Morgunblaðið - 02.05.2003, Blaðsíða 18

LISTIR
18 FÖSTUDAGUR 2. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SÖGU þessarar leikgerðar má
rekja aftur til ársins 1998 þegar Neil
Haigh las þriggja ára gamla enska
þýðingu Bernards Scudders á skáld-
sögu Einars Más Guðmundssonar,
Englum alheimsins. Vísir að sýning-
unni var tæpu ári síðar fluttur á Ís-
landstengdri menningarhátíð leik-
hópsins Icelandic Take Away
Theatre í London – fimmtán mín-
útna langur leiklestur. Þessi rúm-
lega klukkutíma langa sýning var
svo þróuð fyrir Laurence Batley-
leikhúsið í Huddersfield í Jórvíkur-
skíri og var flutt á leiklistarhátíð í
Búdapest 2001 – þar sem hún hlaut
verðlaun gagnrýnenda – og í leik-
húsinu Gilded Balloon á útjaðri
(Fringe) Edinborgarhátíðarinnar
2002 þar sem hún hlaut töluverða at-
hygli og enn og aftur góðar viðtökur
í blöðum. Nú hefur leikhópnum verið
boðið að sýna einleikinn um tveggja
vikna skeið í Gate-leikhúsinu í Nott-
ing Hill í London frá 7.–23. maí – alls
16 sýningar. Ákveðið var að sýna
leikgerðina einu sinni í Tjarnarbíói
til að gefa áhorfendum hér á landi
tækifæri til að sjá sýninguna og gera
aðstandendum hennar kleift að afla
fjár til að gera hana enn betur úr
garði fyrir Lundúnaförina.
Það er nokkuð sérstök upplifun að
fylgjast með þessari sýningu á
ensku. Fjölmörgum íslenskum les-
endum og áhorfendum finnst efnið
sennilega mjög íslenskt, enda nokk-
uð bundið við hið fræga geðsjúkra-
hús á Kleppi og ýmsar hræringar í
íslensku þjóðfélagi eftirstríðsár-
anna. En í raun er efniviðurinn sam-
mannlegur og sérstaða sögusviðsins
virðist einhvern veginn undirstrika
fyrir erlendum áhorfendum að þján-
ingar aðalpersónunnar eiga sér sam-
svörun um heim allan.
Flestir Íslendingar hafa lesið
Engla alheimsins á frummálinu og/
eða séð kvikmyndina. Sem dæmi um
hve hvort tveggja hefur slegið í gegn
hér á landi má nefna að skáldsagan
var vinsælasta bókin til útlána í
Borgarbókasafninu a.m.k. bæði árin
1999 og 2000, sex og sjö árum eftir
að hún var gefin út 1993, og kvik-
myndin var mest sótta kvikmynd á
árinu 2000 hér á landi og skaut þar
öllum erlendum myndum ref fyrir
rass.
Sagan hefur því borið hróður Ein-
ars Más Guðmundssonar víða: Hann
hlaut bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs árið 1995 fyrir söguna sem
hefur komið út í 20 þjóðlöndum, nú
síðast í Kína. Kvikmyndin hefur
hlotið ýmsar viðurkenningar erlend-
is auk þess að vinna mörg Edduverð-
laun hér árið 2000, m.a. var hún út-
nefnd mynd ársins.
Fleiri hafa komið auga á þá
dramatísku möguleika sem felast í
verkinu og hve vel það hentar sem
efniviður í einleik. Í júní 2000 var
danskur einleikur byggður á sög-
unni fluttur í Smíðaverkstæði Þjóð-
leikhússins – leikgerð Ditte Marie
Bjerg, Ryzard Taedling og Henriks
Prip byggð á danskri þýðingu Eriks
Skyum-Nielsen. Þar vakti leikmynd
Jespers Corneliussen mikla athygli
enda tók öll sýningin mið af henni.
Hin enska leikgerð sögunnar sem
hér er til umfjöllunar fer þveröfuga
leið. Í stað þess að stílfæra söguna í
njörvuð þrengsli sem eru táknræn
fyrir aðstöðu og líðan aðalpersón-
unnar Páls er rúmt um hann á svið-
inu innan um leikmynd Guðrúnar
Øyahals sem mynduð er af kunnug-
legum formum er virðast búin ein-
hverjum annarlegum eiginleikum.
