Morgunblaðið - 02.05.2003, Blaðsíða 33

Myndirnar sem ég tók sýndu atburð-
inn og sorg mannanna sem misstu
bátinn sinn. Sem betur fer varð eng-
inn mannskaði. Björn tók nærri sér
að sjá hvernig fór, eins og flestir
fréttamenn hefðu gert. En svona er
fréttamennskan; skráning á Íslands-
sögunni í máli og myndum. Daginn
eftir sló Björn á öxlina á mér og
sagði: „Þú stóðst þig vel, svona áttu
að vinna í framtíðinni.“ Eftir það
varð ekki aftur snúið.
Björn var ótrúlegur maður sem
gat svipt burt þungum þönkum á
svipstundu og kallað fram bros. Ég
gat alltaf leitað ráða hjá Birni, sama
hvað bar við. Það er ekki langt síðan
ég spurði Björn hvernig stæði á því
að í jafnlitlu samfélagi og á Íslandi
skuli jafnmargir og raun ber vitni
vinna við það eitt að hafa afskipti af
fólki sem vill bara lifa í sátt við Guð
og menn með fjölskyldu sinni. Mér
var mikið niðri fyrir. Björn sló á öxl-
ina á mér, líkt og þegar ég var að
byrja á Morgunblaðinu, og sagði:
„Raxi minn, lífið á að vera skemmti-
legt og það á enginn að fá að eyði-
leggja það fyrir okkur. Maður verð-
ur að hafa þroska til að leiða svoleiðis
fólk hjá sér.“ Það var eins og nótt
hefði breyst í dag og enn gekk ég
glaður frá Birni. Árans, ég sem ætl-
aði að vera í vondu skapi þann dag-
inn!
Björn var einn af stólpunum í
Morgunblaðsfjölskyldunni sem ég
ólst upp með. Fjölskyldu sem staðið
hefur saman í gegnum súrt og sætt
og manni getur ekki annað en þótt
vænt um.
Ég kveð nú kæran vin og vil þakka
fyrir allt sem hann gerði fyrir mig.
Björns verður sárt saknað en minn-
ingin um hann muna lifa í huga okk-
ar um ókomna tíð. Að leiðarlokum
færi ég fjölskyldu Björns mínar inni-
legustu samúðarkveðjur og bið Guð
að geyma kæran vin.
Ragnar Axelsson.
Björn Jóhannsson var blaðamað-
ur. Fljóthuga, kvikur, smart, fag-
maður fram í fingurgóma, sígarettan
á sínum stað lengst af. „Cigarette
me!“ segir stjörnufréttamaðurinn
við ritstjórann í frægri senu kvik-
myndarinnar Front Page þar sem
hann hamrar inn forsíðufrétt á síð-
ustu stundu. Þannig ímyndar maður
sér að Björn hafi verið á stórveld-
istímum Alþýðublaðsins og þegar
hann stýrði merkri tilraun til þess að
brjótast undan oki flokksblaðanna
með útgáfu blaðsins Myndar. Og nú
hefur Björn skilað inn sinni síðustu
frétt, „deadline“.
Ég var orðinn vel málkunnugur
Birni þegar ég átti því láni að fagna
að kynnast honum náið í störfum fyr-
ir Norðurlandaráð. Sem aðalritstjóri
Nordisk kontakts á árunum 1985–
1990 átti ég gott og farsælt samstarf
við Íslandsritstjóra blaðsins. Þá
hafði Björn gert norrænum þing-
mönnum og áhugafólki um samstarf
norrænna þjóðþinga grein fyrir
störfum Alþingis og þróun stjórn-
mála á Íslandi um áratugaskeið.
Hann miðlaði óspart af reynslu sinni
og þekkingu og varði mig af miklum
drengskap gegn pólitískri tor-
tryggni.
