Morgunblaðið - 02.05.2003, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. MAÍ 2003 27
SUÐURLANDSBRAUT 54 (BLÁA HÚSIÐ Á MÓTI
SUBWAY) SÍMI 533 3109
OPIÐ VIRKA DAGA FRÁ KL. 12.00-18.00
LAUGARDAG FRÁ KL. 10.00-18.00
FÖSTUDAGINN 2. MAÍ
OG LAUGARDAGINN
3. MAÍ
ATH. OPIÐ Á LAUGARDEGINUM
TIL KL. 18.00.
VORSPRENGJA
40%
AFSLÁTTUR AF
ÖLLUM SKÓM
Í AÐEINS 2 DAGA
Vegna gífurlegs aðstreymis aðsendra greina í aðdraganda alþing-
iskosninganna verður formi þeirra greina, sem lúta að kosningunum,
breytt. Er þetta gert til þess að gera efnið aðgengilegra fyrir lesendur
og auka möguleika Morgunblaðsins á að koma greinunum á fram-
færi fyrir kosningar.
Alþingiskosningar
MENNT er svo sannarlega mátt-
ur. Það er því fagnaðarefni að nú
verji yfir 100.000 Íslendingar tíma
sínum að einhverju leyti til skipulegs
náms. Til boða auk
almenns skyldu-
náms stendur auk
þess nám í fjölmörg-
um framhalds-
skólum, iðnskólum,
háskólum og sí-
menntunarstöðvum.
Æ fleiri Íslendingar tileinka sér
þá hugsun að menntun sé fjárfesting
og á undanförnum árum hefur sér-
staklega orðið áberandi aukning
nemenda á háskólastigi. Haustið
2002 hófu rúmlega 14.000 manns
nám á háskólastigi en það er um 14%
aukning frá haustinu árið áður.
Þessi aukning var að mestu fyr-
irsjáanleg sem öll Vesturlönd eru að
kljást við að sinna. Framtíðarspár
fræðimanna benda til að æ fleiri
muni feta menntaveginn. Alls staðar
á Vesturlöndum leita stjórn-
málamenn svara við spurningunni
um hvernig og hver eigi að greiða
fyrir menntun.
34% aukning til menntamála
Í samræmi við auknar þarfir í
menntamálum jók ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar frá 1995 framlög til
menntamála um 34%. Undir forystu
Björns Bjarnasonar, þáverandi
menntamálaráðherra, steig rík-
isstjórnin svo stórt og nauðsynlegt
skref í framtíðarmálum háskóla því
árið 1998 tóku ný lög um háskóla
gildi. Þessi lög urðu til þess að ger-
breyting hefur orðið á skipulagi og
starfi háskóla á Íslandi. Lögin gefa
einkareknum háskólum viðunandi
starfsaðstæður og grundvöll til
rekstrar og draga á sama tíma úr út-
gjöldum ríkisins með rekstrarsamn-
ingum og kennslusamningum. Í kjöl-
farið hafa skólar eins og
Viðskiptaháskólinn á Bifröst,
Listaháskóli Íslands og Háskólinn í
Reykjavík vaxið úr grasi. Þessir
skólar hafa valið til sín ákveðinn
fjölda nemenda sem greiða skóla-
gjöld fyrir hverja önn, sem nem-
endur geta fjármagnað hjá Lána-
sjóði íslenskra námsmanna (LÍN).
Valfrelsi eflir atvinnulífið
Kostir nýju laganna eru ótvíræðir,
auk þess sem lögin hafa í för með sér
hagstæðara rekstrarfyrirkomulag
fyrir skattgreiðendur. Nemendur
njóta nú valfrelsis þegar þeir ákveða
hvar þeir vilja stunda nám og nýju
skólarnir veita hinum 90 ára Há-
skóla Íslands verðuga samkeppni.
Lögin gefa einkaframtakinu færi á
að bjóða upp á nýjar námsleiðir og
um leið bjóða nemendum upp á sam-
keppni í námsgreinum. Einkareknu
háskólarnir eru í stakk búnir til þess
að vinna náið með atvinnulífinu og
minnka þannig hið gagnrýnda bil
fræðimennsku og hagnýtingar.
