingurinn aflar þeim
mun meira skerðast greiðslur til hans. Hæstu
jaðarskattar standa nú í 58,55%. Það hefur
verið krafa allra helstu almannasamtaka í
landinu, bæði samtaka launafólks og samtaka
aldraðra og öryrkja, að lækka jaðarskatta.
Lækkun á jaðarsköttum er hægt að ná fram
án þess að horfið sé frá tekjutengingu bóta og
ganga hugmyndir BSRB út á það.
Styrkja þarf tekjugrunn hins opinbera
Ef skorið er niður í sköttum kemur það ein-
hvers staðar fram; annaðhvort í niðurskurði á
framkvæmdum og þjónustu hins opinbera
eða í gjaldtöku við þjónustuna. Hvorugt sætt-
ir BSRB sig við enda kemur það sér verst fyr-
ir efnalítið fólk sem þarf að reiða sig á
velferðarþjónustuna. Okkar markmið er að
reyna að ná fram skattkerfisbreytingum án
þess að skerða tekjur ríkis og sveitarfélaga.
Þvert á móti teljum við mikilvægt að efla og
styrkja tekjugrunn ríkissjóðs og sveitarsjóða
og það er grundvallaratriði af hálfu BSRB að
þær skattkerfisbreytingar sem ráðist yrði í
dragi ekki úr tekjum hins opinbera þegar til
lengri tíma er litið.
Láglauna- og millitekjufólk efst á blaði
Eitt helsta markmið BSRB er að auka ráð-
stöfunartekjur lág- og millitekjufólks. Þær
tillögur sem samtökin hafa í smíðum ganga
gagngert út á þetta með nýju samspili per-
sónuafsláttar, skatta og bótagreiðslna. Þessu
markmiði er náð gagnvart öðrum hópnum
með stórauknum millifærslum en hinum með
skattalækkunum. Allt miðar að því að nýta
fjármuni á sem allra markvissastan hátt. Hér
á eftir verður gerð grein fyrir helstu nýjung-
unum sem hugmyndir BSRB fela í sér.
Persónuafsláttur og skattprósentan
Almenn hækkun skattleysismarka kostar
ríkissjóð 800 milljónir króna á ári fyrir hverj-
ar eitt þúsund krónur. Kjarabótin af eitt þús-
und króna hækkun skattleysismarkanna er
385 krónur sem ekki getur talist mikið fyrir
tekjulágt fólk. BSRB telur hins vegar að með
því að afkomutengja skattleysismörkin sé
grundvöllur til að færa almenna skattpró-
sentu verulega niður. Afkomutenging per-
sónuafsláttar taki mið af tekjum en að öðru
leyti taki afkomutengingin í skatta- og milli-
færslukerfinu einnig mið af eignum í ríkari
mæli en nú er gert og verði þá miðað við fast-
eignamat eigna. BSRB telur sig hafa fundið
raunhæfar leiðir til að auka ráðstöfunar-
tekjur láglauna- og millitekjufólks. Með til-
lögum sínum vill BSRB gera skattkerfið
betra og virkara stjórntæki til að draga úr
tekju- og aðstöðumun.
Bætur til lágtekju- og millitekjuhópa
Í skattahugmyndum BSRB er gert ráð
fyrir því að stórbæta stöðu þeirra sem lægst
hafa launin eða eru á millitekjum. Við viljum
samræma stuðning til þeirra sem kaupa eða
leigja húsnæði þannig að vaxtabætur og
húsaleigubætur verði færðar undir sama hatt.
Stuðningur við íbúðakaupendur verði ekki
skuldatengdur eins og nú er heldur verði litið
á hann sem einstaklingsbundinn rétt til
stuðnings við að afla húsnæðis. Varðandi
barnabætur er nauðsynlegt að stórauka
stuðning við láglauna- og millitekjuhópa og er
hugmynd BSRB sú að allar þessar bætur
verði sameinaðar í einu heimiliskorti sem nýt-
ist á sama hátt og skattkort gerir nú. Með
þessu móti yrði unnt að koma á staðgreiðslu
bæði í sköttum og millifærslum.
