Morgunblaðið - 03.05.2003, Blaðsíða 42

Fiskveiðistjórnunarkerfið hefur
verið mikið til umræðu undanfarn-
ar vikur í aðdraganda alþingis-
kosninganna. Það eru tveir áratug-
ir síðan byrjað var að takmarka
aðgang íslenskra útgerða að fiski-
miðum okkar og ekki er deilt um
að það sé nauðsynlegt. Síðan þá
hafa veiðiréttindi orðið miklu verð-
mætari en nokkurn óraði fyrir í
upphafi. Fyrir tilkomu kvótakerf-
isins voru flest sjávarútvegsfyrir-
tæki í sífelldu basli og upp á lána-
stofnanir komin. Stjórnvöld sáu sig
knúin til þess á nokkurra ára fresti
að grípa til gengisfellinga til að
rétta greinina af.
Auk þess sem kvótakerfið var
nauðsynlegt út frá verndunarsjón-
armiði þá dró það mjög úr offjár-
festingunni sem áður hafði verið
ein helsta orsök slæmrar afkomu í
greininni. Það gerði líka útgerð-
araðilum kleift að hætta með því að
selja kvóta og greiða upp skuldir
og þannig náðist hagræðing. Hin
mjög svo neikvæða hlið á kerfinu
var að réttindi og möguleikar
manna til að stunda útgerð skert-
ust. Með hlutafélagavæðingu sjáv-
arútvegsins gat almenningur þó
eignast hlutdeild í þessum rekstri
og lífeyrissjóðir landsmanna hafa
smátt og smátt orðið stórir þátt-
takendur í greininni.
Áhrif fyrningarleiðarinnar
Ýmsar breytingar hafa verið
gerðar á kvótakerfinu til að ná sátt
um það og tryggja stöðugleika í
greininni. Tekið hefur verið upp
auðlindagjald í samræmi við tillög-
ur sérstakrar nefndar sem skipuð
var til sátta. Byggðakvóta hefur
verið dreift til að rétta hlut þeirra
byggða sem standa höllum fæti og
auk þess hefur Sjálfstæðisflokkur-
inn sett fram ákveðnar hugmyndir
til að bæta enn hag byggðanna og
minni útgerða og ná frekari sátt
um kerfið. Þrátt fyrir það sem gert
hefur verið eru þeir flokkar til sem
vilja umbylta fiskveiðistjórnunar-
kerfinu meðal annars með því að
taka upp fyrningarleið.
Fyrningarleiðin mun valda því
að verð á varanlegum kvóta mun
hrynja frá núverandi verði. Þau
sjávarútvegsfyrirtæki sem hafa
sterkastan fjárhag munu þá geta
keypt hann mjög lágu verði auk
þess sem þau eru best í stakk búin
til að leigja hann eða kaupa hann af
ríkinu. Þeir aðilar sem selt hafa sig
út úr greininni á háu verði munu
komast inn aftur á miklu lægra
verði en þeir seldu á. Allur þorri
fyrirtækja í greininni mun hins
vegar lenda í miklum vandræðum,
sérstaklega þeir sem hafa keypt
veiðiheimildir og eru með þær sem
stóran eignalið. Þeir munu augljós-
lega hvorki geta bætt við sig veiði-
heimildum né vera samkeppnis-
hæfir til að kaupa eða leigja af
ríkinu. Rétt er að líta á tvo flokka
fyrirtækja, hinn fyrri mun fara
mjög vel út úr þessari breytingu á
kostnað síðari hópsins. Valin voru
fyrirtæki í Kauphöll Íslands vegna
þess hversu auðvelt er að afla upp-
lýsinga um stöðu þeirra:
Þeir sem græða mest
Tvö fyrirtæki í Kauphöll Íslands
standa upp úr í flokki þeirra sem
verðhrun á kvóta mun ekki veikja
að neinu verulegu marki. Þau
verða áfram með mjög sterkan
efnahag sem getur verið grundvöll-
ur mikils lánstrausts:
Eftir Margeir
Pétursson
„Það er með
ólíkindum
að þeir sem
vilja koll-
varpa núver-
andi fiskveiðistjórn-
unarkerfi geri sér ekki
grein fyrir afleiðingum