Þannig komast skilaboð um þarfir
atvinnulífsins hraðar inn í háskóla-
samfélagið sem getur unnið með
þær upplýsingar á margvíslegan
hátt, með nemendaverkefnum, með
fræðilegum rannsóknum og í um-
ræðu í kennslustundum. Með aukn-
um tengslum eru háskólarnir einnig
betur settir við að meta hvers konar
starfsfólks atvinnulífið þarfnast í
framtíðinni.
Næstu skref
Ný lög um háskóla hafa hjálpað
þjóðinni allri að takast á við aukna
ásókn í háskólanám. Það dregur
enginn í efa að nýju lögin hvetja til
hagræðingar í rekstri skólanna og
ýta undir samkeppni og gæði náms.
Enn eigum við eftir að sjá aukna
hagræðingu í rekstri skólanna auk
þess sem ný tækifæri verða að veru-
leika. Sóknarfæri eru næg fyrir ís-
lenska háskóla og þeir geta til að
mynda boðið erlendum þjóðum þjón-
ustu sína. Framhaldsnám á há-
skólastigi er fjárfesting einstaklinga
sem ætti að standa undir sér og ætti
að skila skólum sértekjum. Síaukin
fjárfesting íslenska ríkisins í rann-
sóknum á eftir að skila sér í rann-
sóknarsetrum og nýsköpun innan
veggja háskólanna. Staða rannsókn-
arfjármagns í nýju háskólunum er
óljós ennþá og tryggja þarf að allir
háskólar geti gengið jafnt í rann-
sóknarsjóði ríkisins.
Okkur miðar vel áfram og fram-
kvæmdir, þróun og nýjar hugmyndir
eiga sér framtíð ef Sjálfstæðisflokk-
urinn fær nægan stuðning kjósenda.
Menntamál
í öndvegi
Eftir Þorbjörgu Helgu Vigfúsdóttur
Höfundur er
námssálfræðingur.
MÁLSVARAR vinstri - grænna
hafa lengi haldið því fram að Sam-
fylkingin sé ekkert annað en end-
urgerður Alþýðu-
flokkur,
óbreytanlegur
krataflokkur, nokk-
uð sem vinstri -
grænir telja vera
mikið skammaryrði.
Í leiðara Morg-
unblaðsins 26. apríl kveður við ann-
an tón. Þar er fjallað um tilvist-
arvanda Framsóknarflokksins en
leiðarahöfundur kann flokknum ráð
að gefa. Hann eigi að sækja atkvæði
til óánægðra alþýðuflokksmanna,
„… það blasi við að alþýðuflokks-
menn hafi orðið undir við samein-
ingu flokkanna á vinstri kantinum í
Samfylkingunni og að þeim stjórn-
málaflokki er nú stjórnað fólki sem á
rætur í Alþýðubandalaginu“.
Hvor þessara gjörólíku skilgrein-
inga er rétt? Svarið er hvorug. Báð-
ar eiga rætur að rekja til óskhyggju
manna sem úrelt og röng sjónarmið
hafa mótað.
Margsinnis hefur komið fram að
margir talsmenn Sjálfstæðisflokks-
ins sakna mjög ákveðinnar draum-
sýnar um gamla Alþýðuflokkinn og
svipuð viðhorf hafa sést í einstökum
leiðurum Morgunblaðsins. Menn þar
á bæjum sakna Alþýðuflokksins sem
árin 1959-1971 tók þátt í fremur
samlyndri ríkisstjórn með Sjálf-
stæðisflokknum. En þetta ástand
hefur ekki verið til staðar síðan Al-
þýðuflokkurinn beið kosningaafhroð
1971, fékk aðeins 10% atkvæða þá,
og þessu næst, 1974, 9% atkvæða.
Áhersluatriði endurreista Alþýðu-
flokksins 1978 voru að mörgu leyti
ólík þeim fyrri; m.a. gagnrýndi hann
nú Sjálfstæðisflokkinn óspart. Þegar
Jón Baldvin Hannibalsson varð for-
maður flokksins 1984 var yfirlýst
markmið hans sameining jafn-
aðarmanna úr öllum flokkum í einn.
Enda fór það svo þegar reynt var
að endurvekja viðreisnardrauminn
með ríkisstjórninni 1991-1995 lauk
þessu með klofningi Alþýðuflokksins
sem fékk aðeins 11% atkvæða í
kosningunum 1995.
Það er með broti af þessum 11%
sem leiðarahöfundur Morgunblaðs-
ins hyggst endurreisa Framsókn-
arflokkinn.
