Morgunblaðið - 02.05.2003, Qupperneq 34

stjórnmálum. Fyrir það og fyrir ein-
staklega góð samskipti vil ég á skiln-
aðarstundu þakka. Ritstjórn Nord-
isk Tidskrift og samstarfsmenn
sakna góðs liðsmanns. Við Haraldur
sendum Guðrúnu, börnum hans og
öðrum ástvinum einlægar samúðar-
kveðjur.
Snjólaug Ólafsdóttir.
Glaðlyndi og leikgleði var aðals-
merki hans og leyndi sér aldrei í fasi.
Eins öruggt og sólin reis á hverjum
morgni kom hann eins og storm-
sveipur til verkefna hvers dags. Í
tuttugu ár vann ég með Birni Jó-
hannssyni á Morgunblaðinu og ég sá
hann aldrei ganga rólega. Hann var
einfaldlega ekki smíðaður til þess.
Það var gott að eiga hann að, það var
gott að búa við vináttu hans.
Björn var eitt af höfuðankerum
ritstjórnarinnar, frábær blaðamað-
ur, fréttastjóri og stjórnandi. Hann
var mjög kappsfullur og metnaðar-
gjarn fyrir hönd Morgunblaðsins og
lesenda þess og léttleiki hans smitaði
alla sem komu við sögu. Hann kunni
svo vel að fá menn til að vinna með
sér og lykillinn var sá að hann treysti
sínum mönnum. Það var svo oft sem
maður sá að þetta traust skilaði frá-
bærum árangri og allt varð léttara í
annars mjög flóknu og vandasömu
starfi blaðamanns sem skilar efni til
að segja frá fyrst og fremst en ekki
selja á kostnað staðreynda sem eru
minna forvitnilegar.
Björn var prakkari af Guðs náð og
góður sögumaður, enda miðlaði hann
óspart skemmtisögum til gesta og
gangandi, en þó fyrst og fremst til
vinnufélaganna. Brosið hans og
augnsvipurinn þegar svo bar til lýstu
engu öðru en blússandi vellíðan.
Stundum gat Björn orðið all óða-
mála í hita leiksins, en það vandi
okkur blaðamennina einfaldlega á að
hlusta hraðar en ella. „Við verðum að
ná þessu,“ sagði Björn oft þegar
hann hafði ákveðinn augastað á frétt
sem ýmislegt var óljóst um, en Björn
gat verið yndislega ýtinn og ein-
hvernveginn fékk hann mann til þess
að hugsa sem svo að þótt allar leiðir
virtust lokaðar, þá væri alltaf ein leið
eftir, það þyrfti bara að finna hana.
Þetta bregst aldrei ef hugarfarið er
rétt.
Það voru mikil hlunnindi að vinna
með Birni Jóhannssyni. Þau sjónar-
mið sem maður lærði af Birni eru
eins konar líftrygging og þá líftrygg-
ingu þarf aldrei að endurnýja svo
lengi sem lifir. Því þau byggjast á
rótum vinarþels og trausts milli
manna. Sá andi Morgunblaðsmanna
er öflugur.
Megi góður Guð styrkja eftirlif-
andi og varðveita þá, minningin um
Björn Jóhannsson er gott og dýr-
mætt fararnesti í lífsins leik. Á hinn
bóginn er víst að það er skemmti-
legra hinumegin núna, það fylgir
glaðlyndi og leikgleði
Árni Johnsen.
Líklega hef ég kynnst Birni Jó-
hannssyni best þegar hann m.a.
hafði þann starfa á Morgunblaðinu
að taka á móti umsögnum um bækur
og annast samskipti við gagnrýnend-
ur, útgefendur, höfunda og fleiri. Þá
kom oft í hans hlut að skipta verkum
milli gagnrýnenda. Það er ekki
þrautalaust. En Björn vann þetta
verk vel og skipulega í krafti reynslu
sinnar af ritstjórn og fréttastjóra-
starfi.
