Morgunblaðið - 02.05.2003, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 FÖSTUDAGUR 2. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
dulur og hann bar aldrei tilfinningar
sínar á torg. Hann var blaðamaður af
lífi og sál og hafði mikið yndi af starfi
sínu. Hann var hvatlegur í fram-
göngu og hvers manns hugljúfi og
aldrei datt mér í hug að honum yrði
ekki langra lífdaga auðið. Hann
nefndi það stundum við mig að nú
færi starfsaldur sinn að styttast, en
ég eyddi því jafnan, hann átti jú tvö
ár í starfslok og á honum var engan
bilbug að finna. Hann gekk jafnan
vasklega fram og Morgunblaðið var
honum allt og velgengni þess.
Björn Jóhannsson var mikill
pabbi. Honum hafði orðið fjögurra
barna auðið og velgengni þeirra var
honum mikils virði. Þeirra harmur
hlýtur að vera mikill, svo og eftirlif-
andi eiginkonu hans, Guðrúnar Eg-
ilson, rithöfundar og verslunarskóla-
kennara. Velgengni hennar var
honum einnig mjög hjartfólgin og
hann gladdist mikið yfir frábærum
viðtökum, er bók Guðrúnar hlaut á
síðastliðnu hausti, en hún reit ævi-
sögu íslenzkrar sönglistakonu í Vín-
arborg.
Aðstandendum Björns færum við
hjónin hugheilar samúðarkveðjur.
Við viljum senda Guðrúnu Egilson,
Jóhanni Áka, Kristrúnu Helgu, Snæ-
dísi Huld og Þorsteini Brynjari sam-
úðarkveðjur við sviplegt fráfall
Björns. Minningin um góðan dreng
lifir.
Bryndís og Magnús Finnsson.
Björn Jóhannsson var einn af
lærifeðrum mínum í blaðamennsku.
Síðan er langt um liðið. Ég man hvað
hann gat verið leiftrandi skemmti-
legur, þótt hann væri á stundum
hvass og ákveðinn. Best man ég þó
hversu gott var að leita til hans,
hvort sem um var að ræða álitamál
vegna vinnunnar eða af persónuleg-
um ástæðum. Takk, gamli vinur.
Kæra Guðrún, innilegar samúðar-
kveðjur.
Óli Tynes.
Nokkur þakkarorð til Bjössa Jó.
Þakkir fyrir samstarfið á Alþýðu-
blaðinu, í Blaðamannafélaginu og
fyrir gleðistundir á ferðalögum.
Þakkir fyrir félagsskap og skemmti-
legar samræður við kaffidrykkju á
Mokka og í Bankastræti 11 og í
kvöldmatnum í Alþýðuhúskjallaran-
um. Þar áttum við í hörðum deilum
við sossana af Þjóðviljanum um vest-
ræna samvinnu og uppáhaldsmatur-
inn var saltfiskur með hamsafloti og
rúgbrauði. Maggi Bjarnfreðs og
Jökull Jakobsson bættu þar litum
við lífið og viti í pólitíska umræðu.
Ritstjórn Alþýðublaðsins var
nokkrar þröngar, reykfylltar komp-
ur þar sem fréttir og baráttumál
jafnaðarstefnunnar voru hömruð á
gamlar Ericur. Gísli Ástþórs kenndi
okkur nútímablaðamennsku, Sig-
valdi Hjálmarsson og Helgi Sæm
gerðu athugasemdir við stílbrögðin
og Hannes á horninu brýndi fyrir
okkur að lesa Íslendingasögurnar.
Þetta voru gróflega skemmtilegir
tímar. Þarna bundust margir vin-
áttuböndum, sem áttu eftir að end-
ast.
Björn Jóhannsson var traustur og
elskulegur félagi, prúður en stað-
fastur í skoðunum og skjótur að
greina kjarnann frá hisminu. Hann
var blaðamaður af guðs náð og erfitt
að sjá hann í öðru hlutverki. Þótt ár
liðu á milli funda breyttist ekkert.
Alltaf sami Bjössi Jó. En nú er hann
ekki lengur, sem heilsaði: Sæll
gamli! Margir munu sakna hans og
þakka verðmæta samfylgd. Það geri
ég og segi: Vertu sæll gamli félagi og
góðar stundir í þeim heimi, sem okk-
ur er hulinn.
Árni Gunnarsson.
Björn Jóhannsson vildi að hlutirn-
ir gerðust hratt.
En stundum ber þá of brátt að.
Í einu vetfangi hrifsar almættið
frá manni vin, samherja og læriföð-
ur.
Eftir sitjum við agndofa, lömuð og
reynum að koma okkur aftur að
verki án þess að hafa hugann við það.