Þegar Morgunblaðið í leiðara boð-
aði skýlausan stuðning við alla sam-
eiginlega stefnu BNA og Bretlands í
utanríkismálum og ríkisstjórn Ís-
lands lýsti yfir stuðningi við innrás-
ina í Írak án þess að bera málið und-
ir stofnanir Alþingis gagnrýndu allir
stjórnarandstöðuflokkarnir þennan
stuðning og gera það ennþá. And-
staða Samfylkingarinnar var bæði
ótvíræð og fullkomlega óumdeild í
flokknum.
Þá var Samfylkingin í leiðara
Morgunblaðsins og orðum tals-
manna Sjálfstæðisflokks gagnrýnd
fyrir að rjúfa „gamlan sið“ Alþýðu-
flokksins að styðja alla utanrík-
isstefnu engilsaxnesku ríkjanna. At-
hugum þetta aðeins.
Alþýðuflokkurinn er í Alþjóða-
sambandi jafnaðarmanna, einnig
Samfylkingin. Allir flokkar í alþjóða-
sambandinu fordæmdu innrásina í
Írak nema bresku og ísraelsku
flokkarnir, svo og endurunnu komm-
únistaflokkarnir í Austur-Evrópu.
Allir flokkar jafnaðarmanna á Norð-
urlöndum voru þannig einhuga í því
að fordæma innrásina.
Raunar er þessi staða ekki ný. Í
Víetnamstríðinu á sjöundu og átt-
undu áratugum 20. aldar snerust all-
ir jafnaðarmannaflokkar í heiminum
hver eftir öðrum gegn hernaði BNA
í Suðustur-Asíu nema bresku og
ísraelsku flokkarnir. Hins vegar
voru flestir flokkar í Alþjóða-
sambandi íhaldsflokka og kristilegra
flokka samþykkir þessum hernaði
allt til loka, þar á meðal bæði banda-
ríski flokkurinn í þessu alþjóða-
sambandi, Repúblíkanaflokkurinn,
og sá íslenski, Sjálfstæðisflokkurinn.
Þannig var heimurinn marglitaðri
en svartur og hvítur í tíð sjálfs kalda
stríðsins. Því er það all furðulegt að
tólf árum eftir fall kommúnismans
og lok kalda stríðsins skuli ennþá
vera til einstaklingar sem sjá heim-
inn í gömlu svart/hvítu kalda-
stríðsmyndinni sem varð til 1946-
1949.
Af 17 þingmönnum Samfyking-
arinnar núna voru 6 í gamla Alþýðu-
flokknum, 6 í Alþýðubandalaginu, 3 í
Þjóðvaka og 2 í Kvennalistanum. Sí-
vaxandi hópur Samfylkingarfólks
kemur ekki úr neinum fyrrnefndra
flokka, hann stækkar ört og vænt-
anlega koma nýir þingmenn úr
þeirra röðum eftir næstu kosningar.
Fyrir mann eins og undirritaðan,
sem verið hefur um áratugi virkur
félagi í Alþýðubandalaginu, er þægi-
legt að taka þátt í starfi Samfylking-
arinnar. Þar eru vissulega stundum
skiptar skoðanir en ekki er reynt að
magna þær með persónuhnútum
heldur ræðir fólk álitamál til að ná
samkomulagi. Ég er ekki frá því að
það besta í vinnubrögðum Kvenna-
listans hafi skilað sér til Samfylking-
arinnar. Og ánægjulegt er að sjá
hvernig samstaða fer vaxandi í
flokknum. Í umræðum um álitamál
skiptist fólk ekki lengur í hópa eftir
fyrri flokkum, það gleymist í vax-
andi mæli úr hvaða gömlu flokkum
félagsmenn Samfylkingarinnar eru
komnir eða hvort þeir komi úr eng-
um þeirra.
Í upphafi var nokkuð um það að
einstaklingar í gömlu flokkunum
treystu sér ekki til að starfa í Sam-
fylkingunni, tilvist vinstri - grænna
er gott dæmi um það. En slík „brott-
hlaup“ eru svo til horfin; hins vegar
kemur nýtt fólk úr gömlu flokkunum
til starfa í Samfylkingunni.
Rétt og rangt um
Samfylkinguna
Eftir Gísla Gunnarsson
Höfundur er prófessor í
sagnfræði.