Morgunblaðið - 18.05.2003, Qupperneq 22

22 SUNNUDAGUR 18. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÁRBÆKUR Ferðafélags Ís-lands eru biblía ferðamanns-ins. Í árbók 1993, Við rætur
Vatnajökuls eftir Hjörleif Guttorms-
son, er greint frá fáförnu fjalllendi,
Veðurárdalsfjöllum, við austanverð-
an Breiðamerkurjökul. Í afluktum
dal fellur úfinn jökullinn inn í Innri-
Veðurárdal. „Það er eins og tjald sé
dregið frá í ævintýri.“ Þannig lýsir
Hjörleifur upplifun sinni þegar hann
horfir af Fauska yfir jökulinn til
Mávabyggða og Esjufjalla og niður í
Innri-Veðurárdal og hann lýsir krók-
óttu jökullóninu með jakahröngli,
nafnlausum háum fossinum sem fell-
ur í það úr gili, snarbröttum gróður-
lausum fjöllum og grænni Mávatorfu.
Um hana segir hann: „Suður úr Veð-
urárdalskambi beint á móti gengur
fram brött líparítöxl og sunnan úr
henni er Mávatorfa, einstæð tó með
hvanngrænum skellum... Torfan
klúkir hér á allstórri snös milli ljósrar
skriðu og dökkra þverhníptra hamra
sem rísa upp frá jökullóninu. Við
austanverða torfuna tekur við hamra-
stál og þar neðan undir er gilskora
sem gengur norður úr viki í lóninu og
heitir nú Draugagil.“
Aðdragandi ferðar
Það var umfjöllun Hjörleifs sem
varð til þess að fámennur hópur frá
FÍ lagði leið sína inn í Innri-Veður-
árdal vorið 2001 til að kanna aðstæð-
ur og greindi frá ferð sinni með dul-
úðugt blik í auga. Í júní á liðnu sumri
var farin fimm daga ferð á vegum
Ferðafélagsins í Suðursveit og fór
hluti hópsins dagsferð í Innri-Veður-
árdal í heldur gráu veðri. Sú ferða-
saga bíður betri tíma. Gunnar Sæ-
mundsson var í þeim hópi en hann
hafði einnig farið vorið áður. Hugur
hans stóð til þess að komast niður í
hina einkennilegu Mávatorfu en ekki
reyndist tími til þess. Það varð að
samkomulagi milli hans og Jóhann-
esar Eggertssonar, sem var farar-
stjóri í þessum ferðum, að freista þess
að komast síðar í torfuna og slóst ég í
för með þeim félögum.
Í árbók FÍ er viðhorfi bænda í Suð-
ursveit lýst þannig: „Nafnið Máva-
torfa fær bændur í Suðursveit til að
þagna í miðri setningu, svo oft hafa
þeir til hennar hugsað en fáir litið
hana augum.“
Leiðin inn að Fellsárjökli
Síðdegis laugardaginn 17. ágúst yf-
irgáfum við þrjú borgina og ókum
sem leið lá að Hofi í Öræfum. Jóhann-
es taldi réttast að för þessi færi leynt í
Suðursveit ef okkur mistækist ætlun-
arverkið. Spáð var að létta myndi til
þegar líða tæki á sunnudag og varð
það til þess að við lögðum ekki af stað
frá Hofi fyrr en klukkan átta um
morguninn. Ekið var út af hringveg-
inum austan við Hrolllaugshóla í
norður eftir stuttum afleggjara.
Fjalllendið liggur í boga, í vestur er
Fellsfjall, í austri Þverárfjall og er
einkennandi hve mörg örnefni þarna
byrja á Fell og Þverá. Við lögðum
bílnum við Fellsá rétt neðan við Fells-
foss sem fellur úr djúpu gljúfri og óð-
um yfir ána. Hún er grunn en ísköld.
Það var bjart yfir þótt himinninn
væri mjólkurhvítur. Klukkan var níu
að morgni þegar Jóhannes stillti
GPS-tækið sitt. Og Gunnar horfði á
með blik í auga. Við gengum rösklega
í halarófu eftir fjárgötum upp á heið-
ina með Mjósundaá á vinstri hönd.
Göngulandið er mosi, kjarr, grjót og
lyng. Ofar fellur áin á ská í mjóum