Fáir menn hafa mótað mig meira en
Björn Jóhannsson. Hann og
Matthías. Ég var nánast táningur
þegar tilviljun fleytti mér á fjörur
Morgunblaðsins. Ég minnist þess að
þegar ég byrjaði var Björn í fríi en
það var talað um hann af ákveðinni
lotningu. Eykon vildi láta eitthvert
mál bíða þar til Björn kæmi þar sem
hann þekkti það manna best. Gott ef
þetta hefur ekki snúist um sjávar-
útveg en Björn var sérfræðingur
blaðsins á því sviði á þeim tíma.
Svo kom Björn – og mér þótti
hann fremur kuldalegur gagnvart
nýliðanum. En það breyttist skjótt
við nánari kynni. Undir pínulítið
stífu yfirboðinu bjó einhver
skemmtilegasti maður sem ég hef
kynnst fyrr og síðar, frábær sögu-
maður og húmoristi með ótvíræða
leikhæfileika, en líka alvörumaður
með djúpt mannlegt innsæi þegar á
þurfti að halda.
Björn hafði á sér kratastimpil.
Hann kom frá Alþýðublaðinu með
mildri brotlendingu hjá Mynd, síð-
degisblaðinu sem átti að verða Bild
Íslands. Á Alþýðublaðinu hafði hann
tekið þátt í að fletta ofan af olíu-
hneykslinu mikla á Vellinum sem var
auðvitað Framsóknarskandall og
sennilega ekki verið honum vont
veganesti inn á Morgunblaðið, eins
og pólitíkin var í þá daga.
Kannski varð það kratisminn sem
gerði okkur að fóstbræðrum. Hann
vegna bakgrunns síns í Alþýðu-
flokknum og ég vegna stjórnmála-
skoðana föður míns. Einhvern veg-
inn vorum við jafnan spyrtir saman
þegar Gamli-Mogginn vildi baða sig í
sólskini frjálslyndis og víðsýni um
mannval á ritstjórninni, og þegar allt
kom til alls var þetta bara svolítið
skemmtilegt hlutskipti. Og því síður
guldum við þess innan dyra – þótt
stundum væri þar rifist hressilega
um pólitík.
Í þessu ljósi hefur það þó mátt
sæta tíðindum þegar Björn Jóhanns-
son var gerður að fréttastjóra. Ég
minnist þess ekki að ráðningin hafi
valdið neinum deilum innan rit-
stjórnarinnar. Björn var óumdeildur
fréttahaukur og fagmaður meðal
samstarfsmanna, og það vissu allir
hvaða mann hann hafði að geyma.
Fréttastjórinn Björn Jóhannsson
er síðan goðsögn þeirra sem hans
nutu. Stjórnunarstíll hans var ekki
að vera alvaldur og óskeikull heldur
að gefa „strákunum“ sínum, læri-
sveinum, hæfilega lausan tauminn,
láta þá byggja upp og rækta eigin
„kontakta“ og skila inn fréttunum
sem hann svo mat og staðsetti.
Ennþá lifa á ritstjórninni kveðjuorð
hans þegar hann yfirgaf vaktina
undir kvöldmatarleytið: „Ég verð
heima ef eitthvað kemur uppá!“
Krafa hans um sjálfstæði og frum-
kvæði er sennilega einhver besti
skóli sem ungur blaðamaður getur
gengið í gegnum. Og þótt talað sé um
„strákana“ hans lýsir það ekki neinni
kvenfyrirlitingu af hans hálfu, held-
ur var umhverfið einfaldlega þannig
í þá daga með fáeinum undantekn-
ingum. Á fáum hafði Björn til dæmis
meiri mætur en þeim mikla nestor
kvenblaðamanna, Elínu Pálmadótt-
ur, og ég veit að það dálæti var gagn-
kvæmt.
Morgunblaðið á þessum fyrstu ár-
um ungs blaðamanns var mikill skóli,
hreinasta akademía ef út í það er far-
ið. Á löngum og ströngum ritstjórn-
arfundum Matthíasar fékkstu stóru
myndina, allt í senn heimsöguna,
heimspekina, heimsmenninguna,
þjóðararfinn og stóru gildin, sam-
hengið mikla, meðan Björn innrætti
okkur smáatriðin í fagmennskunni –
að gæta jafnræðis milli allra sjón-
armiða, að láta ekki persónulegar
skoðanir eða fordóma lita frétta-
skrifin – að gæta hlutlægni en ekki
hlutdrægni í fréttaskrifum. Vera
gagnrýninn á allt. En hann var mað-
ur hinna hörðu frétta. Frétt er frétt
– og ekkert kjaftæði! Fjölmiðla-
fræðilegar greiningar voru „húm-
búkk“ – blaðamennska snýst fyrst
og síðast um að vera með „fréttanef“
eða ekki. Svo einfalt var það.