Í alþjóðlegu samstarfi skipta op-
inn hugur, fagmennska og áreiðan-
leiki miklu og alla þessa eiginleika
hafði Björn til að bera; nýjar hug-
myndir kveiktu neista, afstaða hans
til blaðamennsku stóðst allan alþjóð-
legan samanburð og aldrei brást að
efnisskilin væru á réttum tíma. Ára-
tuga störf hans að þessu verkefni,
meðfram önnum sem fréttastjóri á
Morgunblaðinu, urðu aldrei að
flokkspólitísku bitbeini á Íslandi, og
er það til marks um heiðarleika
Björns og vandvirkni.
Anker Jörgensen, fyrrum for-
sætisráðherra Dana, sagði eitt sinn
við okkur Björn að þegar hann væri
búinn að fletta Nordisk Kontakt rifi
hann út danska yfirlitið úr blaðinu og
styngi því niður í skúffu við sæti sitt í
þingsalnum. „Þannig get ég alltaf
gengið að því vísu hvað ég hef verið
að gera hérna í þinginu,“ sagði Ank-
er. Blaðið var í raun frekar málgagn
þjóðþinganna en Norðurlandaráðs
og þar gafst bæði yfirlit yfir störf
þeirra og gott tækifæri til þess að
bera saman áherslur og viðfangs-
efni. Internetið með heimasíðum
þinganna hefur að vissu marki tekið
við hlutverki þess.
Norrænir starfsfélagar okkar
kunnu vel að meta Björn Jóhanns-
son. Sameiginleg ferðalög annað
hvert ár vítt og breitt um Evrópu
lögðu grunn að náinni vináttu og
skilningi. Eftir daga Nordisk
kontakts vann hann með norrænu
starfsbræðrunum að greinum í Nor-
disk tidskrift og blöð norrænu félag-
anna. Hann hafði einnig einstakt lag
á því að bregða birtu á hversdaginn.
Með engum manni hef ég hlegið jafn
innilega og oft í síma og Birni Jó-
hannssyni. Í hvert skipti sem hringt
var í hann á Morgunblaðið, þar sem
hann átti drýgsta hlutann af sinni
starfsævi, urðu hressilegt viðmót
hans, glaðværð og skemmtileg sjón-
arhorn á tilveruna til þess að maður
kvaddi hann glaður í bragði. Í ís-
lensku skammdegi eru slíkir menn
ómetanlegir.
Guð blessi minningu Björns Jó-
hannssonar.
Einar Karl Haraldsson.
Enn eru mér í fersku minni fyrstu
kynni okkar Björns Jóhannssonar.
Það var í byrjun júní 1972 og ég
var að hefja störf sem sumarmaður á
Mogganum. Mér var vísað inn til
fréttastjórans sem var önnum kafinn
við að undirbúa ritstjórnarfund
dagsins. Björn sat og punktaði hjá
sér minnisatriði um innlendar og er-
lendar fréttir á gulan renning, svo-
kallað fyrirsagnablað, en hafði lítinn
tíma til samræðna. Svo leit hann upp
og dreif mig með sér á fundinn.
Fundir ritstjóra Mbl. með blaða-
mönnum á þessum tíma voru reynd-
ar nýliðum í blaðamennsku mikil op-
inberun og á við besta háskólanám í
þjóðfélagslegum málefnum. Oft var
langt liðið á vinnudaginn þegar
blaðamenn komust til að sinna þeim
verkefnum sem þeim hafði verið út-
hlutað af ritstjórum og fréttastjóra
þann daginn.
Kynni okkar Björns Jóh. og sam-
starf var með miklum ágætum allt
þar til yfir lauk. Björn reyndist mér
traust haldreipi þau ár sem ég var
viðloðandi ritstjórn Morgunblaðsins
og afar góður yfirmaður, í senn
hvetjandi og kröfuharður. Hann
lagði áherslu á vandvirkni og ná-
kvæmni við vinnslu frétta og kenndi
mönnum að vinna hratt undir álagi
og tímapressu.
Það var gaman að fylgjast með
honum sjálfum pikka hratt á gömlu
brúnu ritvélina sem prýddi skrifborð
hans á þessum tíma. Hann var fund-
vís á broslegar hliðar mála og einatt
með gamanyrði á vör þótt hann tæki
starf sitt og ábyrgðina sem því fylgdi
mjög alvarlega.