fossi úr Hvítingsdal fremri.
Það sem líkist heiði er Hólmafjall
breitt og ávalt og þangað efst
stefnum við. Útsýnið þaðan er fagurt.
Á vinstri hönd er Miðfell en upp á það
þurftum við að ganga. Fjær rís Hvít-
ingsdalstindur með sína tvo tinda
(1.112 m) en norður fyrir fjallið liggur
leið okkar. Héðan sést til Fellsárjök-
uls sem fellur fram eins og foss.
Gunnar er ekki sáttur við nafnið á
honum og segist vilja halda í nafnið
Bríkarjökull. Undan honum kemur
Fellsáin. Meðfram jöklinum austan-
megin liggur Lágegg, svartur hamra-
veggur, en af henni tekur við hin
mikla Þverártindsegg sem er 1.554 m
á hæð. Að baki kvíslast Fellsá niður
sandinn til sjávar.
Fyrirheitna landið
Að jöklinum er tveggja tíma gang-
ur. Við höfum öll farið þessa leið oftar
en einu sinni. Við göngum upp á Mið-
fellið nálægt jöklinum.
Þetta fjall er einstaklega leiðinlegt
uppgöngu því að erfitt er að fóta sig á
lausu grjótinu en það þýðir ekki að
fást um það. Um hádegi erum við
komin upp að jökulröndinni og þar
fáum við okkur hressingu. Það er
logn og sól og heyrist árniður í jökl-
inum. Enginn snjór er á honum núna
eins og í júní, aðeins bólstralagaður
klaki. Það er hugur í Jóhannesi og
hann stikar áfram á undan okkur.
Þverártindsegg á hægri hönd. Eftir
fjögurra tíma göngu blasir við okkur
Breiðamerkurjökull og á miðri mynd
rís Mávabyggð upp úr jöklinum eins
og hamraborg. Héðan sést ekki niður
í Innri-Veðurárdal. Sprungurnar
verða stærri og Jóhannes snýr við til
að finna aðra leið. Verður þetta til
þess að við komumst ekki? hugsa ég.
En Jóhannes leiðir okkur áfram og
upp og við göngum í sólskini norðan
megin í hlíðum fjallanna, lækirnir
syngja og við okkur blasir Öræfajök-
ull.
Það er stórkostleg stund þegar við
stöndum á líparítsillu og horfum nið-
ur í lónið, hvítir jakarnir eins og stórir
slípaðir steinar og glampar á þá í sól-
inni. Báðum megin snarbrattar svart-
ar hlíðar og blámi yfir jöklinum. Þar
sem hinn nafnlausi foss fellur fram
eru engir jakar. Síðan höldum við nið-
ur bratta líparítskriðuna í fyrirheitna
landið, Mávatorfu. Hún er engu lík,
iðjagræn í auðninni. Óraunveruleg.
Þykk og þúfótt. Gróðurrík. Draugagil
austanmegin, ljóst og fagurt í sólinni.
Hafði nokkur tekið mynd á þessum
stað frá upphafi Íslandsbyggðar? Við
stillum upp myndavél og setjum á
tíma, brosum hamingjusöm: stráin í
forgrunni, græn hlíðin á aðra hönd, að
baki Prestfell og lónið fyrir neðan.
Dýrmætt augnablik fest á filmu.
Prestfell er elsta örnefnið hér og
tengist fyrstu ferðinni sem vitað er
um. Það var séra Þorsteinn Einars-
son á Kálfafellsstað sem gerði út fjóra
menn til landkönnunar 1850 inn með
Breiðamerkurjökli norður frá Felli
og komust þeir jökulveg. Í sóknarlýs-
ingu Kálfafellsstaðar greinir prestur
frá dalnum eftir lýsingu leiðangurs-
manna: „Dal þennan segja þeir lang-
an og breiðan með skriðum og kletta-
beltum til beggja hliða og mosa-
brekkum hér og hvar. Grasbrekku
sáu þeir og stóra og langa, að þeim
virtist fyrir stafni dalsins;... en jökul-
flesja lá eftir endilöngum botni dals-
ins...“ Dalurinn var nafnlaus en þeir
gáfu fellinu norðan dalsins nafn og
heitir það síðan Prestfell.
För Kvískerjabræðra
Í árbók segir einnig frá því að Kví-
skerjabræður, Hálfdán og Helgi, hafi