Hratt og ákveðið þurfti að vinna.
Umsögn var þó sjaldan unnt að
skrifa jafnhratt og frétt en umsögn
er líka frétt. Stundum voru umsagn-
ir undirritaðs svo margar að við lá að
þær sköguðu hátt upp í fjölda daga í
árinu. Það var þegar við bættust um-
sagnir um leiksýningar og menning-
arrýni.
Þetta hefur breyst núna þegar
gagnrýnin er í margra höndum.
Ýmsan vanda sem kom upp leysti
Björn svo að flestir gátu verið sáttir.
Björn var áhugasamur um nor-
ræna samvinnu og það áttum við
m.a. sameiginlegt. Ég minnist þess
að ég skrifaði mörg yfirlit um liðin
bókaár í Nordisk Kontakt, en þá var
Björn íslenskur ritstjóri. Nú seinast
vann hann fyrir blað norrænu félag-
anna í Finnlandi.
Þá þurfti mikið að lesa og starf
gagnrýnandans kom að góðu gagni.
Björn átti auðvelt með að vinna
með öðrum. Meðan hann starfaði
fyrir Nordisk Kontakt var Einar
Karl Haraldsson aðalritstjóri á tíma-
bili og þótt þeir væru kannski ekki
sammála um allt og ekki flokksbræð-
ur varð að ég held enginn ágrein-
ingur.
Skoðanir Björns voru í borgara-
legum anda. Hann var áður blaða-
maður Alþýðublaðsins og „kannski
krati í hjarta sínu“ eins og hann
sagði eitt sinn í gamni. Það var því
ekki alltaf sem skoðanir hans voru
nákvæmlega þær sömu og þeirra
sem stóðu honum næst á Morgun-
blaðinu. Hann þurfti að greiða fyrir
og taka á móti greinum sem and-
stæðingar hans skrifuðu og fer þeim
heldur fjölgandi og fá æ meira vægi í
blaðinu í þeirri trú að það sé skrifað
af allri þjóðinni og fyrir hana eins og
hún leggur sig.
Margt af því sem Björn skrifaði
var ekki merkt honum sérstaklega,
en benda má á eina undantekningu,
íslenska kaflann í Árbók Bókaútgáf-
unnar Þjóðsögu sem hann samdi og
lét sér einkar annt um. Kaflinn er
dæmi um farsæl ritstörf Björns enda
voru þeir miklir mátar, hann og Haf-
steinn Guðmundsson, forstjóri Þjóð-
sögu.
Ég var svo heppinn að hitta vin
minn, Björn, nokkrum dögum fyrir
andlát hans og spjalla við hann í ró
og næði. Það kom mér ekki á óvart
að kallið kom í garðinum heima hjá
honum því að hann var sannkallaður
garðyrkjumaður og hugði að því
samkvæmt Voltaire að hverjum ber
að rækta sinn reit. Fjölskylda
Björns naut þeirra viðhorfa.
Á fréttastjóratímum hans minnist
ég máltíðar með sænska rithöfund-
inum Per Olof Sundman sem sat
hinn kátasti í hópi Morgunblaðs-
manna. Sérstaklega vel fór á með
þeim Birni. Þeir höfðu oft hist þegar
þeir unnu báðir að norrænum efnum.
Björn var dæmigerður blaðamað-
ur af rótgrónum skóla, vann eins og
berserkur en gætti þess að vanda
sig. Honum mátti treysta og er það
góður eiginleiki blaðamanns.
Með láti hans verður daufara yfir
íslenskum blaðaheimi sem er að
þróast í þá átt að glata sérkennum
sínum og gera alla eins.
Jóhann Hjálmarsson.