Með árunum urðum við góðir vinir
og eftir að ég hóf afskipti af stjórn-
málum hvatti hann mig til dáða en
sagði mér jafnframt harkalega til
syndanna ef svo bar undir. Björn var
um árabil ritstjóri hins íslenska
hluta tímaritsins Nordisk Kontakt
sem gefið var út af Norðurlandaráði
til margra ára. Áttum við einnig gott
samstarf og ánægjulegar samveru-
stundir í tengslum við þau verkefni
meðan ég gegndi trúnaðarstörfum á
þeim vettvangi.
Með þessum orðum vil ég þakka
Birni Jóhannssyni fyrir lærdómsríka
samfylgd. Ég leit á hann sem vin
minn og velgjörðarmann og mun
ávallt minnast hans með þakklæti og
hlýju. Ég votta Guðrúnu, ekkju
hans, og fjölskyldu allri innilega
samúð okkar Ingu Jónu.
Geir H. Haarde.
Á lífsleiðinni komast fæstir hjá því
að rekast á þau sannindi, að örveikur
þráður skilur milli lífs og dauða,
einnig ástar og haturs. En það mun
innbyggt í manninum að fyrnist fyrir
þessar staðreyndir og er líkast til
eitt af lögmálum framþróunarinnar
og allífsins. Það sem er í dag er farið
á morgun.
Þó er alltaf eitthvað í framrásinni
sem minnir sérhvern á forgengileika
lífsins, um leið skynjar viðkomandi
nálægð og kraftbirting verundarinn-
ar, að hann hafi komandi daga í fang-
ið. Við hrökkvum þó alltaf við í hvert
skipti sem eitthvað óvænt og afdrifa-
ríkt á sér stað, einkum ef það á við
einhvern nærri okkur, lifandi í gær,
fortíð í dag.
Þannig var það með Björn Jó-
hannsson, sem mér vitandi kenndi
sér ekki meins, alltaf jafn upptendr-
aður dags daglega er fundum okkar
bar saman einhvers staðar í húsi
Morgunblaðsins, en einn morguninn
allur. Gömul saga en þó alltaf ný.
Björn var einn þeirra sem ég hafði
samskipti við varðandi rýni- og
greinaskrif mín, hafði valist til þess
að taka á móti slíku efni tímabundið
fyrir margt löngu, er ýmsar breyt-
ingar áttu sér stað sem reyndust er
tímar liðu kímið að menningardeild
blaðsins, þótt enn væri nokkuð í land
að hún tæki á sig form. Áður hafði ég
skilað skrifum mínum til almenns
fulltrúa ritstjóra og þegar mikið lá á
til þeirra sjálfra, sem voru allt í öllu á
þessum árum, stóðu jafnvel niðri í
prentsal og röðuðu efni í blað morg-
undagsins. Við Björn urðum fljót-
lega góðkunningjar enda áttum við
sameiginlegt áhugamál sem var ris
norrænnar samvinnu, hann um ára-
bil ritstjóri Nordisk Kontakt og fékk
mig til að skrifa í ritið. Aðrir tóku við
af honum varðandi móttöku rýnis-
skrifa og menningardeildin tók
smám saman að fá á sig form, en mér
er þetta tímaskeið sérstaklega minn-
isstætt. Seinna átti ég stundum er-
indi á skrifstofu hans varðandi ýmis
mál og greiddi hann alltaf jafn al-
úðlega úr þeim, tókum þá iðulega tal
saman og léttar sögur fóru á milli
sem báðir höfðu mikið gaman af.
Björn sagði vel frá og lifði sig allur
inn í atburðarásina, augnsvipurinn
pírinn og glettinn og hláturinn inni-
legur. Sagði annars ekki Sören
Kierkegaard að húmorinn væri mik-
ilvægasti eiginleiki mannsins, og
skyldi það ekki mikið rétt?