tillagna sinna …“
HVERJIR
GRÆÐA OG
HVERJIR TAPA?
Í STOFNSKRÁ Nýlistasafnsins
segir að markmið safnsins sé að veita
nýjum straumum inn í íslenskt mynd-
listarlíf og stuðla að endurmati og
gagnrýnni skoðun á möguleikum og
tilgangi myndlistar á Íslandi. Ná-
kvæmlega þetta, og reyndar alveg
orðrétt, er líka yfirlýstur tilgangur
nýstofnaðs alþjóðlegs samtímalista-
safns Péturs Arasonar ehf., eins og
kemur fram í samningi þess við
Reykjavíkurborg. Hvernig þessi
setning komst í samninginn er hið
dularfyllsta mál og sjálfsögð krafa að
Reykjavíkurborg útskýri það og at-
hugandi hvort þessi „ritstuldur“
standist lög.
Annaðhvort hefur menningarmála-
nefnd Reykjavíkurborgar farið húsa-
villt, eða þá að fjárveiting borgarinn-
ar til Péturs Arasonar ehf. er
stórlega vanhugsuð og illa unnin. Því
færa má fyrir því rök að samning-
urinn vegi með beinum og óbeinum
hætti að tilvistargrundvelli Nýlista-
safnsins, og reyndar fleiri sprotafyr-
irtækja framsækinnar myndlistar.
Sumir mundu segja að þetta væri
þvert á það yfirlýsta markmið gjörn-
ingsins að vera lyftistöng fyrir ís-
lenska myndist með því að leggja til
þá alþjóðlegu mælistiku góðrar listar
sem safn Péturs Arasonar ehf. ku
vera. Þeir sem þekkja til safns Péturs
Arasonar vita hins vegar að safnið er
fjarri því að gefa sannferðuga mynd
af samtímamyndlist síðustu 30 ára
enda byggist það á persónulegum
smekk eins manns.
Haft var eftir Stefáni Jóni Hafstein
í Morgunblaðinu nýverið að hér væri
á ferðinni framlínulist, en þeir sem til
þekkja vita að hér er á ferðinni list
sem fyrir löngu er búið að stofnana-
gera annars staðar en hér á landi.
Framlínumyndlist, meira að segja
hér á landi, er fyrir löngu komin fram
úr því sem Pétur Arason ehf. hefur
fram að færa. Það má því segja að
fjárveiting borgarinnar til Péturs
Arasonar ehf. hafi verið byggð á
þekkingarleysi á eðli og þörfum fram-
sækinnar myndlistar, auk þess að
senda villandi og vafasöm skilaboð út
í samfélagið hvað samtímalist varðar.
Því þótt safneign Péturs Arasonar
ehf. sé í vissu samhengi smekkleg og
vönduð stenst hún tæplega kröfur
sem gerðar eru til samtímalistasafns.
Á sama tíma og samningur upp á
80 milljónir er gerður við Pétur Ara-
son ehf. standa mörg sprotafyrirtæki
myndlistarmanna höllum fæti. Svo-
sem Gallerí Hlemmur, Myndhöggv-
arafélagið og Nýlistasafnið. Kveðj-
urnar sem þeirri starfsemi eru
sendar eru jafn kaldar og faðmlag
borgarinnar og Péturs Arasonar ehf.
er heitt.
Nýlistasafnið á í miklum fjárhags-
örðugleikum vegna flutninga safnsins
sem farið var út í í samráði við ríki og
borg sem lofuðu að brúa óhjákvæmi-
legt fjárhagsbil með jöfnu framlagi.
Reykjavíkurborg hefur ekki staðið
við sinn hlut, en ríkið veitti safninu 10
milljónir í aukafjárveitingu.
Nýlistasafnið heldur upp á 25 ára
afmæli sitt um þessar mundir. Í ald-
arfjórðung hefur verið við Vatnsstíg-
inn vísir að samtímalistasafni sem
ekki hefur haft fjárhagslegt bolmagn
til að sinna markmiðum sínum sem
skyldi. Nýlistasafnið er frægasta
vörumerki Íslands erlendis á mynd-
listarsviðinu og það hefur alltaf verið
eitt af hlutverkum safnsins að vera
tengiliður við heiminn, bæði með al-