Það er dýrmætt eftir á að hafa átt
þess kost að eiga með Birni dýrlega
kvöldstund fyrir aðeins fáeinum vik-
um ásamt hörðum kjarna „strák-
anna“ hans, lærisveinunum, bæði
burtflognum og eftirlegukindum.
Nostalgían sveif yfir vötnum og það
voru sagðar sögur, endalausar sög-
ur. Miðpunktur bæði sagna og sam-
kvæmis var gamli fréttastjórinn
okkar, heiðursgesturinn.
Þarna naut hann sín. Gamansemin
í algleymingi, ýkjusögur á sögur of-
an, leikrænir tilburðir sem tæpast
sjást lengur á sviði því það kallast of-
leikur, hlýja og viðkvæmni. Gamli,
góði Björn.
Þess vegna er líka svo sárt að
hann skuli vera hrifinn frá okkur
með svo skyndilegum hætti.
Við Kristín sendum Guðrúnu og
börnunum innilegar samúðarkveðj-
ur.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ekki mun í bráð fenna yfir þau
spor sem Björn Jóhannsson skilur
eftir og gefur nú samferðafólki í
minningu sína. Við vorum grannar
um árabil og ég gaf svo sem ekki
mikið fyrir seinsprottinn jurtagróð-
ur, sem hann hlúði að af natni og
vissi að árangur var í engu samræmi
við stílbrögð hans á vinnustað. Svo
fluttu þau Guðrún um set og ég sá
hann sjaldnar en þar óx honum ás-
megin í nýjum garði, þeim sem hann
hverfur nú frá fullmótuðum í verð-
andi vordags skrúða. Vináttu hans
og velvild átti fjölskylda mín alla tíð.
Glettin háttvísi er einstaka góðu
fólki gefin. Þeirrar gerðar var Björn
Jóhannsson.
Kári Valvesson.
Þegar ég hóf störf á Morgun-
blaðinu árið 1974 komst ég í kynni
við fagfólk, sem gert hafði Morgun-
blaðið að stórveldi á íslenzkan mæli-
kvarða. Fólk með mikla reynslu og
þekkingu í fjölmiðlun. Fólk, sem bjó
að víðfeðmri þekkingu, bæði á ís-
lenzkum og erlendum veruleika.
Þetta fólk var öxullinn, sem vel-
gengni blaðsins snérist um.
Björn Jóhannsson var þá í fram-
varðarsveit blaðsins. Hafði lengi ver-
ið. Var og allar götur þar til kall hans
kom. Reynsla hans, þekking og
hæfni, sem allt var óumdeilt, gerðu
hann að þungavigtarmanni á sínum
vinnustað. Hann var frábær blaða-
maður, árvakur og glöggur. Hann
var að auki góður drengur, í þeirra
orða beztu merkingu, hjálpsamur og
skemmtilegur. Hvers manns hug-
ljúfi. Það vóru forréttindi að mega
telja hann til vina sinna.
Það er stundum sagt að í millj-
örðum mannkyns finnist engir tveir
einstaklingar, sem séu sammála um
eitt og allt. Það var þó sjaldan sem
skoðanir okkar, Björns og mínar,
gengu sitt til hvorrar áttar. Við átt-
um skoðanalega samleið um flest er
laut að stjórnmálum, heima og er-
lendis. Fyrir kom að mér fannst það
eins og að horfa í skoðanaspegil að
hlusta á Björn ræða málin. Þessi
skoðanasamleið knýtti okkur vin-
áttuböndum.
Í annríki, spennu og streitu starfs-
ins sló hann oft á létta strengi. Með
bros í augum skaut hann kímni-
gerðri stríðnisör að vinnufélögum.
Allt var það þó í góðu gert, enda hug-
urinn hlýr sem að baki bjó. Flestir
áttu og hauk í horni, þar sem hann
var, ef á þá var hallað.
Áratuga streitustarf, sem fól í sér
önn og ábyrgð, var farið að lýja
kappann. Hann talaði á stundum,
seinni árin, og með nokkurri til-
hlökkun fannst mér, um árin eftir
Mogga, þegar hægt yrði að strjúka
um frjálst höfuð, sinna betur per-
sónulegum áhugamálum og horfa í
ró og spekt á fegurð lífs og tilveru.
Þau ár fær hann ekki hérna megin
„landamæranna“. Á hinn bóginn er
það ekki stílbrot í lífsmunstri hans
að kveðja í annríki starfsins.
Björn Jóhannsson var maður
hinna gömlu gilda drengskapar,
háttvísi, heiðarleika, hjálpsemi, orð-
heldni og vinnusemi. Hann stóð trú-
an vörð um borgaralegt lýðræði,
frjálsræði í atvinnu- og efnahagslífi,
vestræn þegnréttindi og kristin við-
horf og siðfræði. Það er mikil eftirsjá
að slíkum manni. Morgunblaðið er
fátækara að honum gengnum. Vinir
hans ekki síður. Mestur er þó missir
eiginkonu og barna. Við Gerða
kveðjum Björn Jóhannsson með
virðingu, þökk og bæn um fararheill.