Björn fór einhvern tíma til Taív-
ans, og sagði mér af fornminja- og
þjóðháttasafninu mikla þar. Mál var
að Chiang Kai-shek hafði á flóttan-
um undan Mao Zeodong sópað til sín
öllum lausum menningarverðmæt-
um og flutt til Taívan. Hann vissi að
annars væri hætta á að allt glataðist
og varð hér sannspár, lítum bara til
menningarbyltingarinnar. Sagði
safnið stórkostlegt og hvatti mig
endurtekið til að reyna að komast
þangað og skrifa um, var farinn að
lauma Taipei Review í pósthólf mitt
á blaðinu, sem er mikið menningar-
rit. Aldrei kom tækifæri til að kynn-
ast Birni utan blaðsins, en einhvern
veginn var hann þannig af guði gerð-
ur að maður hefði gjarna viljað hafa
hann að ferðafélaga út í heim, sjálfur
heimsmaður að skaphöfn.
Hér skyldi aðeins sögð örsaga af
vænum kynnum er skilja mig ríkari
eftir.
Bragi Ásgeirsson.
Betri samstarfsmann en Björn er
vart hægt að hugsa sér, svo glöggur,
nákvæmur, og fljótur til verka sem
hann var.
Það var árið 1998, sem ég fór fram
á það við hann að skrifa árlegt yfirlit
um stjórnmála- og efnahagslíf á Ís-
landi í norrænt tímarit, Nordisk
Tidsskrift, sem ég sit í ritstjórn fyr-
ir. Hann tók verkið að sér og sinnti
því með miklum sóma til dauðadags.
Grein hans um árið 2002 bíður nú
birtingar, tilbúin af hans hálfu vel
fyrir lok skilafrestsins. Þannig sinnti
hann af alúð því sem hann tók að sér.
Auk ábyrgðarstarfa á Morgun-
blaðinu og ýmissa félags- og trún-
aðarstarfa átti Björn langan og far-
sælan feril á norrænum vettvangi og
eignaðist þar fjölda góðra vina.
Hann var íslenskur ritstjóri tíma-
ritsins Nordisk Kontakt um árabil
þar til útgáfu þess lauk árið 1966.
Björn, sem skildi manna best þörf
þess að kynna og auka skilning er-
lendis á íslenskum málefnum, var
alla tíð ósáttur við að tímaritið skyldi
lagt niður og lá ekki á þeirri skoðun,
enda hreinskilinn og hreinskiptinn.
Björn stuðlaði með skrifum sínum
um íslensk málefni á norrænum vett-
vangi að aukinni þekkingu og skiln-
ingi annars staðar á Norðurlöndum
á Íslandi, íslensku þjóðfélagi og
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Björn Jóhannsson með Magnúsi Þórðarsyni, blaðamanni á ritstjórn Morg-
unblaðsins, 1963. Þeir sáu þá m.a. um sérblað Morgunblaðsins vegna hálfr-
ar aldar afmælis blaðsins – fyrir 40 árum.
Morgunblaðið 50 ára
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Heimsókn U Thants til Íslands. Burmamaðurinn U Thant, framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna, kom í heimsókn til Íslands í boði ríkisstjórn-
arinnar í byrjun júlí 1966. Íslenskir blaðamenn ræða við U Thant við kom-
una til Íslands. Í hópnum má m.a. þekkja blaðamennina Árna Gunnarsson,
Björn Jóhannsson og Valdimar Jóhannsson og að baki framkvæmdastjór-
ans er Agnar Klemens Jónsson ráðuneytisstjóri. Lengst til hægri sést
vangasvipur Emils Jónssonar utanríkisráðherra.
U Thant í heimsókn
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
25. mars 1977. Dagur Norðurlandaráðs í Norræna húsinu í Reykjavík.
Heiðursgesturinn Tryggve Bratteli, fyrrum forsætisráðherra Noregs, kom
hingað í tilefni dagsins og á móti honum tók Björn Jóhannsson blaðamaður.
Tryggve Bratteli, fyrrum
forsætisráðherra Noregs, í heimsókn
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. MAÍ 2003 33