Leikarinn gæti valsað um leikmynd-
ina en hann heldur mest til í miðju
rýminu og ýmist bregður upp leikn-
um svipmyndum úr lífi sínu eða segir
frá því sem á daga hans hefur drifið.
Í stað þess að tákngera þjáningar
Páls er hann einfaldlega sýndur sem
aðlaðandi, geðugur piltur – sögu-
maður staðsettur á óskilgreindum
stað í alheiminum sem lítur um öxl
og reynir að henda reiður á lífshlaupi
sínu.
Þessi nálgun við söguna leysir
efniviðinn úr læðingi. Þar sem Páll,
þessi geðugi piltur, leiðir áhorfendur
um hugarheim sinn og endurminn-
ingar og staldrar við helstu kenni-
leiti upplifa þeir söguna út frá þrem-
ur útgangspunktum. Einn þeirra er
að Páll er í upphafi venjulegur piltur.
Annar að áhorfendur gera sér grein
fyrir að hann berst vonlausri baráttu
gegn ofurefli sjúkdóms og skilnings-
og skeytingarleysis umhverfisins
sem hann hefur enga stjórn á og
hinn þriðji að áhorfendur sjá óhjá-
kvæmilega hin ýmsu atriði sýning-
arinnar með hans augum enda segir
hann sjálfur frá og túlkar frásögnina
eftir sínu höfði. Áhorfendur gera
þannig ósjálfrátt hans sjónarhorn að
sínu, þeir fá að fylgjast með hlut-
unum innan frá í ríkari mæli en gefst
kostur á í öðrum útgáfum. Hér fellur
veröld Páls saman innan frá og hann
verður varnarlaus undir brotunum
án þess að fá rönd við reist.
Neil Haigh er umfram allt heil-
steyptur í leik sínum, blátt áfram og
eðlilegur. Í sýningunni undirstrika
hann og Ágústa Skúladóttir leik-
stjóri eðli fórnarlambsins sem geng-
ur eins og rauður þráður í gegnum
allar gerðir sögunnar. Neil fær
áhorfendur í lið með sér með per-
sónutöfrunum og hæglát túlkun
hans nær inn að innstu hjartarótum.
Það er þyngra en tárum taki að
horfa á Angels of the Universe og
ígrunda örlög aðalpersónunnar.
Óhjákvæmilega hvarflar hugurinn
til þeirra fjöldamörgu sem sjá vænt-
ingar sínar um framtíðina renna út í
sandinn og sjá sér þann kost vænst-
an að binda enda á líf sitt.
Þau atriði í kvikmyndinni Englum
alheimsins sem vöktu einna mesta
athygli sýndu félaga Páls á Kleppi,
skrýtna karaktera sem áttu með
honum góða stund á Grillinu. Þessar
skemmtisögur verða í munni Neils
Haigh dæmi um ungan mann í skelfi-
legri aðstöðu sem reynir eftir megni
að bregða upp kímilegu hliðunum á
tilverunni. Þær undirstrika meira en
nokkuð annað trega þann er gegn-
sýrir verkið: ungur maður reynir að
benda á spaugilegar hliðar hörmu-
legrar hnignunar andlegrar heilsu
sem endar með því að hann sviptir
sig lífi.
Þrátt fyrir þetta sjónarhorn á sög-
una er sýningin allt annað en leið-
inleg og þung; aðstandendur hennar
hafa fundið svo ótal aðferðir til að
koma efninu til skila, þeir kunna að
slá á létta strengi án þess að eyði-
leggja heildaráhrifin. Framburður
Neils Haigh í bland við yndislega
þýðingu Bernards Scudders gefa
henni svo skemmtilegan enskan blæ
– séð í gegnum þessi gleraugu verð-
ur íslenskt þjóðfélag jafn órökrænt
og geðsjúkdómur Páls. Í leikgerð-
inni tekst á sama tíma að draga fram
kjarna þessarar skáldsögu Einars
Más og varpa á hana nýju ljósi. Það
verður athyglisvert að fylgjast með
hvernig viðtökur sýningin fær í
Lundúnum.
Þyngra en tárum taki
LEIKLIST
The Icelandic Take Away Theatre
Höfundur skáldsögu sem leikurinn er
byggður á: Einar Már Guðmundsson. Þýð-
andi: Bernard Scudder. Höfundur leik-
gerðar: Neil Haigh. Leikstjóri: Ágústa
Skúladóttir. Hönnuður leikmyndar. Guð-
rún Øyahals. Leikari: Neil Haigh. Þriðju-
dagur 15. apríl.