Leiðir okkar lágu saman á Al-
þýðublaðinu. Við hófum báðir störf
þar kornungir menn, rúmlega tví-
tugir að aldri.Við unnum saman sem
blaðamenn á fréttadeild blaðsins í
nokkur ár og það tókst strax með
okkur einlæg vinátta, sem hélst alla
tíð. Björn var eldhugi bæði við störf
og á sviði áhugamála. Hann var mik-
ill jafnaðarmaður, Hafnarfjarðar-
krati, og við náðum vel saman í starfi
og á sviði stjórnmálanna. Björn var
mjög góður blaðamaður, vandvirkur
og duglegur. Það var sama hvaða
verk honum var falið. Hann vann það
vel. Hann hafði mikinn áhuga á al-
þjóðamálum og hafði gaman af að
ræða um þau mál ekki síður en inn-
lend stjórnmál. Við ræddum mikið
saman um innlend og erlend stjórn-
mál en auk þess áttum við einstak-
lega gott með að vinna saman við
fréttaöflun og blaðamennsku al-
mennt. Björn lét af störfum á Al-
þýðublaðinu 1962, er hann var ráð-
inn ritstjóri við nýtt dagblað í
Reykjavík, Mynd. Er hann hætti
störfum þar hóf hann störf á Morg-
unblaðinu og vann þar sem blaða-
maður, fréttastjóri og fulltrúi rit-
stjóra til dauðadags.
Við Björn höfðum gott samband
okkar í milli í mörg ár eftir að hann
hætti störfum á Alþýðublaðinu.
Hann starfaði um árabil með okkur
Tómasi heitnum Karlssyni við um-
sjón á útvarpsþættinum „Efst á
baugi“, sem við önnuðumst í 10 ár.
Höfðum við þá reglulegt samband.
En fundum okkar fækkaði eftir að
þátturinn „Efst á baugi“ var lagður
niður og ég hætti blaðamennsku. Þó
hittumst við reglulega um skeið,
fengum okkur kaffi saman, ræddum
pólitíkina og önnur áhugamál. Við
náðum ávallt vel saman og samfund-
ir okkar voru skemmtilegir. En
þetta samband okkar slitnaði síðan
alveg í mörg ár. Skömmu fyrir fráfall
Björns hittumst við og ræddum ein-
mitt um það að endurvekja fundi
okkar. En það var ekki komið í fram-
kvæmd, er Björn andaðist.
Það er mikil eftirsjá að Birni Jó-
hannssyni. Hann var frábær blaða-
maður og ég sakna vinar í stað.
Ég votta eftirlifandi eiginkonu,
börnum og öðrum aðstandendum
innilega samúð mína vegna fráfalls
Björns Jóhannssonar. Drottinn
blessi minningu hans.
Björgvin Guðmundsson.
Það hefur fleirum en mér brugðið
við fréttina um lát vinar míns Björns
Jóhannssonar ritstjórnarfulltrúa á
Morgunblaðinu. Það hefur mörgum
vinum Björns brugðið í brún og þeir-
sakna nú vinar í stað.
Ég kynntist Birni allnáið er við
héldum upp á 10 ára afmæli Félags
eldri borgara í Reykjavík og ná-
grenni, með alls kyns sýningum og
blaðaskrifum í vikutíma. Þá nutum
við aðstoðar ritstjórnar Morgun-
blaðsins og var Björn þá fremstur í
flokki.
Síðan hefur Björn verið leiðandi
maður í fyrirgreiðslu á birtingu
greina um málefni aldraðra. Hann
fylgdist af lífi og sál með starfi okkar
og vildi fá að vita nánar um það og
var sífellt hvetjandi í að efla starf-
semina. Það var þá alltaf gott að
hitta Björn og reyndar aðra á rit-
stjórn blaðsins.
Mér fannst Björn vera einn af
mínum persónulega vinum og því
gott að vitja hans. Hann vildi helst
tala um málefni daglegs lífs og ég
fann hve hann bar hagsmuni eldri
borgara fyrir brjósti.
Þetta ber mér að þakka og þann
hug og dug sem hann sýndi málstað
okkar.
Aðstandendum færum við innileg-
ar samúðarkveðjur.
Páll Gíslason, fyrrv.
formaður FEB í Reykjavík.