komið í Mávatorfu í ágúst 1992 og
kannað gróðurfar. Þeir fundu 35 teg-
undir háplantna í aðaltorfunni og 20
til viðbótar neðan við hana. Mest bar
á víðitegundum, loðvíði og gulvíði, og
var sá síðarnefndi 80 cm hár. Ýmsar
grastegundir settu svip á gróðurfarið
svo og tvíkímblaða blómplöntur. Seg-
ir Hálfdán gróðurinn yfirleitt mjög
þroskalegan í torfunni og hafi verið
ævintýralegt að koma á þennan sér-
kennilega stað.
Við lónið
Það hafði tekið okkur sjö tíma að
komast niður í Mávatorfu sem er í
500–600 m hæð. Nú var það lónið sem
freistaði. Það er í 380 m hæð segir Jó-
hannes, þegar við komum niður. Jak-
arnir eru stærri en þeir sýndust ofan
frá og margir á þurru landi, svartir af
sandi, sumir eins og höggmyndir.
Þarna dveljumst við nokkra stund.
Síðan hefst heimferðin, fyrst er hald-
ið upp fjallshrygginn hinum megin
við Draugagil. Þeir ræða um það sín á
milli Jóhannes og Gunnar að þeir
þurfi endilega að gista þarna í tjaldi
einhvern tímann. Þessi ósk þeirra
tengist sögu af fjórum fullhugum sem
vorið 1928 fóru að kanna aðstæður og
leita að mávavarpi inn með jöklinum.
Þeir komust í Mávatorfu og mældu
torfuna á streng og reyndist hún vera
9.600 fermetrar. Þar fundu þeir mikið
af mávaeggjum og tíndu eins og þeir
treystu sér að bera. Höfðu þeir ætlað
sér að sofa í Mávatorfu yfir nóttina en
það varð stuttur dúr því þeir voru
ekki fyrr sofnaðir en hundur sem var
með þeim í för tók að gelta sem óður
væri á gilbarminum.
Varð þá sumum leiðangursmanna
ekki um sel og neituðu að dveljast
lengur í þessu draugabæli og lögðu þá
allir í skyndingu af stað heimleiðis.
Heitir þar síðan Draugagil.
Með sól í sinni
Það er tekið að halla degi, skuggi
kominn öðrum megin í Draugagili.
Við höldum fyrst upp í 1.100 m hæð til
að forðast sprungur og síðan sömu
leið til baka, kvöldhiminninn blár og
sólin varpar roða á jökulinn.
Jóhannes er orðinn órólegur því að
sólin á að setjast klukkan 21.30. Þá
tekur myrkrið við. Þegar við komum
niður af Miðfellinu sest sólin og við
göngum síðustu tvo tímana í myrkri
en með sól í sinni niður heiðina eftir
fjárgötum. Við vöðum Fellsána hálf-
tíma fyrir miðnætti.
Ævintýri er á enda.
Morgunblaðið/Gerður Steinþórsdóttir
Í Mávatorfu. Jóhannes Eggertsson greinarhöfundur og Gunnar Sæmundsson.
Prestfell að baki. Sér í Mávabyggð á Breiðamerkurjökli.
Ævintýri á gönguför
Í afluktum dal í fáförnu fjalllendi fellur úfinn
Breiðamerkurjökull inn í Innri-Veðurárdal.
Komu þangað hefur verið líkt við að „tjald sé
dregið frá í ævintýri“. Gerður Steinþórsdóttir
gerði sér ferð í Mávatorfu, einstæða tó með
hvanngrænum skellum.
Höfundur hefur setið í stjórn Ferða-
félags Íslands.
Morgunblaðið/Gerður Steinþórsdóttir
Við lónið í Innri-Veðurárdal. Jóhannes stendur við bakkann.
Morgunblaðið/Jóhannes Eggertsson
Mávatorfa, græn vin í auðninni, séð ofan frá. Hún er 9.600 fermetrar að stærð. Þar hafa fundist tuttugu og fimm gerðir
háplantna. Niður af henni liggur brött líparítskriða. Á vinstri hönd Draugagil.
     





  

 


   
  

   

 
!  

" 






 




#


     

      
  








   

  






 
 
 


 

#



  
#


 





  
 
  




 

 
  
    
        








 


   

     
   
   
$













  



 




%