Skattaráðstefna í haust
Í haust er ætlun okkar að boða til skatta-
ráðstefnu þar sem við kynnum rækilega út-
færðar tillögur BSRB um lagfæringar á
skattkerfinu.“
BSRB setur fram hugmyndir í skattamálum undir kjörorðinu Hugsum upp á nýtt
Leitað réttlátara skattkerfis
EFTIRFARANDI yfirlýsing hefur
borist frá Sverri Hermannssyni, al-
þingismanni Frjálslynda flokksins:
„Vegna rangfærslna tveggja for-
ystumanna Framsóknarflokksins
um afstöðu mína í stóriðjumálum á
Austurlandi skal þetta tekið fram:
1. Ég varð fyrstur til þess á allfjöl-
mennum fundi á Reyðarfirði í apr-
íl 1999 að benda á að Austfirðingar
skyldu hverfa frá hugmyndum um
virkjun Eyjabakka og snúa sér að
Kárahnjúkum. Þessu var ekki vel
tekið af framsóknarmönnum þá.
Það hefir enda margsinnis komið
fram, að ég er fylgjandi virkjun við
Kárahnjúka, enda þótt ég hafi bent á
tvennt í því sambandi sem vekur mér
ugg:
Sandbakkarnir ógnvænlegu sem
myndast við lækkun virkjunarlóns-
ins og áhrif sem Lagarfljót og um-
hverfi þess kann að verða fyrir þegar
Jöklu er veitt yfir í Fljótsdal.
2. Afstaða mín til stóriðju í Reyðar-
firði er öllum löngu kunn eystra.
Ég lagði mig mjög fram um árang-
ur í þeim efnum á sínum tíma en
hafði ekki erindi sem erfiði.
Ég er og hefi verið þeirrar skoð-
unar að stóriðja eigi að vera auka-
stoð í atvinnulífi okkar. Á síðustu
tímum hafa mörg alvarleg aðvörun-
armerki á loft komið vegna meng-
unar frá stóriðjuverum, sérstaklega
áliðju, og þurfa menn því í framtíð-
inni að skoða sig miklu betur um
bekki í þeim efnum en áður. Miklum
vonbrigðum valda fréttir um meng-
unarvarnir sem áformaðar eru í hinu
nýja iðjuveri Alcoa í Reyðarfirði.
3. Ég var svarinn andstæðingur
samningsgerðar við Norðmenn
um stóriðjuna eystra. Héðan af
mega mín rök og reynsla liggja í
þagnargildi.
4. Ég var mjög gagnrýninn á þau
vinnubrögð sem viðhöfð voru við
samninga við Alcoa. Landsstjórn-
armenn með framsóknarmenn í
fararbroddi, og þæga þjóna í
Landsvirkjun, lögðust á fjóra fæt-
ur og grátbáðu álfurstana amer-
ísku að koma og semja um álver
strax og undir eins fyrir alþing-
iskosningar á Íslandi. Leikur eng-
inn vafi á að í því máli mun utan-
ríkisráðherrann hafa leitað eftir –
og fengið – aðstoð stjórnvalda þar
í landi. (Kannski hefir Halldór tal-
ið sig skuldbundinn að launa þann
greiða og þess vegna gerzt lauten-
ant í her Bush í Írak ásamt Að-
alritara.)
Af þessum ástæðum má öllum
ljóst vera að samningur Landsvirkj-
unar og Alcoa er afleitur fyrir Ís-
land. Ég veit um hvaða orkuverð var
samið. Það kemur aldrei til með að
nálgast þær fjárhæðir sem við þörfn-
umst ef dæmið ætti að ganga upp
fjárhagslega. En – sem jafnan áður
hugsa forystumennirnir: Fallið kem-
ur eftir okkar dag. Við verðum aldrei
kallaðir til ábyrgðar enda stignir nið-
ur úr hásætunum, þegar full reynsla
fæst á málið. En við þörfnumst at-
kvæðanna strax.
Af framangreindum ástæðum kom
aldrei til greina að undirritaður
greiddi atkvæði sitt með fyrrgreind-
um samningum á Alþingi og tæki þar
með ábyrgð á þeim.