Eiginkonu og öðrum aðstandendum
sendum við innilegar samúðarkveðj-
ur.
Stefán Friðbjarnarson.
„Viltu ekki líta á þetta og prófa að
skrifa úr þessu frétt?“ sagði Björn
hvetjandi við nýráðinn grænjaxl á
erlendri fréttadeild Morgunblaðsins
haustið 1983 og rétti fram nokkur
fréttaskeyti um hryðjuverk á Ír-
landi. Mér leist illa á og eftir að hafa
setið yfir skeytunum dágóða stund
fór ég til fréttastjórans og sagðist
ekki hæf til verksins. Björn tók því
furðu vel og fór að ræða daginn og
veginn. Mér þótti undarlegt að í stað
þess að ærast yfir því að sitja uppi
með ónothæfan starfsmann gæfi
hann sér góðan tíma til uppbyggi-
legra og heimspekilegra samræðna.
Þetta hlaut að vera merkur maður.
Daginn eftir fór ég á innlenda frétta-
deild, en við Björn áttum sem betur
fer eftir að vinna saman síðar og
ávallt sýndi hann mér mikið traust.
Með Birni er genginn einstakur
maður og mikill öðlingur. Sem yfir-
maður var hann sanngjarn og hann
bar hag blaðamanna sinna fyrir
brjósti. Sem samstarfsmaður var
hann skemmtilegur og viðræðugóð-
ur. Samstarf okkar var alla tíð gott
og ánægjulegt, ekki síst í tengslum
við blaðauka Morgunblaðsins um
gróður og garða, enda var Björn
bæði fróður og áhugasamur um efn-
ið. Síðast þegar ég hitti Björn var
það einmitt í Blómavali, skömmu
fyrir páska. Þar var hann stálsleginn
og farinn að huga að vorverkum í
garðinum.
Það er alltaf jafn óvænt að sann-
reyna hversu þunnur þráðurinn er
milli lífs og dauða. Fæstum okkar
auðnast nokkurn tímann að búa okk-
ur undir missi ástvinar, ættingja,
vinar eða samstarfsmanns. Ég kenni
sárt í brjósti um fjölskyldu Björns og
sendi henni einlægar samúðarkveðj-
ur.
Brynja Tomer.
Mig langar til að kveðja góðan vin
og vinnufélaga til margra ára, Björn
Jóhannsson. Í mínum huga verður
hann ávallt eitt af stórmennunum
sem ég kynntist þegar ég, ungur
piltur í sumarvinnu, hóf störf á
Morgunblaðinu. Á ritstjórnarfund-
um sat ég úti í horni og hlustaði á þá
sem stjórnuðu blaðinu og skipulögðu
vinnudaginn. Það var einhver besti
skóli sem hægt var að hugsa sér. Þar
fékkst yfirsýn yfir allt mögulegt sem
sneri að daglegu lífi fólks og þekking
á ótrúlegustu sviðum mannlífsins.
Björn var fréttastjóri á þessum
árum og góður félagi sem hvatti
mann áfram af festu og ákveðni.
Gera allt eins vel og hægt var og
helst betur – eins og Óli K. Magn-
ússon. Ég fór hægt af stað, kunni lít-
ið, en lærði hægt og rólega.
Mig langar að nefna eitt atvik.
Björn sendi mig að mynda björgun á
strönduðum báti sem átti að draga á
flot. Ég var spenntur að fara og
reyndi að leyna því, sem tókst að
sjálfsögðu ekki. Þegar ég þaut úr
húsi kallaði hann á eftir mér og sagði
mér að koma. Hann horfði hvasst á
mig og sagði: „Þú – farðu varlega!“
Ég jánkaði því, en á þeim tíma var
það „að fara varlega“ ekki til í huga
mínum. Það eitt komst að að bregð-
ast ekki því trausti sem Björn sýndi
mér, né heldur lesendum blaðsins
sem Björn bar ávallt fyrir brjósti.
Björgunin á fiskibátnum mistókst
því veður versnaði skyndilega.
Björn Jóhannsson var í stjórn Varðbergs 1961–1962. Frá vinstri standa: Jón R. Guðmundsson, Guðmundur H.
Garðarsson, Gunnar G. Schram, Bjarni Beinteinsson, Stefnir Helgason, Einar Birnir, Björn Jóhannsson, Heimir
Hannesson, Þór Whitehead, Jóhannes Sölvason, Birgir Ísleifur Gunnarsson og Jón Arnþórsson.
Í stjórn Varðbergs