þjóðlegum sýningum og samstarfi við
listamenn og stofnanir erlendis.
Hingað til lands koma á ári hverju
tugir erlendra sýningarstjóra og
listamanna til að kynna sér íslenska
samtímamyndlist, og hefur Nýlista-
safnið sinnt þessu kynningarstarfi,
enda er engin stofnun á Íslandi sem
sinnir því starfi af alvöru.
Það er jafnframt eitt af hlutverk-
um safnsins og fellur inn í áðurnefnd
markmið, að vera vettvangur fyrir
unga framsækna myndlistarmenn,
og hefur það alltaf verið mikilvægur
hluti af starfsemi safnsins. Það er og
eitt af yfirlýstum markmiðum safns-
ins að fylla upp í tuttugu til þrjátíu
ára gamalt gat í íslenskri listasögu
með söfnun listaverka á sama tíma og
gat samtímalistarinnar fer stækk-
andi vegna fjárskorts. Einmitt þetta
gat í sögunni hefur kannski komið í
veg fyrir að þeir aðilar sem stóðu að
gerð samningsins við borgina gætu
frætt sig um það sem gerst hefur í
myndlist á undanförnum árum og
áratugum.
Samningur Reykjavíkurborgar við
Pétur Arason ehf. um rekstur hins
síðarnefnda á alþjóðlegu samtíma-
listasafni við Laugaveginn hljóðar
upp á að borgin greiði Pétri Arasyni
ehf. áttatíu milljónir króna á fimm ár-
um og er Pétri Arasyni ehf. frjálst að
eyða þeim peningum að vild, en ber
að hafa safneign sína sýnilega al-
menningi. Því ber að fagna að
Reykjavíkurborg skuli leggja aukið
fé til myndlistar og skuli sjá hag sinn í
bættu myndlistarumhverfi, en það er
mikilvægt að skoða þennan samning í
samhengi við þarfir íslensks mynd-
listarumhverfis.
Hannes Lárusson myndlistarmað-
ur, sem hefur verið í fremstu röð í
faginu til margra ára, skrifaði grein í
Morgunblaðið um þetta mál og var
hún sanngjarnt og yfirvegað innlegg í
menningarumræðuna. Fram að
þessu hefur einungis einn listfræð-
ingur tjáð sig um málið á opinberum
vettvangi, en viðbrögð Halldórs
Björns Runólfssonar við innleggi
Hannesar eru honum varla til sóma.
Grein hans (Morgunblaðið 27. apríl)
er rætin, í hæsta máta ófagleg og ekki
sæmandi manni í hans stöðu, en Hall-
dór Björn er lektor við Listaháskóla
Íslands.
Það er full ástæða til að hvetja list-
fræðinga, myndlistarmenn og áhuga-
fólk um listir til að tjá sig um málið á
faglegum grunni. Spurningar sem
krefjast svars hljóta að snúast um
það hvort 80 milljóna króna framlag
borgarinnar til einkasafnara sé lík-
legt til að styrkja framsækna mynd-
list á Íslandi, eða hvort peningunum
væri betur varið annars staðar.
Eftir Ásmund
Ásmundsson
„...það hefur
alltaf verið
eitt af hlut-
verkum
safnsins að
vera tengiliður við
heiminn...“
Höfundur er myndlistarmaður og
formaður stjórnar Nýlistasafnsins.
„Samtímalistasafn“
UMRÆÐAN
42 LAUGARDAGUR 3. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Nýr ilmur frá
Teppi á stigaganga
Ármúla 23, sími 533 5060
SKOÐUN
VIÐSKIPTI mbl.is


=
 3
5 
5  



   5 
4
>    1


 
4

" +#*"%
)#!&!
-#*%!
%#&%-
*#&*-
+#-"-
-%#,)&
!(#&)-
%<)%@
"<-+@
1
#>4


  3
#1/
0  <0#
A
 <0 '
 
 #;#<
#
1
#
5(
5 
5  



   5 
4
>    1


 
4

"
0
!(&
*,,
-#,+"
)*,
(+)
-#"!+
6+7*8
!&)
,+"
-#"-,
(!,
-#*-%
-#*%%
9+267
+!
?*+)
!%)
!!&
?"++
!,!
*44
-#*""
%#!+%
-&#,(&
%#-*!
%#+++
-!#!"&
2*+96:
&<*-@
&<),@
%<&-@
&#)(@
&#,)@
%<%"@
7;64'