Rúm hálf öld er nú liðin síðan fyrst
mættist í hauststillunni fyrir norðan
hópurinn, sem vorið 1956 útskrifað-
ist sem stúdentar frá MA.
Auk okkar sem áttum heima á Ak-
ureyri og höfðum fylgst að upp eftir
skólakerfinu frá barnæsku og tekið
síðan landspróf eins og byrjaði voru
komnir til liðs við okkur hópar frá
fjörrum landshlutum úr skólum, sem
við, heimalningarnir, kunnum varla
að nefna.
Frá Núpi í Dýrafirði kom t.d.
vaskt lið og ekki allt af Vestfjörðum.
Í því liði var Hafnfirðingurinn Björn
Jóhannsson.
Kvikur og upplitsdjarfur, glaðvær
og skemmtinn átti hann eftir að
verða í innsta hring árin okkar fjög-
ur í MA og dró hvergi af sér.
Hann var inspektor okkar mála-
deildarfólks og hafði til þess allt sem
þurfti, tók embættið eins hátíðlega
og honum þótti sæma og ríkti við al-
mennt traust.
Menntaskólaárin hafa í fjarlægð-
inni á sér blæ glaðværðar og ævin-
týra, sem við minnumst mörg með
dálítið upphöfnum söknuði þegar
best lætur. Þetta voru dagar ilms og
lita og lífs og leiks og söngs og gleði
og ástir og sorgir inn á milli eins og
þurfti svo nú allt væri eins og hæfir
ungum mönnum og konum sem eru
að æfa sig að lifa.
Svo þurfti líka að lesa ögn, sitja á
Gildaskála KEA, laumast í forboðn-
ar veigar og svo voru reykt einhver
ósköp af misgóðu tóbaki, sungið í kór
og sett upp leikrit.
Og þegar ég reyni að lífga þessi ár
með mér í huganum er Björn alls
staðar þar sem bjartast er yfir og
glaðast og lætur til sín taka. Þegar
hann svo á lokaári okkar tók að sér
aðalhlutverkið í Æðikollinum eftir
Holberg þótti okkur hinum ekki
hægt miklu þar við að bæta í túlk-
uninni og leikgleðinni eða innlifun-
inni. Björn fór á kostum.
Hann var snarpur námsmaður og
lagði sérstaka rækt við og náði góð-
um árangri í íslensku, ensku og sögu
og nýttist vel í þeim störfum sem
biðu hans.
Það varð svoleiðis einhvern veginn
að með okkur tókst fljótt kunnings-
skapur og síðar vinátta sem stóð alla
daga síðan.
Haustið 1957 héldum við saman til
Edinborgar og vorum þar í herbergi
vestur í Learmont Gardens, sólar-
hringarnir þar misjafnir í laginu og
mig dreymir til þess að ilmur af olíu-
litum og terpentínu væri ekki besta
angan sem Björn andaði að sér en
við sluppum frá því sem öðru sem á
gekk.
Hann að lesa, ég að mála og við
báðir eins og nýsloppnir út í heiminn
og ekki allt samkvæmt námsskrá
sem við tókum okkur fyrir hendur.
International House við Princes
Street tók við af Gildaskála KEA og
hafði hvor tveggja veitingaskálinn til
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Ritstjórnarfundur Morgunblaðsins á Austurvelli einn góðviðrisdag á meðan ritstjórnarskrifstofur blaðsins voru í
Aðalstræti 6. Á myndinni má m.a. þekkja: Ingva Hrafn Jónsson, Björn Jóhannsson, Jóhönnu Kristjónsdóttur, Árna
Johnsen, Gísla J. Ástþórsson, Þorbjörn Guðmundsson og Styrmi Gunnarsson.
MINNINGAR
34 FÖSTUDAGUR 2. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Fundarannir í sólskininu á Austurvelli
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Björn Jóhannsson með dóttur sína unga, Snædísi. Mynd er tekin 1963.
Með dótturina