Að lokum: Það liggur nú ljóst fyr-
ir, sem margan grunaði, að Lands-
virkjun vildi fara sínu fram vegna
Norðlingaöldu og Þjórsárvera og
sniðganga neyðarúrskurð ráðherra.
Ljóst er einnig að þetta er gert með
vitund og vilja iðnaðarráðherra. Af
þessu tilefni mun sá sem hér heldur
á penna héðan af beita öllu afli sínu
og áhrifum til þess að horfið verði frá
frekari virkjunarframkvæmdum á
svæðinu. Við eigum ærna virkjana-
kosti í jörðu og á, og þurfum þess
vegna ekki að hætta á að eyðileggja
eina af dýrmætustu náttúruperlum
heims vegna orkuöflunar.
Það hlýtur að verða verkefni fyrir
nýja ríkisstjórn að taka til endur-
skoðunar skipulag og stjórnarhætti
Landsvirkjunar. Þar virðist þurfa að
stemma á að ósi og kenna mönnum
nýja siði.“
Yfirlýsing frá Sverri Hermannssyni
ATHUGASEMD frá Svanfríði Jón-
asdóttur alþingismanni: „Á aðalfundi
Samtaka atvinnulífsins gerði for-
sætisráðherra niðurstöður auðlinda-
nefndar og meint svik stjórnarand-
stöðunnar að umræðuefni. Ég átti
sæti í nefndinni og hef verið talsmað-
ur míns flokks í þessum málum. Ég
vil ógjarnan sitja eftir með svika-
stimpil né heldur að þær tillögur sem
ég lagði nafn mitt við séu affluttar.
Ég vil þess vegna koma eftirfarandi
athugasemdum við orð ráðherra á
framfæri.
1. Auðlindanefndin lagði ekki til að
gjald yrði lagt á sjávarútveginn um-
fram aðrar atvinnugreinar. Hún
lagði til að greitt yrði fyrir afnot af
öllum takmörkuðum auðlindum í
þjóðareign eða þjóðarforsjá. Það á
t.d. við um vatnsréttindi til virkjana,
auðlindir á eða undir sjávarbotni,
fjarskiptarásir og fiskimiðin.
2. Mikilvæg grundvallarforsenda til-
lagna nefndarinnar var að inn í
stjórnarskrá kæmi ákvæði um þjóð-
areign þar sem skilgreind yrði bæði
réttarstaða eiganda auðlindarinnar,
þ.e. þjóðarinnar, og einnig þeirra
sem fá að nýta auðlindir í þjóðareign.
Þarna brást forsætisráðherra sjálfur
og hans flokkur, þar sem tillaga um
slíka breytingu kom ekki fram þrátt
fyrir gefin fyrirheit.
3. Varðandi sjávarútveginn lagði
auðlindanefnd til tvær leiðir, fyrn-
ingarleið og veiðigjaldsleið. Sú leið
sem ríkisstjórnin valdi og kallaði líka
veiðgjaldsleið er þó ólík þeim báðum.
4. Samfylkingin taldi fyrningarleið-
ina líklegri til að skapa sátt í sam-
félaginu þar sem hún opnaði frekar
leið til nýliðunar og tryggði meira
jafnræði með þeim sem vilja gera út
á Íslandsmið. Með henni gæfist einn-
ig færi á samningum við útvegsmann
um veiðiheimildir til lengri tíma. Þá
væri eðlilegra að útvegsmenn sjálfir
réðu verðinu á veiðiheimildunum en
að stjórnmálamenn gerðu það. Þessi
rök voru öll tínd út úr rökum auð-
lindanefndar. Við frábiðjum okkur
því svikabrigsl forsætisráðherra.
Ég vil svo í lokin halda því til haga
að stóri ávinningurinn af starfi auð-
lindanefndar var auðvitað sá, að það
náðist samkomulag um að rétt væri
að þeir sem fá að nýta sameiginlegar
auðlindir greiddu fyrir það. Þar með
var lokið langri deilu um það mál. Nú
tökumst við á um aðferðir. Það er
stefna Samfylkingarinnar að þar
njóti bæði atvinnugreinar og fyrir-
tæki jafnræðis.“
Athugasemd frá
Svanfríði Jónasdóttur