ANGELS OF THE UNIVERSE
Sveinn Haraldsson
Ljósmynd/Friðrik Tryggvason
„Neil Haigh fær áhorfendur í lið með sér með persónutöfrunum og hæglát
túlkun hans nær inn að innstu hjartarótum.“
Vaka-Helgafell hef-
ur gefið út í kilju
glæpasöguna Syn-
ir duftsins eftir
Arnald Indriðason.
Synir duftsins var
fyrsta bók Arnaldar
og kom hún út árið
1997.
Sagan hefst á
því að Daníel, sem
er fertugur sjúklingur á geðsjúkrahúsi í
Reykjavík, fremur sjálfsmorð. Á sama
tíma kveikir eldri maður í sér en hann
hafði verið kennari Daníels á sjöunda
áratugnum. Þegar bróðir Daníels reynir
að finna hvað tengdi þessa tvo menn
saman kemst hann að því að á árum
áður voru gerðar lyfjatilraunir á börnum
sem gengu of langt ...
Vegur Arnaldar Indriðasonar hefur
vaxið mjög á liðnum árum. Bækur
hans njóta geysilegra vinsælda hér á
landi og koma nú út víða um lönd.
Hann hlaut Glerlykilinn - Norrænu
glæpasagnaverðlaunin árið 2002 fyrir
Mýrina.
Bókin er 290 blaðsíður að lengd.
Ragnar Helgi Ólafsson hannaði kápu
en bókin er prentuð í Danmörku. Leið-
beinandi útsöluverð er kr. 1.599,-
Kilja
Salurinn kl. 20. Frumflutt
verða verk nemenda sem
stunda nám á I. og II. ári í
tónsmíðadeild Tónlistar-
skólans í Reykjavík. Efnis-
skrá er fjölbreytt, einleiks-
verk fyrir flautu og píanó
og verk fyrir strengja-
kvartett og blásarakvartett
ásamt tölvu- og raftónlist.
Öll verkin eru flutt af nem-
endum Tónlistarskólans í
Reykjavík. Nemendur úr
tónsmíðadeild eru Jóhann-
es Snorrason, Herjólfur
Hrafn Matthíasson, Einar Torfi Einarsson, Kolbrún Hulda Tryggvadóttir,
Stefán Steinsson og Páll Tómas Viðarsson. Aðgangur ókeypis.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Tónlistarhús Kópavogs
BREIÐFIRÐINGAKÓRINN
verður með tónleika í Fella- og
Hólakirkju á laugardaginn
kl.17. Stjórnandi kórsins er
Hrönn Helgadóttir og ein-
söngvari Ingibjörg Sigur-
björnsdóttir, undirleikari er
Guðríður Sigurðardóttir. Efn-
isskráin er í léttari kantinum og
með rómantísku ívafi. Kórinn
var endurvakinn eftir áratuga
langt hlé á haustdögum 1997.
Kórfélagar eru 50 auk söng-
stjóra.
Breiðfirð-
ingakórinn
syngur
SARI Maarit Cedergren mynd-
höggvari heldur þessa dagana sýn-
ingu í glugga Meistara Jakobs gall-
erís, Skólavörðustíg 5 og einnig inni í
galleríinu.
Þar sýnir Sari Maarit steyptar lág-
myndir þar sem hugmyndin er að
endurspegla hið hversdagslega veður
sem við upplifum daglega umhverfis
okkur og þann mikla fjölbreytileika
og hreyfingu sem búa í veðrabrigðum
s.s. rigningu, úða, þoku, dalalæðu,
mistri, skafrenningi og snjó. Ætlunin
er að taka þessi óáþreifanlegu hugtök
og setja þau í áþreifanlegan þrívídd-
armassa. Stærsti hluti myndarinnar í
hverju verki fyrir sig verður til við
samspil ljóss og skugga sem kalla
fram myndina.
Sýningin er í beinum tengslum við
einkasýningu Sariar Maarit sem
stendur nú yfir í Slúnkaríki á Ísafirði.
Sýningin í Meistara Jakob galleríi
stendur til 7. maí, og er opið 11 – 18
virka daga og 11- 14 laugard.
Lágmyndir
í glugga
♦ ♦ ♦